Theo bà Lê Diệp Kiều Trang, Arevo là một bài học quan trọng đối với tôi.

* Superstrata là một dự án sản xuất xe đạp bằng công nghệ in 3D với vật liệu carbon được quan tâm trên toàn cầu. Tuy nhiên, thời gian qua có nhiều cáo buộc rằng Arevo nói chung và dự án Superstrata là "lừa đảo". Bà có bình luận gì về thông tin này?

- Sau tết 2020, tôi và anh Sơn (Sony Vũ) bắt đầu xem xét nghiêm túc cơ hội đầu tư vào Công ty Arevo, một công ty công nghệ trong lĩnh vực in 3D với nguyên liệu là carbon fiber. Khi đó, Arevo là một công ty công nghệ ở Thung lũng Silicon có trong tay 70 bằng phát minh do một nhóm kỹ sư Ấn Độ tạo ra và điều hành trước đó 7 năm.

Trong thời gian chúng tôi bị kẹt lại ở Mỹ vì Covid-19, anh Sơn và các kỹ sư Arevo bắt đầu nấu nấu ý tưởng thương mại hóa công nghệ in 3D này, và sau đó nhà máy sản xuất bằng phương pháp in 3D đầu tiên trên thế giới đã được đầu tư xây dựng tại Việt Nam. Các nhà đầu tư uy tín nhất ở Thung lũng Silicon, chẳng hạn như Vinod Khosla (nhà sáng lập Sun Microsystems), quỹ đầu tư Founders Fund (do Peter Thiel, đồng sáng lập Paypal) và quỹ GGVC, đã cùng đầu tư vào dự án này bên cạnh chúng tôi.

Đối với tôi, nếu dự án này thành công, tôi hy vọng rằng Việt Nam sẽ đạt được tiến bộ so với Trung Quốc về sản xuất, vốn đã rất mạnh và hiệu quả trong chi phí sản xuất đúc khuôn. Nền công nghiệp sản xuất của Việt Nam vốn đã mạnh, nhưng nếu có công nghệ vượt trội, tính cạnh tranh của Việt Nam so với Trung Quốc sẽ khác nhau rất nhiều.

Chúng tôi về Việt Nam vào đầu năm 2020, nhanh chóng xây dựng đội ngũ, xin giấy phép mở nhà máy và bắt đầu lắp đặt những hệ thống máy in 3D bằng robot đầu tiên. Nhà máy được đặt tại quận 9 (TP.HCM), rộng 5.500 m2, lắp đặt 70 máy in 3D với hệ thống robot tự động hóa, được kết nối hoàn toàn lên đám mây và kết nối các điểm sản xuất khác nhau. Tổng giá trị của dự án này đầu tư vào Việt Nam là khoảng 20 triệu USD.

* Như vậy, tại sao Superstrata lại chậm tiến độ, thậm chí có thể dẫn đến việc dừng hoạt động của Arevo tại Việt Nam?

- Như mọi người đều biết, tình hình Covid-19 trên thế giới sẽ vô cùng khó khăn vào giữa năm 2020. Trước hết, Arevo không thể mua được phụ tùng xe đạp theo tiêu chuẩn đã thiết kế, vốn trước đó không hề hiếm. Các anh em cố gắng để có thể hoàn tất thành phẩm bằng cách mua từng bộ phụ tùng với giá thành rất cao so với trước đây. Khi công nghệ máy in 3D vừa lắp ráp xong để đi vào hoạt động, TP.HCM áp dụng "ba tại chỗ". Khoảng 200 kỹ sư và công nhân "cắm trại" lại trong nhà máy suốt hai đến ba tháng, chi phí tăng đáng kể, nhưng nhà đầu tư vẫn ủng hộ và các anh em cố gắng bám trụ.

Khi hết giai đoạn giãn cách, Arevo đã in 3D xong sườn xe và bắt đầu đưa sườn xe sang cho nhà thầu gia công để sơn và lắp ráp. Vì không trụ được sau đại dịch nên hiện tại các đơn vị gia công bên ngoài đã đóng cửa gần hết. Chúng tôi cũng cố gắng hết sức tìm kiếm các đơn vị gia công có thể tìm được, nhưng chất lượng công nhân của họ không còn được như trước nữa, kết quả là sản phẩm cuối cùng không tốt như trước đây. Không chỉ ở trong nước, mà ở nước ngoài, người ta chê sản phẩm không đẹp, mặc dù sau rất nhiều nỗ lực của cả trăm con người... Nghiên cứu phát triển một sản phẩm mới là một hành trình không có gì chắc chắn, có thể thành công, có thể thất bại, nhưng đây là lần đầu tiên chúng tôi phải đối diện với những điều không lường trước do dịch Covid-19 gây ra.

Những thất bại liên tiếp này cũng khó nói hết sự áy náy và thất vọng của tôi và đội ngũ vì chúng không tạo ra một sản phẩm hoàn thiện, và chúng cũng làm thất vọng những người đã tài trợ cho dự án. Trong trường hợp xe Superstrata, dự định sẽ bắt đầu giao xe vào tháng 12.2020, nhưng mãi đến tháng 10.2021 Arevo mới giao được những chiếc xe đầu tiên, điều này khiến sản phẩm mất luôn "thời điểm vàng" để được bán thương mại. Khi Arevo tiếp tục cố gắng sản xuất trong giai đoạn "ba tại chỗ", chi phí sản xuất đội lên quá nhiều. Chi phí vận chuyển cũng tăng đột biến trong thời gian đó.

Kết quả là, thị trường tài chính thế giới trở nên tê liệt khi sản phẩm và dịch vụ không kịp thương mại hóa. Trên thực tế, thị trường tài chính là mùa đông của các dự án công nghệ, rất nhiều trong số chúng có tiềm năng sẽ bị gãy đổ giữa chừng vì không có nguồn vốn đầu tư tiếp. Các nhà đầu tư thận trọng và quyết định không tiếp tục đầu tư do giá thành sản phẩm và kết quả kinh doanh kém thuận lợi. Quyết định này đồng nghĩa với việc các cổ đông khác sẽ nắm quyền điều hành công ty và đưa nó theo định hướng khác. Tôi và anh Sơn không còn là cổ đông điều hành của Arevo từ đầu năm nay. Trước những ồn ào qua, tôi cũng không thể tự ý phát ngôn mà phải có sự tôn trọng và thống nhất với các cổ đông điều hành khác, vì vậy chúng không thể chia sẻ thông tin sớm hơn.

* Superstrata được quảng cáo là có chất lượng tuyệt vời, nhưng trên thực tế, nhận xe đa phần người dùng không hài lòng về chất lượng hoàn thiện. Quan điểm của bạn về vấn đề này như thế nào?

- Sản phẩm Arevo cho đến thời điểm này vẫn còn là sản phẩm trong giai đoạn R&D, chưa đến giai đoạn thương mại hóa, và vì vậy chắc chắn nó còn rất nhiều thiếu sót. Tôi muốn được chia sẻ lại mô hình gọi vốn cộng đồng của dự án Superstrata để làm rõ thêm điểm này. Dự án gọi vốn cộng đồng là nơi các công ty khởi nghiệp, các nhóm nghiên cứu đưa ra một ý tưởng sản phẩm (chỉ mới ở giai đoạn ý tưởng), kêu gọi cộng đồng "tài trợ" cho dự án, nghĩa là trao cho dự án một khoản tiền để công ty có đủ nguồn lực để nghiên cứu phát triển sản phẩm.

Khi một doanh nghiệp sản xuất thành phẩm, nó sẽ "tặng" lại cho các nhà tài trợ những sản phẩm đầu tay của mình. Vì đây là khoản tài trợ cho một dự án có rủi ro cao, nên có rất nhiều doanh nghiệp và dự án không đạt được tiến độ và nhà tài trợ không bao giờ nhận được sản phẩm. Các "nhà tài trợ" này trước khi ủng hộ tiền đã đồng ý với Indiegogo rằng họ hiểu đây là những khoản "tài trợ" và họ đã làm như vậy trước khi phản đối. Ngoài ra, có nhiều dự án phải mất một thời gian dài để sản phẩm của họ được sản xuất. Và vì phần lớn những sản phẩm này là những sản phẩm đầu tiên được nghiên cứu và phát triển, chúng có thể sẽ không hoàn thiện như sản phẩm sau này sẽ được bán trên thị trường bán lẻ.

Khi có những thông báo bằng tiếng Anh giải thích rõ đây là "donation" (tài trợ) chứ không phải là "shopping" (mua hàng), có lẽ vì người dùng ở Việt Nam đã thấy giao diện của các đơn vị gọi vốn cộng đồng này khá giống với giao diện thương mại điện tử. Theo tôi, đây là điểm mấu chốt khác biệt về kỳ vọng dẫn đến những lùm xùm trong thời gian qua.

* Nói như vậy, những người tài trợ trên nền tảng Indiegogo sẽ mất số tiền đã đóng góp nếu dự án không thành công. Khi nhà máy ngừng hoạt động, Arevo có định hướng giải quyết ra sao với các trường hợp than phiền, khiếu nại?

Như tôi đã đề cập trước đó, đây là khoản tài trợ cho một dự án đầy rủi ro, có rất nhiều công ty hoặc dự án không đạt được mục tiêu cuối cùng và nhà tài trợ không bao giờ nhận được sản phẩm. Tuy nhiên, chúng tôi không coi đây là lý do để né tránh trách nhiệm đối với những người đã tài trợ cho dự án của mình, mặc dù khó khăn và thiếu sót. Công ty đã hoàn thành 100% việc gửi sản phẩm đến các nhà tài trợ có địa chỉ giao nhận tại Việt Nam, trong đó có 4 xe đang chờ đợi khách hàng hoàn tất các thủ tục xuất khẩu tại chỗ theo quy định của Nhà nước. Thông tin chi tiết hơn là chương trình gọi vốn cộng đồng của Arevo đã nhận được 3.301 khoản đóng góp đến từ 54 quốc gia, trong đó có 135 khoản đóng góp từ người dùng có địa chỉ tại Việt Nam.

Nhân tiện, công ty cũng xin gửi lời đến những nhà tài trợ nào ở Việt Nam vẫn chưa đăng ký số đo để in 3D và chưa đăng ký địa chỉ giao nhận, xin liên hệ với bộ phận chăm sóc khách hàng của công ty tại heidi@superstrata.bike để được xử lý.

* Gần đây có thông tin rằng ông Sơn, chồng bà, tiếp tục gọi vốn cho một dự án khác trên Indiegogo có tên Scotsman nhưng đang bị. Đây có phải là kết quả của các phản hồi của khách hàng hay có nguyên nhân gì khác?

- Điều này là không chính xác. Dự án gọi vốn cộng đồng cho xe scooter bắt đầu vào ngày 27.5.2021 và kết thúc ngày 24.8.2021. Dự án không gọi thêm tiền sau ngày kết thúc. Gần đây trong tháng 6 Indiegogo mới đặt "Suspended" cho dự án do công ty không cập nhật thông tin đến cộng đồng từ tháng 10.2022 như quy định của nền tảng. Dự án Scotsman đã được thực hiện trước thời gian khó khăn của Covid-19, giống như dự án Superstrata. Lúc này, Arevo vẫn tin tưởng rằng công nghệ in 3D có thể được sử dụng để tạo ra sản phẩm như dự định. Từ thời điểm đó đến nay, chúng tôi không gọi vốn cho dự án nào khác trên Indiegogo.

* Bạn có bất thường chia sẻ gì khác với người dùng?

- Sản phẩm Arevo hiện đang ở giai đoạn R/D và chưa đến giai đoạn thương mại hóa. Tôi cũng chia sẻ những cảm nhận của mọi người về sản phẩm chưa đạt được độ hoàn thiện. Về phần chất lượng sản phẩm, có một số bạn trên mạng lấy hình ảnh đơn vị sơn gia công để nói rằng Arevo không có hàm lượng công nghệ. Điều này là không đúng; Trên trang YouTube của công ty, Arevo thường xuyên đăng tải các hình ảnh về công nghệ của mình. Sản phẩm Superstrata đã đạt tiêu chuẩn để lưu hành tại cả thị trường Mỹ và EU, như EN 15194 -17, UL 2849, CPSC 16 CFR 1512, là kết quả của cả trăm kỹ sư và công nhân đã làm việc trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn.

Video nhà máy với hệ thống 70 máy in

Tuy nhiên, dự án này đã không thể đáp ứng được mong đợi của chính bản thân tôi, của các nhà đầu tư và đặc biệt là các bạn đã ủng hộ và đồng tài trợ cho dự án. Tôi cũng xin được thay mặt đội ngũ của Arevo để xin lỗi các bạn vì những hạn chế này, mặc dù tôi không trực tiếp điều hành nữa. Đối với tôi, đây cũng là một bài học quan trọng. Ngoài ra, tôi rất tiếc vì các sản phẩm của dự án đã không đáp ứng được sự mong đợi của một số bạn và dịch vụ khách hàng trong thời gian gần đây đã không cung cấp thông tin đầy đủ và kịp thời cho các bạn.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống