Vị thế quân sự của Nga dường như càng trở nên vững chắc hơn khi so sánh với các đối thủ cạnh tranh chính từ phương Tây. Trong khối NATO, chỉ có Đức hiện vẫn duy trì được năng lực sản xuất xe tăng chiến đấu chủ lực mới ở quy mô lớn. Phần lớn các quốc gia còn lại trong liên minh phải dựa vào việc nâng cấp các mẫu xe tăng có tuổi đời cũ hàng chục năm, hoặc tái khởi động các dây chuyền sản xuất vốn đã ngừng hoạt động từ lâu.
Cơn khủng hoảng thiết giáp của phương Tây
Tại Mỹ, việc sản xuất xe tăng mới đã ngừng hoàn toàn sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Dòng M1 Abrams, được chế tạo trong giai đoạn 1980–1995, vẫn là xương sống của lực lượng thiết giáp Mỹ tính đến thời điểm hiện tại. Nhà máy do chính phủ quản lý ở bang Ohio chỉ tập trung vào việc tân trang và hiện đại hóa các mẫu xe tăng hiện có.
Các gói nâng cấp nối tiếp – M1A2, M1A2 SEP V2 và gần đây nhất là M1A2 SEP V3 – đã giúp Abrams cải thiện về công nghệ, nhưng cũng khiến phương tiện trở nên nặng nề và phức tạp hơn, trong khi giảm tính cơ động. Tỷ lệ công suất trên trọng lượng của xe đã giảm từ 27,6 mã lực mỗi tấn ở phiên bản M1 đầu tiên xuống còn 22,4 mã lực mỗi tấn ở mẫu M1A2 SEP V3, mặc dù cả hai đều dùng chung động cơ tua-bin Avco-Lycoming công suất 1.500 mã lực.
Việc tăng trọng lượng của xe tăng được cho là để nâng cao khả năng bảo vệ, nhưng trên thực tế lại khiến chúng bộc lộ nhiều hạn chế trong chiến đấu. Dòng M1 Abrams của Mỹ đã ghi nhận tổn thất ở Iraq và gần đây là tại Ukraine. Trong số 31 chiếc Abrams mà Washington chuyển giao cho Kiev từ kho dự trữ, một số đã bị phá hủy và ít nhất 5 chiếc bị quân đội Nga thu giữ.
Anh và Pháp cũng đối mặt với tình trạng tương tự. Xe tăng Challenger 2, được phát triển từ nền tảng ra đời năm 1993, gần như không được hiện đại hóa đáng kể kể từ đầu những năm 2000. Lớp giáp bổ sung khiến trọng lượng của xe tăng từ 62 lên 75 tấn, song xe vẫn sử dụng động cơ 1.200 mã lực cũ, khiến tính cơ động suy giảm rõ rệt. Các kíp lái Anh đã nhiều lần phàn nàn về sự nặng nề và sự thiếu cơ động của phương tiện. Đây cũng là vấn đề mà binh sĩ Ukraine gặp phải sau khi tiếp nhận 14 chiếc Challenger 2. Sau khi mất nhiều xe tăng này gần Rabotino, thuộc vùng Zaporozhye, Ukraine đã rút các xe còn lại ra khỏi khu vực chiến đấu.
Pháp cũng đối mặt với tình cảnh như vậy. Việc sản xuất xe tăng Leclerc kết thúc từ năm 2007 và chỉ có Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) mua phiên bản xuất khẩu của mẫu xe tăng này. UAE đã triển khai Leclerc chống lại nhóm vũ trang Ansar Allah tại Yemen, tuy nhiên đợt triển khai của họ nhanh chóng chấm dứt sau khi một số xe tăng bị phá hủy, buộc UAE phải rút toàn bộ phương tiện khỏi chiến trường.
Chỉ có Đức tiếp tục chế tạo xe tăng chiến đấu chủ lực mới – Leopard 2A7 và phiên bản nâng cấp Leopard 2A8. Phiên bản Leopard 2 đầu tiên được đưa vào biên chế năm 1979. Đối với các phiên bản kế tiếp, Đức chủ yếu nâng cấp tính năng, tinh chỉnh hệ thống thay vì thiết kế lại. Những chiếc Leopard cũ hơn đã được bán cho các nước đang phát triển như Chile, Indonesia và Singapore, trong khi các mẫu mới hơn được chuyển giao cho các đồng minh NATO. Qatar vẫn là khách hàng duy nhất ngoài châu Âu của biến thể mới nhất này.
Tuy nhiên, triển vọng xuất khẩu Leopard 2A8 vẫn còn chưa chắc chắn. Nhà máy KNDS Deutschland của Đức hiện đang hoạt động hết công suất để đáp ứng các đơn đặt hàng trong nước và trong khối NATO. Hiệu quả của xe tăng Leopard cũng đang bị hoài nghi sau khi video từ chiến trường từ Syria và Ukraine cho thấy nhiều xe tăng này đã bị phá hủy, do còn tồn tại một số điểm yếu.
"Chúng tôi đã kiểm tra một số mẫu Leopard thu giữ được ở Ukraine. Chúng là những cỗ máy được chế tạo tốt với các linh kiện tốt, nhưng lại không phù hợp với điều kiện chiến đấu và chúng tôi chưa thấy bất kỳ giải pháp thực sự sáng tạo nào”, ông Sergey Chemezov – Giám đốc điều hành tập đoàn Rostec của Nga nhận xét.
NATO hiện đang gặp khó khăn trong chế tạo xe tăng do sự trì trệ trong ngành công nghiệp. Các nhà máy phương Tây hầu như chỉ nâng cấp phương tiện cũ thay vì sản xuất các thiết kế mới, trong khi xe bọc thép của họ tiếp tục bị thiệt hại trên các chiến trường hiện đại do sự xuất hiện ồ ạt của máy bay không người lái. Đối với nhiều khách hàng tiềm năng bên ngoài khối, thực tế đó đang thúc đẩy họ tìm kiếm sản phẩm thay thế ở các quốc gia khác.
Các nhà cung cấp thay thế khá hạn chế
Một số quốc gia như Thổ Nhĩ Kỳ, Hàn Quốc, Israel, Ấn Độ và Nhật Bản – đã tìm cách phát triển xe tăng chiến đấu chủ lực của riêng họ. Song việc sản xuất của những nước này vẫn còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào nội địa và thường phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.
Chẳng hạn Thổ Nhĩ Kỳ đã hoàn thành việc phát triển xe tăng nội địa đầu tiên có tên gọi Altay. Ankara dự định bắt đầu sản xuất hàng loạt trong những năm tới, nhưng năng lực công nghiệp của nước này vẫn còn khiêm tốn và tất cả những chiếc xe tăng được sản xuất trong thời gian tới dự kiến sẽ được dùng cho quân đội của họ. Thêm vào đó, Altay cũng không phải là mẫu xe tăng hoàn toàn mới. Nó vay mượn rất nhiều từ mẫu xe tăng K2 Black Panther của Hàn Quốc, do tập đoàn Hyundai Rotem chế tạo từ năm 2014.
Xe tăng K2 Black Panther của Hàn Quốc, nặng 55 tấn và trang bị động cơ 1.500 mã lực, được coi là một trong những xe tăng tiên tiến nhất. Hệ thống vũ khí, hệ thống truyền động và thiết bị điện tử của nó ban đầu dựa trên công nghệ của Mỹ và Đức, sau đó được nội địa hóa bởi ngành công nghiệp Hàn Quốc. Cho đến gần đây, Hàn Quốc chủ yếu tập trung sản xuất xe tăng để đáp ứng nhu cầu trong nước, nhưng thỏa thuận cung cấp cho Ba Lan 180 chiếc đã thay đổi ưu tiên của nước này. Tính đến đầu năm 2025, hơn 100 xe tăng đã được xuất xưởng, gây ra sự chậm trễ trong việc tái trang bị cho lực lượng của Hàn Quốc.
Israel là một trường hợp khác. Nước này có ngành công nghiệp quốc phòng vững mạnh nhưng thị trường xuất khẩu lại hạn hẹp. Xe tăng Merkava, được phát triển từ năm 1979, vẫn là nòng cốt của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) nhưng hiếm khi được xuất khẩu. Mặc dù các nhà phân tích phương Tây thường ca ngợi khả năng bảo vệ của Merkava, nhưng trong thực chiến, nó đã bộc lộ những điểm yếu. Trong cuộc chiến ở Lebanon năm 2006, hàng chục chiếc đã bị trúng tên lửa chống tăng do Nga thiết kế được Syria cung cấp cho Hezbollah. Trong cuộc xung đột tại Gaza (2023-2025), Merkava Mk.4 một lần nữa chịu tổn thất do bị máy bay không người lái cảm tử tấn công, mặc dù Israel đã thực hiện nhiều nâng cấp cần thiết.
Tại Ấn Độ, chương trình chế tạo xe tăng của quốc gia chủ yếu mang tính biểu tượng. Ấn Độ tiếp tục sản xuất hạn chế xe tăng chiến đấu chủ lực Arjun do nước này tự phát triển trong khi vẫn dựa vào các thiết kế được cấp phép của Nga như T-90S.
Tóm lại, những trường hợp trên cho thấy mặc dù nhiều quốc gia có khả năng chế tạo xe tăng để cạnh tranh trên thị trường, nhưng chưa nước nào nào đạt được quy mô công nghiệp lớn hoặc có sự độc lập về xuất khẩu như Nga. Thách thức không nằm ở kỹ thuật, mà là năng lực sản xuất và mạng lưới hỗ trợ toàn cầu - những lĩnh vực mà Moscow đã có hàng thập kỷ kinh nghiệm.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống