Có gì mới trong phiên bản Ubuntu 17.10?

Sau một vài bản phát hành không có gì đặc sắc, Ubuntu 17.10 "Artful Aardvark" đã có nhiều sự thay đổi lớn.

Ubuntu Phone đã chết, giấc mơ của Ubuntu về một máy tính để bàn tập trung cũng từ đây mà tan biến. Những nhà phát triển Ubuntu không còn làm việc trên Unity 8 nữa và Ubuntu 17.10 đã loại bỏ Unity 7 trên GNOME Shell.

Ubuntu Phone, Unity 8, Mir, và Convergence đã chết.

Sẽ không thể hiểu được vì sao Ubuntu lại thay đổi đến vậy nếu không nhìn lại những gì đã xảy ra với Ubuntu Phone. Vào ngày 5/4, Mark Shuttleworth, nhà sáng lập Ubuntu và Canonical, đã viết rằng Ubuntu sẽ không dành thời gian đầu tư vào Ubuntu Phone, vào tầm nhìn Convergence và vào phiên bản Unity 8 desktop đáng ra sẽ thay thế Unity 7 trong tương lai. Thay vào đó, Ubuntu sẽ đầu tư nhiều hơn vào đám mây và thị trường Internet of Things nền tảng thành công mà nhiều công ty dựa vào để xây dựng.

Đây là vấn đề lớn. Vì quá nhiều bản phát hành, Unity 7 vốn đã bị bỏ mặc. Thay vào đó, các nhà phát triển dành phần lớn thời gian hoàn thiện phiên bản Unity 8, được thiết kế để có thể chạy trên PC, điện thoại, TV và mọi thứ. Ubuntu tạo ra Mir display server của riêng họ thể thay thế Xorg display server hiện hành và đã có rất nhiều nỗ lực để hoàn thiện việc này. Những nhà phát triển Ubuntu cũng dành nhiều thời gian cho Ubuntu Phone. Nhưng Unity 8 và Mir chưa từng đạt được sự ổn định để có thể đặt chân lên máy tính để bàn và điều này cũng được phản ánh rõ thông qua chiếc máy tính bảng BQ Aquaris M10 Ubuntu. Những công việc này hiện đã bị bỏ rơi.

Thay vì tiếp tục theo đuổi tầm nhìn chiến lược về Convergence, Mark Shuttleworth tuyên bố rằng Canonical sẽ trở lại với Gnome và sẽ có mặt trong bản phát hành Ubuntu 18.04 LTS. Phiên bản 17.10 hiện tại là phiên bản ổn định cuối cùng trước khi phiên bản 18.04 LTS được phát hành, vậy nên Ubuntu đang thực hiện việc chuyển đổi để môi trường desktop mới có thể ổn định hơn, được kiểm tra và hoàn thiện.

Về cơ bản, thay vì cố gắng đi theo lộ trình riêng và phát triển máy tính để bàn, display server và nền tảng riêng, Ubuntu đang trở lại với nguồn gốc của nó như là một bản phân phối của Linux và sử dụng các phần mềm desktop được phát triển cùng với cộng đồng Linux đông đảo. Bản phát hành đầu tiên của Ubuntu sử dụng GNOME trước khi Unity được phát triển và nay Ubuntu lại sử dụng GNOME một lần nữa.

Những thay đổi này không hẳn là xấu. Trong khi các fan của Ubuntu đang trông ngóng những chiếc Ubuntu Phone và máy tính tập trung sẽ không cảm thấy động lòng, thì rất nhiều người khác sẽ cảm thấy hạnh phúc với việc Ubuntu tập trung trở lại vào việc cung cấp một phiên bản ổn định cho máy tính để bàn và hợp tác với cộng đồng Linux đông đúc. Những người dùng Ubuntu desktop sẽ có những phiên bản bóng bẩy hơn và cải thiện nhanh hơn. Nhưng tất nhiên, nó cũng hơi đau lòng nếu bạn tin vào giấc mơ Ubuntu Phone.

Unity 7 đã bị thay thế bởi GNOME Shell

Khi khởi động Ubuntu 17.10, bạn sẽ thấy mọi thứ trông rất khác, kể cả màn hình login. Màn hình login thay đổi vì Ubuntu đã chuyển đổi trình quản lý hiển thị từ LightDM sang GNOME's GDM.

(Màn hình login sẽ sử dụng virtual terminal 1 thay vì virtual terminal 7, có nghĩa là bạn có thể chuyển đổi bằng tổ hợp phím Ctrl+Alt+F1.)

Phiên bản Unity 7 desktop cũ đã bị thay thế bởi GNOME Shell, với cách thức hoạt động tương đối khác biệt. Tuy nhiên, Ubuntu dùng theme cho GNOME desktop sao cho phù hợp với các bản Ubuntu trước. Họ cũng thiết đặt nó cho tương tự với Unity, với một thanh công cụ luôn hiển thị bên trái màn hình.

Một thay đổi lớn nữa, Ubuntu đã chuyển nút quản lý cửa sổ về bên tay phải của thanh tiêu đề, thay vì bên trái như trước đó. Ubunty đã có ý tưởng lớn khi di chuyển những nút này vào hồi năm 2010, nhưng họ đã không thực sự thành công.

Có một nút "Activities" ở phía trên thanh công cụ, cho phép bạn xem và tìm kiếm các cửa sổ đang mở. Workspaces cũng giện hữu ở phía bên tay phải màn hình.

Bạn có thể click vào phím ở dưới thanh công cụ để xem danh sách các ứng dụng và tìm kiếm chúng, giống như trên giao diện Unity.

Dù mọi thứ trông có vẻ khác biệt nhưng chúng lại tương đối quen thuộc. Ubuntu trước đó đã từng sử dụng rất nhiều ứng dụng GNOME, bao gồm phần mềm quản lý file Nautilus. Rất nhiều ứng dụng Ubuntu được thiết kế cho GNOME và vẫn đang hoạt động, ngay trên GNOME desktop. Ubuntu chuyển đổi từ phiên bản Ubuntu Software Center mà họ tự phát triển sang GNOME Software trong Ubuntu 16.04, nên GNOME Software cũng sẽ có mặt. Ubuntu vẫn tiếp tục bao gồm Firefox, LibreOffice, Ryhthmbox, Shotwell, và Thunderbird.

Cửa sổ Settings trông khác biệt nhưng nó vẫn dễ sử dụng và tìm hiểu.

Ubuntu dùng Wayland cho Supported Systems

Ubuntu cũng đã bỏ qua Xorg, nhưng đã thay thế nó bằng Wayland display server thay vì Mir display server mà họ tự thiết kế. Wayland chạy tự động trên hệ thống mà nó hỗ trợ. Wayland là sự thay thế hiện đại cho Xorg, được phát triển bởi cộng đồng Linux, và sẽ được sử dụng rộng rãi trong nhiều bản phân phối Linux - chứ không chỉ Ubuntu.

Nếu bạn cần Xorg display server để tương thích với phần mềm và phần cứng nhất định, thì nó vẫn có. Chỉ cần click vào bánh răng ở màn hình login và chọn "Ubuntu on Xorg" trước khi đăng nhập.

Không còn các bản Ubuntu Desktop 32-bit

Trước đây, Ubuntu cung cấp cả bản cài đặt 32-bit và 64-bit. Với bản phát  hành 17.10, Ubunty chỉ cho phép tải về bản 64-bit ISO

Phần lớn người dùng Ubuntu sử dụng phiên bản 64-bit ở thời điểm hiện tại, và những người đang sử dụng phiên bản 32-bit thường sử dụng nó trên những CPU có khả năng chạy 64-bit.

Những người dùng CPU 32-bit cũng chưa bị bỏ rơi hoàn toàn. Ubuntu vẫn sẽ cung cấp phần mềm 32-bit. Nếu bạn đang cài đặt phiên bản Ubuntu 32-bit, bạn vẫn có thể nâng cấp phiên bản 32-bit của Ubuntu 17.10. Các phiên bản spinoff của Ubuntu như Xubuntu và Ubuntu MATE vẫn tiếp tục cung cấp bản cài đặt 32-bit. Nhưng Ubuntu sẽ không còn cung cấp phiên bản 32-bit cho việc cài đặt Ubuntu desktop.

Những thay đổi khác

Ubuntu 17.10 còn bao gồm nhiều thay đổi nhỏ khác. Như thường lệ, nhiều gói phần mềm cũng được update. Ubuntu 17.10 bao gồm Linux kernel 4.13, GNOME 3.26, LibreOffice 5.4, Python 3.6.

Hỗ trợ in Driverless đã được thêm vào nhiều thiết bị, giúp việc in ấn dễ dàng hơn trên phần cứng. Python 2 đã bị loại bỏ, Ubuntu GNOME flavor không còn tiếp tục vì hiện desktop chính đã sử dụng GNOME. Bàn phím ảo GNOME's Caribou được thay thế bằng Ubuntu's Onboard.

Danh sách (bằng tiếng anh) chi tiết toàn bộ những gì được thay đổi đang được thông báo tại đây.

Trung Nguyễn