Bật mí tác dụng vũ khí, khí tài trên trực thăng săn ngầm

Sonar, phao âm, radar, MAD - các khí tài trinh sát trên trực thăng săn ngầm làm nhiệm vụ gì. Bài viết sau đó sẽ giúp các quý độc giả hiểu rõ hơn.

Các cuộc chiến tranh trên biển ngày nay thường diễn ra giữa các hạm đội tàu mặt nước và tàu ngầm – những sát thủ có thể “tiễn” các tàu chiến mặt nước "xuống thăm Long Vương".

Trong chiến thuật chống tàu ngầm thì trực thăng săn ngầm thường nắm giữ vai trò chính vì chúng có thể dò tìm tàu ngầm ở các khu vực xa các hạm đội, treo lơ lửng một chỗ và dùng sonar (hay phao âm) để tìm kiếm tàu ngầm dưới mặt nước.

Thiết bị tên sonar này: So(und) Na(vigation) R(anging) được dùng để đo khoảng cách và tìm kiếm vị trí các vật thể dưới mặt nước bằng cách phát ra những tín hiệu bằng âm thanh và đếm thời gian khi những sóng âm này vang dội lại khi va chạm vào các vật thể dưới mặt nước.

Một chiếc MH-60R đang thả sonar AN/AQS-22 ALFS (Airborne Low-Frequency Sonar)

Thông thường có 5 người hoạt động trong chiếc trực thăng chống ngầm: phi công, phi công phụ, hoa tiêu, sĩ quan điều khiển tời kéo sonar/xạ thủ và người điều khiển sonar. Công việc của 5 người này phải phối hợp điều khiển máy bay treo lơ lủng một chỗ và ở độ cao nhất định để tời thả sonar xuống dưới nước khoảng 100m. Tín hiệu âm thanh do sonar phát ra và thu lại được hiển thị trên màn hình của người điều khiển sonar trong cabin và giúp họ biết được có những vật thể gì ở dưới nước.

Một số sonar có thể kéo đi khi còn ở dưới mặt nước, một số khác thì trước khi đến địa điểm tìm kiếm khác, sonar sẽ đước kéo lên và thu lại và khi tới địa điểm tiếp theo, nó sẽ đước tiếp tục thả xuống nước. Ở các điểm tìm kiếm thì có các độ sâu thả sonar khác nhau. Lợi thế khi dùng sonar trên trực thăng chống ngầm so với sonar trên tàu là địa điểm tìm kiếm rộng hơn, xa hơn và không bị hạn chế góc tìm kiếm (ở tàu chiến sonar thường bị hạn chế góc tìm kiếm ở khu vực thân tàu).

Vị trí của sĩ quan điều khiển sonar trên trực thăng săn ngầm SH-60B.

Ngoài việc sử dụng sonar, trực thăng săn ngầm còn sử dụng phao âm để tìm kiếm tàu ngầm. Những thiết bị này được thả từ trực thăng và nhờ phao nổi trên mặt biển với bộ phát tím hiệu radio tần số VHF/UHF nằm trên mặt nước và các cảm biến âm thanh thì nằm dưới mặt nước.

Có 2 kiểu phao âm đó là phao âm chủ động và phao âm thụ động. Phao âm chủ động thì cơ cấu hoạt động cũng giống như sonar, đo khoảng cách và tìm kiếm vị trí các vật thể dưới mặt nước bằng cách phát ra những tín hiệu bằng âm thanh và đếm thời gian khi những sóng âm này vang dội lại khi va chạm vào các vật thể dưới mặt nước.

Còn phao âm thụ động thì “lắng nghe” các tần số âm thanh phát ra dưới biển, ví dụ như tiếng chân vịt khi tàu ngầm đang di chuyển, sau đó truyền tin hiệu thông qua radio và trực thăng sẽ thu thập và phân tích các tín hiệu radio đó.

Một số phao âm AN/SSQ-53 dùng trong Hải quân Mỹ

Nạp phao âm vào giàn phóng trên SH-60B.

Khi các tàu ngầm hạt nhân di chuyển, để làm mát các lò phản ứng hạt nhân, thường bơm nước biển vào và xả nước đã làm mát lò phản ứng ra ngoài, điều này làm vùng nước xung quanh tàu ngầm hạt nhân ấm hơn hẳn. Vì vậy các trực thăng săn ngầm cũng được trang bị hệ thống quang hồng ngoại (FLIR/ Forward-Looking Infra-Red) để tìm kiếm các tia hồng ngoại phát ra từ những vùng nước ấm ấy.

Và một thiết bị săn ngầm không thể thiếu trên các trực thăng này chính là hệ thống dò biến dị từ trường (MAD/ Magnetic Anomaly Detector), thiết bị này dùng để đo các rối loạn từ trường trong mặt biển do tàu ngầm gây nên, vì tàu ngầm được chế tạo từ các hợp kim và kim loại, gây rối lọan từ trường trong mặt biển. Đây là cách hữu hiệu để phát hiện tàu ngầm.

Tuy nhiên, sau này đa số các tàu ngầm dùng hợp kim titanium và các hợp kim chống từ khác nhằm chống lại việc dò tìm bằng thiết bị này. Mặc dù thế, các lò phản ứng hạt nhân, chân vịt, động cơ của tàu ngầm.. vẫn dược làm từ thép, nikel nên vẫn có thể phát hiện được. Việc sử dụng thiết bị đo biến dị từ trường hiệu quả hơn sonar nhờ nó phân biệt được giữa tàu ngầm và cá voi – một loài động vật có kích thước lớn trong đại dương.

Hệ thống dò biến dị từ trường ASQ-81 trên SH-60B.

Các tàu ngầm hạt nhân có thể ở hàng tuần dưới nước mà không cần nổi lên mặt nước. Tuy nhiên, để phát hiện các hạm đội tàu mặt nước và tiêu diệt thì nó phải dùng kính tiềm vọng quan sát và tìm kiếm vì sóng radar không thể truyền trong nước. Lúc này radar quét mặt biển hoặc radar khẩu độ tổng hợp có thể phát hiện vệt nước kéo đằng sau kính tiềm vọng của tàu ngầm.

Radar quét mặt biển AN/APS-124 lắp trên trực thăng chống ngầm SH-60B cùng với hệ thống đối kháng điện tử AN/ESM-142 và hệ thống liên kết dữ liệu ARQ-44.

Sau khi phát hiện được tàu ngầm, kíp chiến đấu sẽ gửi thông tin tình báo về kích cỡ, tín hiệu, chủng loại… của tàu ngầm đối phương về sở chỉ huy hoặc tàu mẹ và đưa ra biện pháp đối phó.

Những vũ khí mà trực thăng săn ngầm thường mang theo là ngư lôi và bom chìm. Ngư lôi có nhiều loại, một số có đầu dò thụ động, bơi theo hướng âm thanh phát ra (tức chân vịt của tàu ngầm), một số dùng đầu dò tự phát ra âm thanh để xác định mục tiêu. Ngư lôi dùng đầu nổ xuyên lõm để xuyên qua lớp kim loại dày của tàu ngầm và phá hủy cấu trúc bên trong.

Còn bom chìm thì dùng đầu nổ mạnh để phá hủy con tàu bằng xung chấn thủy lực. Bom chìm dùng nòi nổ định tầm độ sâu so với mặt nước biển, đến đúng độ sâu nó sẽ kích hoạt ngòi nổ và cho nổ quả bom, tạo nên một xung chấn thủy lực lớn đủ để gây sức ép và phá hủy thân tàu ngầm.

Ngư lôi Mark 46 trên trực thăng SH-60B

Một số vũ khí trên trực thăng Westland Lynx. Từ trái qua phải: Tên lửa chống hạm Sea Skua, ngư lôi Sting Ray và bom chìm Mk.11

Ngoài tàu ngầm thì thủy lôi là mối đe dọa lớn thứ hai ở dưới mặt biển đối với các hạm đội tàu chiến. Không những thế, nó cũng rất nguy hiểm đối với các tàu dân sự.

Thủy lôi có thể được rải từ thời chiến tranh nhằm phong tỏa vùng biển, tiêu diệt hạm đội của đối phương. Chỉ cần một xung chấn nhỏ do chân vịt tạo ra đủ kích nổ thủy lôi. Vì vậy công việc vô hiệu hóa thủy lôi rất nguy hiểm, kể cả tàu quét thủy lôi. Để khắc phục và vô hiệu hóa thủy lôi một cách tốt nhất và an toàn nhất, người ta đã chế ra một thiết bị được kéo bởi trực thăng quét thủy lôi, thiết bị này lướt trên mặt nước và kích nổ hết toàn bộ số thủy lôi có ở dưới mặt biển. Nhờ bay ở độ cao an toàn và bay nhanh nên trực thăng không bị ảnh hưởng gì do vụ nổ của thủy lôi gây ra.