Thách thức về liên kết vùng, tính bền vững trong thương mại điện tử

Doanh nghiệp loay hoay bài toán “lên sàn”

Theo bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương nhận định, thương mại điện tử đã có sự phát triển mạnh mẽ nhất trong 10 năm vừa qua với góc độ 16-30%/năm.

Theo Sách trắng thương mại điện tử năm 2023 của Việt Nam, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam năm 2023 là tăng 25% so với năm trước đó, đạt 20,5 tỷ USD.

Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam được tổng hợp từ ba chỉ số thành phần, bao gồm nguồn nhân lực và hạ tầng công nghệ thông tin, giao dịch thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng (B2C) và giao dịch thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B).

TP. Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn đầu xếp hạng Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2024 với 87 điểm. Đứng thứ hai là Hà Nội với 84,3 điểm. Đứng thứ ba trong bảng xếp hạng là Bình Dương với 51,3 điểm và cũng có khoảng cách rất xa so với Hà Nội lên tới 33 điểm.

Điểm trung bình của chỉ số năm nay là 23,1 điểm. Khoảng cách về thương mại điện tử giữa hai trung tâm kinh tế là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh với các tỉnh, thành còn lại rất lớn. Khoảng cách giữa tỉnh, thành xếp đầu chỉ số là TP. Hồ Chí Minh so với tỉnh, thành thấp nhất trong bảng xếp hạng của 58 tỉnh, thành là 76,4.

Thông tin từ AccessTrade Việt Nam cũng cho thấy, ba nền tảng livestream bán hàng phổ biến nhất tại Việt Nam là Facebook (31,9%), Shopee (30,9%) và TikTok (17,2%). Bình quân mỗi tháng đang có 2,5 triệu phiên bán hàng livestream, với sự tham gia của hơn 50 nghìn nhà bán. Có tới 77% người tiêu dùng số đã từng xem livestream bán hàng, 71% trong số đó đã mua hàng trong livestream.

Mặc dù tiềm năng, cơ hội lớn mở ra cơ hội tìm kiếm đầu ra cho cá sản phẩm nông sản Việt, song, thực tế, bên cạnh những doanh nghiệp đã tận dụng tốt lợi thế từ thương mại điện tử, tăng trưởng doanh số bứt tốc, vẫn còn đại đa số các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt là tại các tỉnh thành vùng sâu vùng xa, vùng đối núi vẫn còn nhiều cản trở trong việc thích ứng với thương mại điện tử.

Ông Nguyễn Quốc Tế - Giám đốc Công ty CP Cafe Hồng Kỳ, tại Điện Biên cho biết: Hiện nay, các doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung và doanh nghiệp, hộ sản xuất tai Điện Biên và khu vực Tây Bắc nói riêng còn gặp nhiều khó khăn.

Cụ thể như về vấn đề chất lượng sản phẩm. Hiện, đa số các sản phẩm đặc trưng vùng miền, sản phẩm OCOP địa phương hầu như vẫn sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, manh mún, chưa được đầu tư bài bản, cạnh tranh chưa cao.

Đặc biệt, một vấn đền nan giải của nhiều doanh nghiệp hiện nay là chưa biết làm cách nào để đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử.

“Tiềm năng, cơ hội lớn về đầu ra cho sản phẩm, song hầu các doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay vẫn loay hoay bài toán “lên sàn”. Việc tham gia các sàn thương mại điện tử như doanh nghiệp chúng tôi cần sự hỗ trợ nhiều hơn nữa của các đơn vị, đặc biệt là các sàn thương mại điện tử” - ông Tế cho hay.

Chị Vũ Thanh Loan - đại diện Trung tâm Khuyến công và xúc tiến thương mại, Sở Công Thương Lào Cai cho biết, hiện nay, Lào Cai có nhiều sản phẩm OCOP tiêu biểu như gạo séng cù, tương ớt Mường Khương, măng, chẩm chéo, mật ong, rượu, táo mèo, tinh bột nghệ... Hiện nay, đầu ra cho các sản phẩm địa phương vẫn chủ yếu thông qua các hội chợ xúc tiến thương mại, các nhà phân phổi nhỏ lẻ, một số đã bắt đầu bán qua các trang mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, song không nhiều.

“Đa số các hộ kinh doanh, doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa hiểu các quy trình, quy định để đưa sản phẩm lên sang thương mại điện tử. Do đó, việc đào tạo, hỗ trợ các doanh nghiệp bán hàng trên các sàn thương mại điện tử sẽ thúc đẩy mạnh mẽ đầu ra cho sản phẩm địa phương, giúp doanh nghiệp tăng doanh thu và hướng tới phát triển kinh doanh bền vững” - chị Loan cho hay.

Bên cạnh đó, theo chị Loan, để tăng sự cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng qua thương mại điện tử, điều quan trọng là các doanh nghiệp cần chú trọng từ khâu sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm. Cùng với đó cần chú trọng đến khâu dịch vụ, chăm sóc khách hàng.

“Nếu chất lượng sản phẩm không cạnh tranh, đặc sắc, dịch vụ không tốt thì khó có thể giữ chân khách hàng” - chị Loan nói.

Thiếu liên kết bền vững giữa các vùng miền

Từ thực tế trên, theo đánh giá của VECOM cho thấy, tương phản với sự tăng trưởng nhanh về quy mô là tính không bền vững. Đó là, doanh thu thương mại điện tử mới chỉ chiếm 8% trên tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước, thấp hơn mức trung bình 19,4% của thế giới. Thương mại điện tử Việt Nam mới chỉ phát triển tập trung ở các thành phố lớn; thiếu sự liên kết giữa các vùng để tận dụng lợi thế.

Nhấn mạnh về vấn đề này, bà Lê Hoàng Oanh cho hay: “Chúng ta chứng kiến nhiều xu hướng mới trên thương mại điện tử, nếu Việt Nam không theo kịp sẽ khiến thương mại điện tử Việt Nam chững lại, không phát huy tiềm năng”.

Bên cạnh đó, bà Oanh chỉ ra, vấn đề vi phạm người tiêu dùng trong thương mại điện tử còn khá phổ biến cũng là một trong những thách thức đối với phát triển thương mại điện tử. Chính điều này sẽ ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng trong việc phát triển thương mại điện tử. Đồng thời, thương mại điện tử nói chung cũng đang bộc lộ một số yếu tố chưa thực sự bền vững.

Theo các chuyên gia, cơ hội tuy lớn nhưng thách thức cũng nhiều đối với các doanh nghiệp muốn phát triển thương mại điện tử. Những yếu tố quyết định tới thành công của lĩnh vực này bao gồm thu hẹp khoảng cách số giữa các địa phương, phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trực tuyến, tận dụng các cơ hội từ xuất khẩu trực tuyến và giảm tác động tiêu cực tới môi trường.

Để phát triển thương mại điện tử, rút ngắn khoảng cách giữa các vùng miền, các chuyên gia cho rằng, ngoài sự hỗ trợ của các cấp chính quyền, các đơn vị, bản thân doanh nghiệp, người bán hàng cần chủ động tham gia và tận dụng tối đa các lợi thế của thương mại số.

Tổng giám đốc điều hành Accesstrade Việt Nam Đỗ Hữu Hưng nêu dẫn chứng về các “ông lớn” thương mại điện tử như: SHEIN, TEMU, Shopee… liên tục tăng trưởng là nhờ marketing hiệu quả qua việc sử dụng nội dung giới thiệu đa dạng, xuất hiện một cách chất lượng tới người tiêu dùng, thu hút khách hàng trên mọi điểm chạm và tăng giá trị “vòng đời” khách hàng thông qua tăng số lần mua, tăng giá trị mua, tăng số người giới thiệu.

Ông Thái Hữu Lý (Trưởng phòng Phát triển dịch vụ, Trung tâm Internet Việt Nam) cũng cho rằng, doanh nghiệp cần xây dựng tên miền “.vn” làm cơ sở cho nhận diện thương hiệu số, đồng thời cũng là yếu tố quyết định trong việc tạo dựng niềm tin, bảo đảm an toàn cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Chia sẻ về giải pháp thúc đẩy liên kết vùng trong thương mại điện tử, bà Lê Hoàng Oanh cho biết, tới đây, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tham mưu với Bộ Công Thương trình Chính phủ định hướng phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2026-2030, trong đó, tập trung các giải pháp về phát triển thương mại điện tử xanh, bền vững, bảo vệ tốt nhất quyền lợi người tiêu dùng, thu hẹp khoảng cách phát triển thương mại điện tử giữa các tỉnh, thành phố.

"Hiện, Bộ Công Thương đang triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy thương mại điện tử phát triển" - bà Lê Hoàng Oanh thông tin.

Theo đó, bà Lê Hoàng Oanh cho hay, Bộ này sẽ xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc xuất xứ (Truyxuat.gov.vn) nhằm truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, chống hàng giả, hàng nhái, xây dựng thương hiệu trực tuyến và tiếp thị sản phẩm trên môi trường điện tử; triển khai mô hình Gian hàng địa phương trên các sàn thương mại điện tử nhằm cung cấp các giải pháp đồng bộ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa ở các địa phương phân phối các sản phẩm địa phương thông qua nền tảng số, thu hẹp khoảng cách vùng miền; Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu qua thương mại điện tử xuyên biên giới…