Trong hơn 3 thập kỷ qua, B-2 Spirit không chỉ là biểu tượng của công nghệ tàng hình hàng đầu thế giới mà còn là hiện thân cho sức mạnh răn đe chiến lược của Mỹ. Với khả năng xuyên thủng các hệ thống phòng không tiên tiến và triển khai cả vũ khí hạt nhân lẫn thông thường, B-2 giữ vai trò trung tâm trong chiến lược toàn cầu của Mỹ.
Là máy bay ném bom tàng hình chiến lược, B-2 Spirit được Northrop (nay là Northrop Grumman) phát triển trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, trong khuôn khổ chương trình tuyệt mật có tên “Máy bay ném bom công nghệ tiên tiến” (Advanced Technology Bomber) với mục tiêu tạo ra một loại máy bay có thể tấn công chính xác bất kỳ mục tiêu nào trên thế giới mà không bị radar đối phương phát hiện.
Lần bay đầu tiên B-2 ra mắt là vào năm 1989. Đến năm 1997, máy bay chính thức gia nhập biên chế Không quân Mỹ. Tuy nhiên, do chi phí sản xuất và vận hành quá lớn, hơn 2 tỷ USD mỗi chiếc (tính cả chi phí nghiên cứu và phát triển), chỉ có 21 chiếc được chế tạo.
Thiết kế và các biến thể của B-2
Một trong những yếu tố mang tính đột phá của B-2 là thiết kế phần cánh có cấu hình giúp giảm đáng kể tiết diện phản xạ radar nhờ loại bỏ các bề mặt thẳng đứng và các chi tiết nhô ra thường thấy ở những máy bay truyền thống. Thân máy bay được chế tạo chủ yếu bằng vật liệu composite gia cường sợi carbon và lớp phủ hấp thụ sóng radar, tạo nên diện tích phản xạ tín hiệu radar được cho là nhỏ hơn cả một chú chim sẻ.
B-2 có sải cánh lên tới 52,4m và chiều dài tổng thể 21m. Toàn bộ hệ thống buồng lái, thùng nhiên liệu, khoang chứa bom và điện tử đều được tích hợp bên trong phần cánh. Buồng lái bố trí hai ghế phóng song song, dành cho phi công và chỉ huy, được thiết kế tối ưu cho các chuyến bay kéo dài. Thiết kế khí động học và không gian bên trong lớn giúp B-2 có tầm bay xa và mang tải trọng lớn, trong khi vẫn duy trì tính ổn định ở tốc độ cận âm.
 |
Là máy bay ném bom chiến lược tầm xa, B-2 được biết đến trên toàn thế giới nhờ thiết kế cánh đặc trưng và khả năng tàng hình. Ảnh: Army Recogntion |
Được trang bị 4 động cơ phản lực F118-GE-100, mỗi động cơ cung cấp lực đẩy 77 kilonewton, B-2 có thể bay có thể hoạt động ở tốc độ cận âm, tối đa khoảng 1.010km/giờ và tốc độ hành trình trung bình khoảng 900km/giờ. Tầm bay không tiếp nhiên liệu vào khoảng 11.100km, và có thể kéo dài gần như không giới hạn nhờ khả năng tiếp nhiên liệu trên không bởi các máy bay tiếp dầu như KC-135 hoặc KC-46. Động cơ được đặt sâu bên trong thân máy bay, đi kèm hệ thống cửa hút khí thiết kế dạng hình xoắn, có lớp phủ vật liệu hấp thụ sóng radar để giấu cánh quạt trước radar đối phương.
Qua hơn 3 thập kỷ hoạt động, B-2 đã trải qua nhiều lần nâng cấp để phù hợp với yêu cầu tác chiến ngày càng phức tạp. Block 10 là phiên bản đầu tiên, chủ yếu dùng cho huấn luyện và các nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu ở mức hạn chế. Dù có khả năng triển khai vũ khí hạt nhân, các hệ thống radar và điện tử vẫn ở giai đoạn sơ khai và chưa tương thích với vũ khí dẫn đường như JDAM.
Tiếp theo là Block 20. Đây là phiên bản đánh dấu bước cải tiến đầu tiên với radar AN/APQ-181 có độ chính xác cao hơn và bước đầu tích hợp vũ khí dẫn đường bằng GPS, khởi đầu cho việc chuyển đổi từ máy bay chiến lược đơn nhiệm sang đa nhiệm.
Block 30 là phiên bản chiến đấu đầy đủ đầu tiên, được chứng nhận cho cả nhiệm vụ hạt nhân lẫn thông thường. Phiên bản này được trang bị phần mềm điều khiển hỏa lực tiên tiến, radar cải tiến, hệ thống điện tử tương thích JDAM và hệ thống quản lý phòng thủ nâng cấp. Tất cả B-2 đang hoạt động hiện nay đều được nâng cấp ít nhất lên chuẩn Block 30.
Block 30+/ B-2A hiện đại hóa là tên gọi cho các phiên bản đã trải qua các gói nâng cấp mới nhất. Các cải tiến bao gồm: Đơn vị xử lý tích hợp, hệ thống liên lạc bảo mật bằng thiết bị thu tần số cực thấp, kết nối vệ tinh siêu cao tần, và radar nâng cấp theo công nghệ mảng pha điện tử chủ động giúp tăng khả năng phát hiện và dẫn đường. Ngoài ra, B-2 còn được tích hợp để mang bom hạt nhân dẫn đường thế hệ mới B61-12, bảo đảm năng lực răn đe hạt nhân cho đến những năm 2030.
Vũ khí và hệ thống điện tử hàng không
Máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit có khả năng mang theo một kho vũ khí hạt nhân và thông thường đa dạng, được bố trí hoàn toàn trong 2 khoang vũ khí bên trong thân máy bay nhằm duy trì mức độ tàng hình tối ưu trước hệ thống radar của đối phương.
Trong cấu hình hạt nhân, B-2 được chứng nhận có thể triển khai bom chiến thuật B61-11 và bom chiến lược B83. Cả hai loại đều có thể được thả chính xác từ các độ cao khác nhau, tùy theo kịch bản tác chiến. Ở cấu hình tấn công thông thường, B-2 có thể mang tới 80 quả bom thông minh GBU-38 JDAM cỡ 227kg hoặc 16 quả GBU-31 JDAM cỡ 907kg. Đây đều là bom dẫn đường bằng vệ tinh, cho phép "hạ" mục tiêu với độ chính xác cao trong mọi điều kiện thời tiết.
Với những mục tiêu được gia cố chắc chắn hoặc chôn sâu dưới lòng đất, B-2 có thể triển khai bom xuyên phá GBU-57A/B Massive Ordnance Penetrator (MOP), nặng 13.600 kg, được thiết kế chuyên biệt để phá hủy boong-ke ngầm và các công trình quân sự kiên cố. Mỗi chuyến bay có thể mang tối đa 2 quả MOP.
Ngoài ra, tùy theo yêu cầu nhiệm vụ, B-2 còn có khả năng mang theo tên lửa hành trình thông thường phóng từ máy bay. Tất cả các loại vũ khí đều được mang trong khoang bên trong, gắn trên bệ phóng xoay hoặc giá treo bom, nhằm đảm bảo khả năng tàng hình tối đa và nâng cao hiệu quả tác chiến trong môi trường phòng không hiện đại.
Hệ thống điện tử hàng không của B-2 được phát triển nhằm bảo đảm khả năng xâm nhập sâu vào không phận được bảo vệ nghiêm ngặt của đối phương, bất kể điều kiện thời tiết hay thời gian ngày đêm. “Trái tim” của hệ thống này là radar đa chế độ AN/APQ-181, với khả năng theo dõi mục tiêu với độ phân giải cao và bay bám địa hình chính xác, đồng thời vẫn duy trì khả năng phát xạ thấp để tránh bị đối phương phát hiện.
Hỗ trợ cho radar là hệ thống quản lý phòng thủ, có chức năng quét toàn bộ phổ điện từ để phát hiện các tín hiệu đe dọa như tín hiệu radar hay dẫn đường tên lửa. Nhờ đó, B-2 có thể phân tích tình huống và chủ động thay đổi đường bay trong thời gian thực nhằm né tránh các mối nguy tiềm tàng.
Triển khai thực chiến
Máy bay ném bom tàng hình này đã được triển khai tác chiến trong nhiều chiến dịch lớn, bắt đầu từ lần tham chiến đầu tiên trong Chiến dịch Allied Force năm 1999 tại Kosovo. Trong chiến dịch này, các máy bay B-2 xuất kích trực tiếp từ Căn cứ Không quân Whiteman ở Mỹ để tấn công các mục tiêu của Serbia bằng vũ khí dẫn đường chính xác.
Sau đó, B-2 tiếp tục được sử dụng trong các chiến dịch như "Enduring Freedom" tại Afghanistan, "Iraqi Freedom" tại Iraq, "Odyssey Dawn" tại Libya và các cuộc không kích chính xác chống lại hạ tầng của ISIS tại Syria và Iraq.
| Hình ảnh B-2 quay lại căn cứ sau khi hoàn thành nhiệm vụ trong sáng 22-6. (CNN) |
Mới đây nhất, trong chiến “Midnight Hammer” nhằm vào Iran rạng sáng 22-6, Mỹ đã huy động hơn 120 máy bay, trong đó có 7 chiếc B-2. Các máy bay này đã thả hơn một chục quả bom xuyên phá hầm ngầm, mỗi quả nặng tới 13.600kg, nhắm vào hai cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran là Fordow và Natanz.
Khả năng vượt qua lưới phòng thủ dày đặc để xâm nhập không phận và tấn công các mục tiêu trọng yếu một cách bất ngờ đã giúp B-2 trở thành trung tâm trong chiến lược răn đe tầm xa và phản ứng nhanh của Mỹ.
Máy bay thường xuyên được sử dụng để phô diễn sức mạnh và trấn an đồng minh, đặc biệt là tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nơi nó thực hiện các nhiệm vụ duy trì hiện diện chiến lược. Mặc dù hiện chỉ còn 20 chiếc B-2 trong biên chế, nhưng mỗi chiếc vẫn đóng vai trò thiết yếu trong cả năng lực răn đe hạt nhân lẫn triển khai sức mạnh thông thường, trong khi chờ chuyển giao dần sang máy bay thế hệ tiếp theo B-21 Raider.
TRẦN HOÀI (tổng hợp)
* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống