Bắt đầu từ ngày hôm nay, ngày 4/4, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) sẽ chính thức có thành viên thứ 31 là Phần Lan. Chính phủ Phần Lan và Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã xác nhận điều này ngay trước thềm Hội nghị Ngoại trưởng NATO bắt đầu hôm nay tại thủ đô Brussels của Bỉ. Do đó, Hội nghị lần này sẽ là một cột mốc quan trọng đối với an ninh của Phần Lan, Bắc Âu và thậm chí cả NATO khi củng cố an ninh và sức mạnh của khối quân sự này.
Ngoài sự kiện được coi là lịch sử khi hoàn tất thủ tục kết nạp Phần Lan, câu chuyện mở rộng và đoàn kết nội bộ khối cũng sẽ là trọng tâm các cuộc thảo luận của các ngoại trưởng NATO khi lá đơn xin gia nhập của Điển vẫn còn ở "trạng thái chờ". Cùng với đó sẽ là nhiều hồ sơ nóng khác, chẳng hạn như vấn đề Ukraine, cách thức ứng phó với Nga hoặc chính sách kiềm chế Trung Quốc...
Sau khi Phần Lan gia nhập
Sau một buổi lễ thượng cờ nhanh chóng được tổ chức tại trụ sở NATO ở Brussels vào ngày 4/4, lãnh đạo NATO và Phần Lan đều tuyên bố rằng mọi thủ tục đã được hoàn tất và Phần Lan sẽ chính thức gia nhập NATO vào ngày 3/4. Trong sáng ngày 4/4, Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto và Ngoại trưởng Phần Lan Pekka Haavisto sẽ có mặt tại Brussels. Cùng lúc đó, sau khi Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ bỏ phiếu ủng hộ đơn đăng ký của Phần Lan tuần trước, đại diện chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chính thức trao cho Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken văn bản chính thức xác nhận việc Thổ Nhĩ Kỳ đã phê chuẩn đơn xin gia nhập NATO của Phần Lan.
Tất cả các bước đi này là sự kết thúc của một tiến trình gia nhập cấp tốc của Phần Lan, kết thúc chỉ trong một khoảng thời gian ngắn lịch sử là hơn 10 tháng kể từ khi Phần Lan chính thức nộp đơn xin gia nhập NATO vào tháng 5/2022, chấm dứt hơn 7 thập kỷ duy trì chính sách trung lập của nước này.
Có thể nói, đây sẽ là một cột mốc mang tính lịch sử đối với cấu trúc an ninh của châu Âu và đánh dấu một trong những biến động địa chính trị lớn nhất ở châu lục này trong nhiều thập kỷ qua. Bởi vì quốc gia Bắc Âu này có tới 1.300 km biên giới đất liền với Nga, việc gia nhập NATO cũng làm tăng gấp nhiều lần khoảng cách giữa NATO và Nga về mặt địa lý. Về mặt quân sự, điều này sẽ làm tăng nguy cơ xảy ra các va chạm, các tính toán sai lầm giữa NATO và Nga, đồng thời áp lực về an ninh đối với cả hai phía cũng sẽ nặng nề hơn. Hầu hết đều cho rằng Phần Lan, và thời gian tới có thể là Điển, đều là các thành viên có giá trị cao, sẽ đóng góp của Phần Lan cho sức mạnh quân sự của NATO.
Phần Lan là một quốc gia đáng nể về sức mạnh quân sự và khoa học-kỹ thuật, không giống như ba quốc gia Baltic, vốn có tiềm lực quân sự yếu ớt và phụ thuộc hoàn toàn vào ô an ninh của NATO. Hiện tại, Phần Lan có 280.000 quân chính quy, 900.000 quân dự bị được trang bị và huấn luyện tốt. Chính quyền và quân đội Phần Lan đã phát triển một học thuyết quân sự rất riêng biệt trong quá khứ để đối phó với mối đe doạ an ninh từ phía Nga. Phần Lan đã từng chiến tranh với Nga trong Thế chiến II trong quá khứ.
Ngoài ra, Phần Lan có lực lượng pháo binh hàng đầu châu Âu, lực lượng tác chiến không gian mạng có trình độ cao và có thể coi là một cường quốc công nghệ. Do đó, việc có thêm Phần Lan là thành viên của NATO sẽ làm tăng đáng kể sức mạnh của khối tại khu vực Bắc Âu. Câu hỏi đặt ra ngay bây giờ là liệu NATO có triển khai thêm khí tài và nhân lực đến Phần Lan sau khi Phần Lan chính thức gia nhập NATO hay không?
Chính quyền Nga phản ứng khá kiềm chế với việc Phần Lan gia nhập NATO, không coi đây là động thái đe đến an ninh sống còn của Nga, nhưng nếu NATO triển khai vũ khí và lực lượng đến Phần Lan, chắc chắn Nga sẽ đáp trả quyết liệt. Thông điệp rõ ràng rằng Nga sẽ không e ngại trả đũa leo thang nếu NATO có các động thái mang tính khiêu khích là việc Nga mới đây quyết định triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật tại biên giới phía tây Belarus, giáp với các thành viên NATO như Ba Lan và các quốc gia Baltic.
NATO sẽ ủng hộ Điển gia nhập như thế nào?
Khi mọi chuyện với Phần Lan đã lắng xuống, tiến trình của Điển không được như vậy khi Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ vẫn vấp phải phản đối.
Chính quyền Mỹ, đặc biệt là các quan chức NATO và nhiều nhà lãnh đạo các cường quốc trong NATO, trong nhiều tháng qua, đã gây sức ép để Thổ Nhĩ Kỳ không ngăn chặn đơn gia nhập NATO của Điển. Các thượng nghị sĩ Mỹ thậm chí đã từng cùng nhau viết thư yêu cầu chính quyền của Tổng thống Joe Biden ngưng thương vụ bán máy bay chiến đấu F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ nếu Thổ Nhĩ Kỳ vẫn từ chối phê chuẩn đơn làm thành viên NATO của Điển. Tuy nhiên, cho đến nay, tất cả các chiến lược này đều không hiệu quả. Việc Tổng thống Joe Biden không mời Thổ Nhĩ Kỳ dự Hội nghị dân chủ hoặc cách tiếp cận mềm dẻo của Tổng thư ký NATO, Jens Stoltenberg đều không thuyết phục được Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Erdogan thay đổi quan điểm.
Vấn đề ở đây là Thổ Nhĩ Kỳ đã sử dụng hiệu quả các thế mạnh của mình để buộc NATO và Điển chấp nhận tình hình hiện tại. Thổ Nhĩ Kỳ nhận thức rõ rằng quốc gia này có tầm quan trọng đặc biệt trong NATO bất chấp việc phải chịu đựng rất nhiều bất mãn và chỉ trích từ các thành viên NATO. Do vị trí địa lý nằm ở ngã ba Trung Á-châu Âu-Tây Á, Thổ Nhĩ Kỳ có quân đội lớn thứ hai trong NATO, đóng vai trò mang tính sống còn đối với năng lực phòng thủ và mở rộng ảnh hưởng của NATO ở khu vực phía Nam.
Đó là lý do tại sao, mặc dù bất đồng với Thổ Nhĩ Kỳ về nhiều vấn đề về chính sách đối ngoại, cuộc chiến chống khủng bố tại Syria (khi Thổ Nhĩ Kỳ tấn công các lực lượng dân quân là đồng minh của Mỹ), các vấn đề về dân chủ, nhân quyền và quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Nga, nhưng không quốc gia NATO nào dám thảo luận về việc loại Thổ Nhĩ Kỳ sang một bên để đẩy nhanh tiến trình kết nạp Điển. Nói cách khác, những gì đang xảy ra hiện nay là một thực tế khó chịu và đau đầu với các quan chức NATO vì không có giải pháp nào khả dĩ trong thời gian ngắn.
Theo giới phân tích châu Âu, các nhà lãnh đạo NATO có thể sẽ trì hoãn việc có các đột phá cho đến sau cuộc bầu cử Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 5/2023. Các tính toán này được đặt ra bởi vì có những quan điểm cho rằng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đang sử dụng lá bài cứng rắn với Điển, trong đó tập trung chủ yếu vào vấn đề dẫn độ các thành viên của đảng Công nhân người Kurd (PKK) mà Thổ Nhĩ Kỳ xếp vào danh sách khủng bố để tập hợp sự ủng hộ của cử tri Thổ Nhĩ Kỳ rằng Thổ Nhĩ Kỳ nên có quan điểm mềm mỏng hơn sau khi kết thúc bầu cử. Tuy nhiên, đây là một sự đặt cược không chắc chắn và nếu Thổ Nhĩ Kỳ kiên quyết không nhượng bộ, Điển sẽ đến thời điểm Điển phải nhượng bộ.
Trên thực tế, không chỉ Thổ Nhĩ Kỳ mà chính quyền Hungary cũng có các chỉ trích rằng phía Điển vẫn giữ thái độ trịch thượng và không hợp tác trong các đàm phán thời gian qua. Sự bế tắc trong hồ sơ gia nhập NATO của Điển nhìn chung sẽ khó có lời giải trong thời gian ngắn trước mắt. Tuy nhiên, cũng có một quan niệm khá phổ biển trong NATO rằng việc Phần Lan gia nhập NATO là mang tính cấp bách Điển do vị trí địa lý của Phần Lan và phần lớn đều cho rằng các bất đồng hiện nay giữa Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ và Điển chủ yếu là một chiến thuật để hai quốc gia này thu được các lợi ích nhiều hơn từ Điển và sớm hay muộn Thổ Nhĩ Kỳ cũng sẽ bật đèn xanh để Điển gia nhập NATO.
Vấn đề Hungary
Các ngoại trưởng NATO cũng quan tâm đến Ukraine bên cạnh vấn đề mở rộng khối. Bất chấp phản đối của Hungary, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã triệu tập một cuộc họp cấp Bộ trưởng với Ukraine trong khuôn khổ Hội nghị lần này, điều mà hai bên chưa thực hiện trong vòng vài năm qua.
Cho đến thời điểm này, khi phương Tây đã can dự gần như toàn diện vào xung đột tại Ukraine, chúng ta có lẽ không nên bất ngờ về việc các quan chức Ukraine đóng góp gần như trọn vẹn vào cấu trúc của NATO. Volodymyr Zelensky, tổng thống Ukraine, đã tham dự các thượng đỉnh cấp cao nhất với Mỹ, EU và ngày mai, 5/4, ông cũng sẽ đến Ba Lan. Các Bộ trưởng Ukraine cũng đóng góp không chính thức vào mọi cuộc họp của NATO và EU.
Nói cách khác, xung đột tại Ukraine hiện nay không còn được gọi là xung đột giữa Ukraine với Nga mà đã chuyển thành xung đột quân sự có trách nhiệm giữa NATO và Nga. Các nước phương Tây đã cung cấp gần 70 tỷ USD cho Ukraine về quân sự, kinh tế và sẽ tiếp tục cung cấp cho họ rất nhiều trong thời gian tới, ngoài các biện pháp trừng phạt toàn diện nhằm vào Nga.
Việc hỗ trợ giúp các khí tài quân sự mới để Ukraine triển khai chiến dịch phản công trong thời gian tới là mối quan tâm chính của NATO hiện nay. Các lô xe tăng đầu tiên, chẳng hạn như Leopard 2 từ Đức và Challenger 2 từ Anh, đã được chuyển đến Ukraine. Ngoài ra, các quốc gia như Slovakia và Ba Lan đã chuyển máy bay chiến đấu MiG-29 cho Ukraine. Có nhiều động thái cho thấy, từ nay đến mùa Hè, có khả năng phương Tây sẽ leo thang thêm một bậc nữa là cung cấp máy bay chiến đấu hiện đại hơn của phương Tây như F-16 hoặc Mirage cho quân đội Ukraine. Hiện tại các quốc gia phương Tây đã bắt đầu huấn luyện phi công Ukraine lái loại máy bay này. Ngoài ra, các khí tài bổ sung như bom lượn và tên lửa tầm xa đã bắt đầu được cung cấp.
Đương nhiên, việc NATO triệu tập cuộc họp của Hội đồng NATO-Ukraine lần đầu tiên kể từ năm 2019 có thể sẽ dẫn đến các tính toán lâu dài hơn. Hiện tại, đa số giới phân tích phương Tây nhận định rằng xung đột tại Ukraine có thể sẽ kéo dài và phương Tây cần chuẩn bị cho một chiến lược dài hơi, trong đó có thể có việc tạo ra các cơ chế đảm bảo an ninh cho Ukraine trong tương lai, mặc dù có thể không phải dưới tư cách thành viên NATO. Cuộc họp tại Brussels tuần này, và việc NATO mời Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky dự Thượng đỉnh NATO vào tháng 7/2023 tại Litva, sẽ là các bước đi để chuẩn bị cho cơ chế bảo vệ an ninh này, mặc dù trước mắt ưu tiên hàng đầu của NATO vẫn là hỗ trợ quân sự cho Ukraine./.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống