Ai là vị thái sư bắt vua nhà Lý nhường ngôi rồi ép treo cổ chết?

Trần Thủ Độ

Long Hưng, quận Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, là nơi sinh của Trần Thủ Độ vào năm 1194. Sử sách không ghi danh tính cha mẹ ông; chỉ biết rằng Trần Thủ Độ mồ côi từ bé, phải vật lộn để tìm kế sinh nhai nên ít được học hành. Theo cuốn sách của Viện Sử học Việt Nam, Trần Thủ Độ gia nhập hương binh khi chưa đầy 20 tuổi. Ông được giao phụ trách đội binh dưới trướng của người anh họ Trần Tự Khánh, một thượng thư của triều Lý, vào năm 21 tuổi. 30 tuổi, Trần Thủ Độ được phong làm Điện tiền chỉ huy sứ, trao cho ông quyền kiểm soát toàn bộ quân đội. Dưới thời vua Lý Huệ Tông (1211–1224), giặc dã nổi lên như ong, nguy cơ cát cứ xảy ra. Để thống nhất đất nước và được phong làm thái sư, Trần Thủ Độ đã trải qua cuộc chia tay với nhiều danh tướng họ Trần. Lý Huệ Tông Sảm đã bị thần Trần Thủ Độ bức ép nhường ngôi cho con gái là Lý Chiêu Hoàng công chúa khi mới 6 tuổi để đi tu ở chùa Bút Tháp với tư cách là Huệ Quang đại sư vào năm 1224. Khi Huệ Tông làm thượng được hai năm, có lần ra đường, dân chúng nhìn thấy tỏ vẻ thương cảm. Khi nhìn thấy nhà Lý bèn đưa cựu hoàng đến nhà thờ Chân Giáo trong đại nội, Trần Thủ Độ đã sợ hãi lòng dân chúng. Một hôm, Thủ Độ đến thăm mộ nhà Lý Chiêu Hoàng. Khi Huệ Quang tại chùa Chân Giáo, ông nói với tư cách là một linh mục của nhà Lý bèn: "Nhổ cỏ thì phải nhổ cả rễ sâu.". Sau đó ít lâu hơn, vị sư Huệ Quang đã thắt cổ tự vẫn còn sống.

Gả cháu trai cho vua Lý

Sau khi ép vua Lý Huệ Tông nhường ngôi, Trần Thủ Độ sắp xếp cho cháu trai Trần Cảnh lấy nữ vương Lý Chiêu Hoàng. Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng vào năm 1225, dưới sự chỉ đạo của Trần Thủ Độ. Vị vua đầu tiên, Trần Thái Tông, được sinh ra từ đó. "Thủ Độ tuy không có học vấn nhưng tài năng hơn người, làm quan triều Lý được người đời tôn kính. Tất cả những gì Trần Thái Tông làm là nhờ công lao của ông đối với thiên hạ. Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, "ông được nhà nước dựa cậy, quyền át cả vua."

Thưởng tiền

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, "Bấy giờ có kẻ vào gặp Trần Thái Tông khóc mà nói rằng: Bệ hạ còn thơ ấu mà Thủ Độ quyền át cả vua, xã tắc rồi sẽ ra sao? Thái Tông lập tức cử một chiếc xe ngự đến dinh Thủ Độ, bắt người đó mang theo và thông báo những lời này cho Thủ Độ biết. Thủ Độ trả lời Đúng như lời hắn nói, và sau đó lấy tiền lụa thưởng cho người đó. Mặc dù là người ủng hộ nhiệt thành nhất của nhà Trần, nhưng Trần Thủ Độ đã không phục vụ với tư cách là người cai trị. Khi được vua phong làm Quốc thượng phụ và giao cho quyền cai trị đất nước, Trần Thủ Độ đề xuất tôn cha của vua Trần Thái Tông là Trần Thừa lên làm thượng hoàng và giao quyền nhiếp chính, người phải trông coi việc nước. "Ta tuy là chú nhưng không biết chữ nghĩa gì, còn phải rong ruổi đông tây để chống giặc cướp, không gì bằng mời thánh phụ làm thượng hoàng, tạm coi việc nước, một hai năm sau thiên hạ nhất thống, lại giao quyền chính cho Nhị lang (vua Trần Thái Tông)", sách Đại Việt sử ký hoàn thư ghi lại lời Trần Thủ Độ.

Từ chối

Vua Trần Thái Tông đề nghị phong người anh của Trần Thủ Độ làm tể tướng, theo Đại Việt sử ký. Ông trả lời: "An Quốc là anh thần; nếu cho tốt hơn thần, thần xin nghỉ việc. Không nên cử An Quốc nếu thần giỏi hơn An Quốc. Việc triều đình sẽ như thế nào nếu cả hai anh em đều làm tể tướng.

Khen người lính

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, có lần vợ ông ngồi kiệu đi qua thềm cấm nhưng bị quân hiệu ngăn lại. Bà về dinh khóc bảo Trần Thủ Độ rằng: "Ta làm vợ của ông mà bị bọn quân hiệu khinh nhờn đến thế." Khi người quân hiệu bị bắt, Trần Thủ Độ tức giận và sai. Sau đó, Trần Thủ Độ nói, "Ngươi ở chức thấp mà giữ được luật pháp, ta còn trách gì nữa, bèn lấy lụa thưởng rồi cho về." Trong suốt 71 năm cuộc đời của mình, Trần Thủ Độ đã tận lực giúp đỡ vua Trần duy trì cơ nghiệp vững mạnh. Ông được GS Trần Quốc Vượng gọi là "nhân vật lịch sử quan trọng nhất của Việt Nam." Trần Thủ Độ qua đời với tư cách là Thượng phụ Thái sư Trung Vũ Vương vào năm 1264. Để tỏ lòng kính mến đặc biệt với ông, Vua Trần Thái Tông đã viết một bài văn bia. Tại quê nhà (Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), mộ của Trần Thủ Độ được đặt.