Dù muốn hay không, smartphone vẫn đang theo dõi bạn hằng ngày

Bạn đã bao giờ tự hỏi liệu mình có đang bị smartphone ngầm theo dõi hằng ngày? Rất nhiều người tin rằng dù muốn hay không, điện thoại thông minh vẫn liên tục theo dõi người dùng để target quảng cáo hiệu quả hơn. Vice mới đây đã châm ngòi cho thuyết âm mưu củng cố niềm tin đó với một bài báo tuyên bố rằng “Điện thoại của bạn đang lắng nghe những gì bạn nói”, một kết luận được tác giả đưa ra dựa trên thử nghiệm 5 ngày của anh, khi anh liên tục vờ nói chuyện về việc “mình cần chỗ mua áo rẻ” để “khai giảng năm học mới” để rồi sau đó nhận được những quảng cáo về shop bán quần áo cũng như lớp học tuyển sinh trên Facebook. Đáng lưu ý ở đây, tác giả đã không còn ngồi trên ghế nhà trường từ rất lâu rồi.

Trước đó, các giảng viên bộ môn khoa học máy tính tại Đại học Northeastern đã triển khai một thử nghiệm khắt khe sau khi nghe hàng loạt đồn đoán xung quanh vấn đề này. Trong suốt năm vừa qua, Elleen Pan, Jingjing Ren, Martina Lindorfer, Christo Wilson và David Choffnes đã tiến hành một thí nghiệm sử dụng tới hơn 17.000 ứng dụng phổ biến trên nền tảng hệ điều hành di động Android để tìm ra liệu có bất kỳ ứng dụng nào trong số đó có hành vi bí mật sử dụng microphone trên điện thoại để ghi âm. Thí nghiệm được vận hành bằng phần mềm tự động trên smartphone thay vì người thật và các thiết bị thử nghiệm được lưu giữ trong một môi trường có kiểm soát.

Ứng dụng đưa vào bài test bao gồm các ứng dụng trực thuộc Facebook và hơn 8.000 ứng dụng ngoài luồng gửi thông tin cho Facebook. Có tới hơn 9.000 trong số 17.260 ứng dụng thí nghiệm được cấp phép sử dụng camera và microphone, do vậy chúng hoàn toàn đủ khả năng nghe trộm người dùng nếu muốn. Nhưng sau thử nghiệm, các nhà nghiên cứu đi đến kết luận không ghi nhận bất kỳ hành vi kích hoạt mic nào đáng ngờ hoặc gửi file âm thanh khi chưa được cấp phép. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu vẫn từ chối cho rằng thí nghiệm của mình tuyệt đối chứng minh rằng smartphone không nghe trộm người dùng, bởi không loại trừ trường hợp ứng dụng tự động chuyển âm thanh nghe được sang dạng văn bản rồi bí mật gửi về máy chủ, tuy nhiên cách này sẽ làm giảm độ chính xác của thông tin thu thập được. Nhưng chưa dừng lại ở đó, thay vì tìm thấy trường hợp nào sử dụng microphone di động, các nhà khoa học lại tìm thấy một hành vi khác gây quan ngại không kém: rất nhiều ứng dụng ghi hình màn hình điện thoại và gửi dữ liệu thu được về các bên thứ ba.

Các smartphone được cài phần mềm tự động hóa và được đặt trong một tủ chuyên dụng

Cụ thể, các ứng dụng trên chụp ảnh màn hình và quay video màn hình khi người dùng sử dụng ứng dụng, sau đó gửi những dữ liệu này về các bên thứ ba. Điển hình trong số đó là GoPuff - một start-up ship đồ ăn nhanh - ghi lại mọi tương tác người dùng thực hiện trong quá trình gọi đồ sau đó gửi về một tên miền liên kết với Appsee, vốn dĩ là một công ty chuyên về phân tích dữ liệu. Đoạn video được gửi đi còn bao gồm một màn hình trong đó người dùng nhập vào thông tin cá nhân như mã vùng.

Appsee, về phần mình, lại đổ hoàn toàn trách nhiệm cho GoPuff. CEO Zahi Boussiba cho biết trong phỏng vấn với Gizmodo rằng điều khoản dịch vụ của công ty đã “đề cập rõ ràng rằng khách hàng phải thông báo minh bạch về việc sử dụng công nghệ bên thứ ba”, cũng như điều khoản Appsee nghiêm cấm sử dụng công nghệ của hãng để theo dõi và thu thập thông tin cá nhân. Ông cho biết thêm khách hàng (ám chỉ những ứng dụng như GoPuff) có thể chặn từng phần mình cảm thấy nhạy cảm để ngăn Appsee thu thập thông tin từ phần đó, đồng thời chỉ ra rằng nhiều đối thủ của công ty còn cho phép chụp ảnh và quay màn hình toàn phần trong ứng dụng trên cả hai nền tảng iOS và Android:
“Trong trường hợp này rõ ràng công nghệ của Appsee đã bị khách hàng sử dụng sai mục đích và vi phạm Điều khoản Dịch vụ của công ty. Khi được thông báo về tính hình, chúng tôi đã lập tức vô hiệu hóa tính năng theo dõi của ứng dụng và xóa sạch mọi dữ liệu khỏi máy chủ”, CEO Boussiba cho biết trong một email.

Tuy vậy, công ty dữ liệu Appsee không hoàn toàn vô tội trong vụ việc. Phát ngôn viên chính thức của Google cho biết: “Chúng tôi luôn đánh giá cao và trân trọng công sức của cộng đồng nghiên cứu nhằm giúp cải thiện riêng tư online và bảo mật. Sau khi tìm hiểu những nghiên cứu của Đại học Northeastern, chúng tôi xác định được rằng một phần dịch vụ của Appsee đi cùng với rủi ro khiến các nhà phát triển vi phạm chính sách của Google Play Store - vốn là kho ứng dụng bên thứ nhất duy nhất của Android, chúng tôi đang làm việc sát sao với họ để giúp đảm bảo nhà phát triển tích hợp đúng đắn nhất SDK của mình với người dùng”.

GoPuff sử dụng Appsee với mục đích giúp cải thiện hiệu năng của ứng dụng, vậy nên việc ghi hình màn hình là có thể hiêu được từ phía công ty, nhưng trường hợp điển hình này chỉ là một trong số rất nhiều ví dụ cho chúng ta thấy một ứng dụng bên thứ ba có thể dễ dàng ghi hình mọi hoạt động của bạn như thế nào, một cách hiệu quả và hoàn toàn thầm lặng để bạn không hề hay biết. Thật không khó để tưởng tượng một ứng dụng độc có thể thu được những thông tin gì từ điện thoại của bạn. Ảnh chụp màn hình hay video quay màn hình có thể bao gồm trong đó cả những tin nhắn riêng tư, dữ liệu cá nhân hoặc thậm chí là mật khẩu, bởi rất nhiều ứng dụng hiển thị ký tự mật khẩu khoảng 1 giây ngay trước khi biến thành dấu sao. Có thể nói, cho đến khi smartphone thông báo người dùng rằng màn hình đang bị quay hoặc cho phép người dùng tắt chức năng đó đi, thuyết âm mưu về việc các hãng thông tin thu thập dữ liệu riêng tư người dùng là hoàn toàn khả thi.

Mỗi lần bấm vào ứng dụng là một lần bạn đối mặt với nguy cơ để người khác biết thông tin của mình

David Choffnes, một trong số các nhà nghiên cứu của công trình trên cho biết: “Chúng tôi không ghi nhận bằng chứng của việc điện thoại nghe trộm người dùng nói chuyện. Tuy nhiên điều mọi người dường như chưa hiểu rõ đó là trong cuộc sống thường ngày, có rất nhiều hình thức theo dõi có thể được tạo ra mà không cần dùng để camera hay microphone trên smartphone của bạn mà vẫn mang lại cho bên thứ ba mọi thông tin họ cần về bạn”.