Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Bưu chính và Viễn thông, 66 năm ngành Khoa học và Công nghệ và Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I là sự kiện chính trị - xã hội trọng đại, là dịp để toàn Ngành ôn lại chặng đường lịch sử vẻ vang, tri ân các thế hệ đi trước, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sự nghiệp phát triển đất nước.
 |
Lịch sử của Ngành được chia thành các giai đoạn gồm:
Giai đoạn 1945-1954: Kháng chiến và kiến quốc
Trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến, Ban Giao thông chuyên môn được thành lập tại Tân Trào, đảm bảo thông tin liên lạc xuyên suốt các chiến dịch. Người giao liên, tín hiệu moóc-xơ đã trở thành mạch máu kết nối tiền tuyến và hậu phương. Lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Việc liên lạc là một việc quan trọng bậc nhất trong công tác cách mệnh” trở thành kim chỉ nam cho toàn ngành.
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, gần 1.200 km đường dây hữu tuyến được dựng nên, góp phần quan trọng vào thắng lợi. Cũng trong thời kỳ này, GS. Trần Đại Nghĩa chế tạo súng Bazooka, SKZ; GS. Đặng Văn Ngữ sản xuất Penicillin trong điều kiện thiếu thốn, cứu sống hàng vạn thương binh.
Giai đoạn 1954-1975: Giải phóng miền Nam, thống nhất Đất nước và xây dựng CNXH ở miền Bắc (1954 - 1975)
Năm 1959, sự ra đời của Ủy ban Khoa học Nhà nước đã mở đường để khoa học trở thành vũ khí quan trọng của kháng chiến và kiến thiết. Trên bầu trời, các kỹ sư cải tiến tên lửa SAM-2 thành “rồng lửa Thăng Long”, góp phần làm nên thắng lợi trong trận “Điện Biên Phủ trên không”. Dưới mặt nước, đội đặc nhiệm GK1 xử lý thành công thủy lôi từ tính, bảo đảm huyết mạch giao thông vận tải chi viện miền Nam. Ngoài đồng ruộng, giống lúa IR8 của GS. Bùi Huy Đáp giúp tăng năng suất, củng cố hậu phương lương thực.
Ngành Bưu điện duy trì thông tin liên lạc trong bom đạn, với tinh thần “Đứt dây như đứt ruột, gãy cột như gãy xương”. Trong xây dựng kinh tế, các công trình như Thủy điện Thác Bà, Khu gang thép Thái Nguyên đánh dấu bước tiến công nghiệp hóa ở miền Bắc.
Những thành tựu này cho thấy bản lĩnh và sáng tạo trong gian khó, đặt nền móng cho sự phát triển khoa học và công nghệ sau này.
Giai đoạn 1975-1986: Tiền Đổi mới
Ngay sau ngày thống nhất, ngành Bưu điện xây dựng tuyến vi ba Bắc - Nam, bảo đảm thông tin liên lạc thông suốt và kết nối đất nước. Trạm vệ tinh mặt đất Hoa Sen I đi vào hoạt động, đánh dấu bước mở cửa liên lạc đầu tiên với thế giới.
Khoa học và công nghệ có nhiều bước tiến quan trọng: Anh hùng Phạm Tuân trở thành người Việt Nam đầu tiên bay vào vũ trụ; lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt được khởi động lại, mở đường cho nghiên cứu năng lượng nguyên tử và y học hạt nhân; các nhà khoa học hoàn thành hệ thống bản đồ địa chất, khoáng sản, tài nguyên đất, phục vụ quy hoạch phát triển đất nước.
Đây là giai đoạn tích lũy nền tảng, chuẩn bị cả hạ tầng và tư duy, để lại bài học lớn về tầm nhìn và khát vọng cho các thế hệ sau.
Giai đoạn 1986 - 2025: Đổi mới và Hội nhập
Trong bối cảnh đất nước còn bị cấm vận, quyết sách “đi tắt đón đầu” của Anh hùng Lao động Đặng Văn Thân đã mở ra cuộc cách mạng số, phá thế bao vây và xây dựng nền hạ tầng hiện đại. Năm 1997, Internet chính thức vào Việt Nam, mở cánh cửa kết nối tri thức toàn cầu.
Từ đó, nhiều dấu mốc quan trọng được xác lập: phóng vệ tinh VINASAT-1 và VINASAT-2, khẳng định chủ quyền trên không gian vũ trụ; làm chủ công nghệ 5G “Make in Vietnam”; đưa nông nghiệp từ thiếu lương thực trở thành một trong những cường quốc xuất khẩu gạo; thi công thành công những công trình thế kỷ như đường dây 500kV Bắc - Nam, thủy điện Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Trong y học, Việt Nam làm chủ kỹ thuật ghép tạng, sản xuất vắc-xin đạt chuẩn quốc tế, cứu sống hàng nghìn người bệnh. Trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, các công trình nghiên cứu đã góp phần đưa Hoàng thành Thăng Long được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Chuyển đổi số giai đoạn 2020-2025 đã đạt nhiều kết quả nổi bật: Hạ tầng số bứt phá, Internet vào top 13 và 18 thế giới, trung tâm dữ liệu quốc gia đầu tiên đi vào hoạt động. Dịch vụ công trực tuyến ghi nhận hàng triệu hồ sơ với giá trị giao dịch lớn. 84 nền tảng số quốc gia được ban hành, nhiều nền tảng trọng điểm đã triển khai. Kinh tế số tăng trưởng mạnh, doanh thu ngành hơn 3,2 triệu tỷ đồng, xuất khẩu phần cứng điện tử trên 111 tỷ USD, doanh nghiệp công nghệ số gần 78.000. Xã hội số phát triển, hơn 22 triệu chứng thư số được cấp, trên 36% dân số trưởng thành có chữ ký số.
Kỷ nguyên mới
Ngày 18/02/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết 176/2025/QH15 hợp nhất Bộ Khoa học và Công nghệ với Bộ Thông tin và Truyền thông thành Bộ Khoa học và Công nghệ. Việc hợp nhất này giúp tinh gọn bộ máy, thống nhất quản lý nhà nước về KH,CN,ĐMST, CĐS, tạo sức mạnh tổng hợp thúc đẩy phát triển Đất nước trong giai đoạn mới.
Ngày 1/3/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ sau hợp nhất chính thức đi vào hoạt động. Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì soạn thảo trình và được Quốc hội thông qua 05 luật tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, gồm: Luật KH,CN&ĐMST; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); Luật Công nghiệp công nghệ số.
Trong công tác hoàn thiện thể chế, Bộ Khoa học và Công nghệ quán triệt và triển khai xây dựng các văn bản bảo đảm nguyên tắc loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”; chủ động chuyển từ “quản lý cách làm” sang “quản lý mục tiêu”; từ tiền kiểm sang hậu kiểm; từ cách quản lý siết chặt để tránh rủi ro sang chấp nhận rủi ro có kiểm soát; từng bước đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển KH,CN& ĐMST; loại bỏ một số rào cản, vướng mắc; chất lượng môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện; tạo thuận luận cho người dân, doanh nghiệp; góp phần khơi thông nguồn lực đầu tư cho KH,CN&ĐMST, tạo đột phá để phát triển, phát huy mọi nguồn lực, kiến tạo không gian phát triển mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hội nhập quốc tế.
Hiện nay, Bộ đang hoàn thiện sửa đổi, bổ sung 03 luật (Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ và xây dựng mới 02 luật (Luật Chuyển đổi số và Luật Trí tuệ nhân tạo) để trình Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10, tạo lập hành lang pháp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển Đất nước trong giai đoạn mới.
Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Bưu chính và Viễn thông, 66 năm ngành Khoa học và Công nghệ và Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I không chỉ là dịp để tri ân, tự hào về chặng đường đã qua, mà còn là lời khẳng định và cam kết cho hành trình mới. Thế hệ hôm nay mang trên mình sứ mệnh viết tiếp trang sử vẻ vang bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự. Với Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị làm kim chỉ nam, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là động lực trung tâm, là đột phá chiến lược để Việt Nam bứt phá, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, trở thành quốc gia phát triển, hùng cường.
Theo tạp chí Điện tử và Ứng dụng
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống