Vì sao Steve Jobs bị Apple sa thải và ông đã quay trở lại ngoạn mục ra sao?

Steve Jobs và Steve Wozniak cùng nhau thành lập Apple năm 1976. Jobs tràn đầy các ý tưởng và phụ trách kinh doanh, còn Wozniak là chuyên gia kỹ thuật. Tuy vậy, không có ai trong 2 chàng trai trẻ từng có bất kỳ kinh nghiệm điều hành công ty nào.

Mika Markkula, một trong những nhà đầu tư đầu tiên vào Apple, không nghĩ rằng Wozniak hay Jobs có tính kỷ luật cần thiết cho công việc. Ông đưa bạn của mình là Michael Scott, một giám đốc dày dạn kinh nghiệm, lên làm CEO đầu tiên của Apple. Khi Scott nghỉ việc năm 1981 sau khi Apple IPO, Markkula bước lên thay thế.

Năm 1983, Jobs đích thân tuyển John Sculley, CEO Pepsi, bằng câu nói kinh điển: “Anh muốn bán nước ngọt suốt đời hay muốn đi cùng tôi và thay đổi thế giới”. Khi ấy, Jobs cũng muốn trở thành CEO song ban quản trị Apple cho rằng ông chưa sẵn sàng.

Vấn đề nằm ở việc Steve Jobs nổi tiếng khó cộng tác, ông ám ảnh đến từng chi tiết và không nghĩ tới cảm xúc của người khác.

Dưới sự hướng dẫn của Jobs, Apple ra mắt chiếc máy tính đầu tiên có giao diện đồ họa có tên Lisa. Dù là một phép màu về kỹ thuật, nó lại thất bại thảm hại về doanh thu. Dự án tiếp theo, Macintosh, bán tốt hơn nhưng chưa đủ để khiến IBM – khi ấy là ông trùm PC – bận tâm.

Sculley quyết định đưa Jobs tránh xa khỏi nhóm sản phẩm Macintosh, về cơ bản kìm hãm ông và sức ảnh hưởng của ông tới Apple. Nhằm đáp trả, Jobs đã đối đầu trực tiếp với ban giám đốc công ty, những người đứng về phía Sculley.

Đây là lúc câu chuyện được kể theo 2 hướng khác nhau: Jobs công khai tuyên bố bị Apple đuổi; trong khi Sculley nói Jobs tình nguyện rời công ty.

Jobs mở công ty NeXT với hi vọng tạo ra cuộc cách mạng mới cho PC. Máy móc khi ấy vẫn còn đắt đỏ và bán chậm.

Trong lúc này, Sculley bắt đầu kỷ nguyên “hậu Steve Jobs”. Năm 1991, Apple giới thiệu hệ điều hành System 7, mang màu sắc đến cho máy Mac lần đầu tiên. Apple cũng ra mắt laptop PowerBook.

Tuy nhiên, “táo khuyết” bắt đầu mất dần trọng tâm. Dưới thời Sculley, công ty trải qua nhiều thất bại như trợ lý cá nhân Newton MessagePad, một thiết bị nhận diện chữ viết tay đi trước thời đại nhưng không hiệu quả.

Sai lầm lớn nhất của ông chính là đặt cược tương lai Apple vào một loại chip mới có tên PowerPC. Nó khiến công ty chuyển hướng thiết kế sang chuẩn mới và giữ giá Mac đắt đỏ. Trong khi đó, chip Intel x86 phổ biến hơn nhiều và cũng ngày càng rẻ. Nó giống như thòng lọng quấn quanh cổ Apple. Sau khi trượt mục tiêu doanh số, Sculley ở vào vị trí nguy hiểm.

Ông bị thay thế bởi nhân viên Apple lâu năm, Michael Spindler. Nhiệm kỳ của Spindler chỉ kéo dài 3 năm trước khi bị ban giám đốc đuổi việc.

Năm 1996, Gil Amelio kế nhiệm Spindler. Di sản lớn nhất ông để lại chính là đã mua lại NeXT với giá 429 triệu USD vào đầu năm 1997. Thương vụ mang Jobs quay trở lại Apple nhưng cũng khiến Amelio có một kết cục không ngờ.

Tháng 6/1997, một đối tượng ẩn danh đã bán 1,5 triệu cổ phiếu Apple trong một vụ bán chác duy nhất, khiến giá cổ phiếu giảm xuống mức thấp nhất sau 12 năm. Tháng 7/1997, Jobs thuyết phục ban quản trị cho ông lên làm CEO tạm thời và sa thải Amelio.

Không lâu sau, Jobs thú nhận chính ông là người đã bán tất cả số cổ phiếu Apple ấy. Cuối cùng, Amelio từ chức.

Đến tháng 8/1997, Jobs bắt đầu khuấy động mọi thứ. Ông mang tới ban giám đốc mới, làm hòa với đối thủ lâu năm Bill Gates. Chủ tịch Microsoft còn có sự xuất hiện bất ngờ trên sân khấu Macworld để thông báo khoản đầu tư 150 triệu USD vào Apple, khiến cho ai cũng phải kinh ngạc.

Năm 1998, Apple ra mắt iMac, chiếc máy tính all-in-one thành công rực rỡ. Năm 2000, công ty chính thức bỏ từ “tạm thời” khỏi chức vụ của Jobs. Ông trở thành CEO toàn quyền. Và phần còn lại, như người ta vẫn nói, chính là lịch sử.

Do vậy, khi các vị lãnh đạo của thế giới hiện đại như cựu CEO Uber Travis Kalanick nói rằng họ đang tái diễn những gì Steve Jobs đa xlàm và lên kế hoạch quay lại công ty sau khi bị sa thải, họ nên biết rằng nói bao giờ cũng dễ hơn làm.