Thái giám nào có quyền lực nhất trong lịch sử Việt Nam, giữ chức tể tướng và phục vụ ba đời vua?

Lý Thường Kiệt

Lý Thường Kiệt (101911) là một nhà lãnh đạo quân sự nổi tiếng dưới thời nhà Lý nước Đại Việt, theo sách "Kể chuyện các quan thái giám trong lịch sử Việt Nam" mô tả ông là như vậy. Ông được coi là một trong những vị thái giám quyền lực nhất trong lịch sử Việt Nam, ngoài danh hiệu tướng quân. Lý Thường Kiệt được đưa vào cung khi mới 18 tuổi và giữ một vị trí nhỏ trong đội kỵ binh. Vua Lý Thái Tông đã tình cờ gặp Lý Thường Kiệt vào năm 1041 trong khi đi săn và đánh giá cao tài năng của ông. Nhà vua cảnh báo, "Ta thấy bạn hình dung tài mạo tuyệt vời lại cưỡi ngựa bắn cung giỏi, ta rất muốn bổ bạn vào ngạch thị vệ để luôn hầu cận bên ta," vì biết rằng Lý Thường Kiệt đã có gia đình. Tuy nhiên, bạn phải tự yếm (tịnh thân) nếu muốn nhập cung. Mặc dù tôi biết rằng bạn đã có gia đình, nhưng tôi khuyên bạn nên tự quyết thay vì ép buộc. Xem xét cơ hội mang tài năng của mình đến giang sơn xã tắc, Lý Thường Kiệt quyết định nhập cung và bàn với vợ để bà có thể đi tìm hạnh phúc khác. Ngay khi nhập cung, ông đã bị tịnh thân để tiện tiện tiện bên cạnh vua theo lệ triều đình trước.

23

Vua Lý Thái Tông đã bổ nhiệm Lý Thường Kiệt vào ngạch thị vệ để hầu hạ và bổ nhiệm ông làm Hoàng môn chi hậu, một chức hoạn quan, vào năm 23 tuổi (1041). Ông được nhà vua giao cầm quân dẹp loạn vùng Ngũ Huyện Giang (nay thuộc tỉnh Thanh) vào năm 1061, và lập được công lớn. Lý Thường Kiệt được phong làm Đại tướng quân vào năm 1069, phục vụ với tư cách là Nguyên soái quân tiên phong cùng với Tán kỵ võ úy Lý Thường Hiến khi vua Lý Thánh Tông đi đánh Chiêm Thành. Ông đã có công lớn trong việc phá kinh đô Trà Bàn, giết chết tướng Chiêm Chế Củ và bắt được vua Chiêm Chế Củ, người sau đó được phong làm Phụ quốc Thái phó, Phụ quốc Thượng tướng quân, Khai quốc công, Thiên tử nghĩa nam (con nuôi của vua). Ông được phong làm Thái úy, người đứng thứ hai trong triều đình sau Thái sư Lý Đạo Thành, ít lâu sau đó.

Ngô

Theo Giản yếu sử Việt Nam, Lý Thường Kiệt sinh ra ở làng An Xá, xã Quảng Đức, thành Thăng Long (nay thuộc Gia Lâm, Hà Nội), sau đó chuyển đến phường Thái, nội thành Thăng Long (hiện thuộc quận Ngọc Hà, Ba Đình, Hà Nội). Anh ấy có họ Ngô, húy là Toàn, tự là Thường Kiệt (trong thời gian làm quan do lập công lớn được ban quốc tính nên đổi sang họ Lý; theo họ của vua). Sùng Tiết Tướng Ngô An Ngữ, cha của Ngô Tuấn, mất năm Ngô Tuấn mới 13 tuổi. Ông được cậu ruột là Tạ Đức nuôi cho ăn học, lớn lên được Tạ Đức mang cô cháu gái yêu là Thuần Khanh gả cho. Ngô Tuấn khôi ngô tuấn tú, thông minh, nhanh nhẹn, có chí khí, thích nghề võ. Ngô Tuấn chăm chỉ học hành, đọc sách và luyện cung kiếm mỗi ngày. Ông nhanh chóng trở thành tài năng và liên tục thăng tiến.

3

Lý Thường Kiệt là vị quan đại thần đã trải qua ba triều vua nhà Lý: Lý Thái Tông, Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông.

Tống

Quan quân nhà Tống dưới thời Tống Thần Tông Triệu Húc bèn tính bành trướng xuống phương Nam, chuẩn bị xâm lược Đại Việt, vào năm 1072, khi vua Lý Thánh Tông băng hà, vua mới là Lý Nhân Tông lên nối ngôi còn quá nhỏ. Quan lại nhà Tống hoạt động rất ráo riết ở những vùng sát biên giới. Sách Lịch sử Việt Nam ghi trước tình hình đó rằng Lý Thường Kiệt đã đứng ra đảm đương trước triều đình nhà Lý và trước toàn thể dân tộc một sứ mệnh lịch sử quan trọng là tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Tống. Ông được coi là vị tướng đóng góp công lao lớn nhất trong cuộc kháng chiến những năm 1075–1077 sau khi cuộc kháng chiến kết thúc. Cuộc kháng chiến chống Tống oai hùng sau đó được nhắc đến khi nhắc đến Lý Thường Kiệt.

Sông Như Nguyệt

Khi đến Đại Việt, mục tiêu của quân Tống là chiếm kinh thành Thăng Long, sau đó là lăng tẩm, cung điện của nhà Lý. Khi Lý Thường Kiệt tính toán đường đi nước bước của quân Tống, ông đã cho xây dựng hệ thống phòng thủ hợp lý vừa bảo vệ được kinh thành Thăng Long vừa bảo vệ được lăng miếu của các vua nhà Lý, phần lớn được đặt ở làng Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh). Thông tin trong sử cũ về phòng tuyến này là mơ hồ. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, "Vua sai Lý Thường Kiệt đã gửi quân đón đánh. Đến sông Như Nguyệt đánh tan địch... Người đời truyền rằng Thường Kiệt đã làm hàng rào theo dọc sông để cố thủ. Tuy nhiên, ngày nay, qua khảo sát địa hình, người ta có thể thấy được dòng sông Như Nguyệt qua bến đò Như Nguyệt chính, một chướng ngại vật thiên nhiên nguy hiểm ngăn cản bước tiến quân của quân Tống kéo vào thành Thăng Long từ phía bắc. Tại đây, Thông thường Kiệt đã cho đắp lũy đất ở bờ phía nam và đóng cọc tre làm dậu ở phía trong để quân Tống không vào được sông.

Nam quốc sơn hà

Lý Thường Kiệt sử dụng kế sai người giả làm thần nhân nấp ở trong đền thờ Trương Âm bên bờ Nam bến đò, đọc thơ mắng giặc báo trước thất bại và động viên tinh thần quân sĩ, thay vì đứng trước quân sĩ để cổ vũ tinh thần binh sĩ đọc thơ. Bài thờ: "Nam quốc sơn hà Nam đế cư/ Tuyệt nhiên định phận tại thiên thư/ Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm/ Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư", có nghĩa là "Sông núi nước Nam vua Nam ở/ Rành rành định phận ở sách trời/ Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm/ Chúng bay tơi bời." Cuộc chiến chống Tống vẫn tiếp tục sau bài "thơ thần". Quân Tống rút khỏi hoàn toàn vào năm 1077.