Quân đội các nước đưa xe tăng cũ trở lại chiến trường hiện đại như thế nào?

Một xu hướng nổi bật là việc hoán cải các xe tăng cũ thành xe chiến đấu bộ binh - IFV, xe bọc thép chở quân - APC hoặc chiến đấu hộ vệ tăng - BMPT. Xu hướng này không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ phục vụ của các phương tiện cũ mà còn nâng cao khả năng bảo vệ bộ binh trong môi trường chiến đấu đô thị và địa hình phức tạp, đồng thời tiết kiệm chi phí so với việc mua sắm mới.

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), từ năm 2019 đến năm 2023, các quốc gia đang phát triển đã tăng cường nhập khẩu và nâng cấp thiết bị cũ với Nga, Israel và một số nước ở châu Phi, châu Á đang dẫn đầu trong lĩnh vực hoán cải xe tăng.

Nga: Từ xe tăng T-72 đến BMPT Terminator

Nga là một trong những quốc gia tiên phong trong việc hoán cải xe tăng cũ, đặc biệt sau các kinh nghiệm từ Chiến tranh Afghanistan (1979-1989) và Chiến tranh Chechnya (1994-1996), nơi xe tăng truyền thống dễ bị tấn công từ bộ binh đô thị. BMPT Terminator, phát triển từ khung gầm T-72, là biểu tượng của xu hướng này.

Được giới thiệu năm 2002 bởi Uralvagonzavod, BMPT được thiết kế để hỗ trợ xe tăng chính bằng cách tiêu diệt bộ binh chống tăng. Xe được trang bị hỏa lực đa dạng với pháo bắn nhanh, súng phóng lựu, tên lửa chống tăng.

BMPT Terminator-2 dựa trên khung gầm xe tăng T-90A cũ của Nga. Ảnh: TASS

Tạp chí War on the Rocks đánh giá, BMPT giúp xe tăng chính tập trung vào mục tiêu lớn, trong khi nó xử lý các mối đe dọa phụ, giảm tỷ lệ tổn thất xe tăng lên đến 30% trong chiến tranh đô thị.

Trong cuộc xung đột Ukraine từ năm 2022, Nga đã triển khai BMPT Terminator, nhưng hiệu quả bị hạn chế do số lượng ít và dễ bị UAV tự sát tấn công. Tuy nhiên, từ chính những kinh nghiệm chiến trường, các nhà phát triển Nga đã thay đổi thiết kế BMPT để tăng khả năng sống sót với giáp phản ứng nổ tăng cường và giáp sườn xe.

Nga cũng mở rộng hoán cải sang xe tăng cũ hơn như T-55 và T-62. Năm 2015, Uralvagonzavod đề xuất Peru hoán cải T-55 thành BMPT với chi phí thấp khoảng 1-2 triệu USD/chiếc, tích hợp module vũ khí hiện đại và giáp bổ sung. Mức giá này rẻ hơn 2-3 lần so với mua xe tăng mới.

Không chỉ có BMPT, Nga đã chuyển đổi mô hình xe tăng T-55/T-62 thành BTR-T, một loại APC nặng cho chiến tranh cường độ cao, với không gian chở 5-7 lính với giáp bảo vệ kiên cố hơn. Theo Army Recognition, điểm mạnh của phương án hoán cải này là phương tiện chiến đấu có khả năng sống sót cao hơn nhiều so với các loại APC hay IFV truyền thống.

Israel: Từ xe tăng chiến lợi phẩm thành xe bọc thép hạng nặng

Israel có lịch sử lâu đời trong việc hoán cải xe tăng cũ, bắt nguồn từ các cuộc chiến năm 1967 và năm 1973, khi thu giữ hàng trăm T-54/55 từ Ai Cập và Syria. Xe bọc thép hạng nặng Achzarit, được phát triển từ năm 1988 là ví dụ điển hình. Khung gầm T-55 được loại bỏ tháp pháo để thay bằng khoang chở 7-9 lính, động cơ diesel mới và giáp phản ứng nổ Blazer. Từ năm 1988 đến năm 2011, Israel sản xuất khoảng 500 chiếc Achzarit. Theo trang tin Defence Security Asia, lối thoát phía sau độc đáo và giáp dày giúp Achzarit chịu đựng tốt trong chiến tranh đô thị như ở Dải Gaza. Phương tiện cũng chứng minh khả năng bảo vệ trước các loại vũ khí chống tăng vác vai và bom ven đường.

APC hạng nặng Achzarit. Ảnh: Topwar

APC Namer sử dụng khung gầm xe tăng hiện đại Merkava. Ảnh: Topwar

Từ sự thành công của xe bọc thép Achzarit, Israel đã phát triển xe Namer dựa trên khung thân xe tăng Merkava với giáp NERA và hệ thống bảo vệ chủ động Trophy. Xe bọc thép Namer đã chứng minh hiệu quả trong các cuộc xung đột từ năm 2008 tới nay. Ưu thế của Namer là việc nó sở hữu giáp tương đương xe tăng. Tuy nhiên, xe bọc thép hạng nặng của Israel có giá thành khá đắt đỏ lên tới 3 triệu USD/chiếc và khó sửa chữa.

Xu hướng hoán cải xe tăng cũ tại nhiều quốc gia trên thế giới

Xu hướng hoán cải xe tăng cũ thành phương tiện chiến đấu đang lan rộng sang các nước đang phát triển. Algeria đã chuyển đổi khoảng 200 xe tăng T-62 thành BMPT-62 từ năm 2022 nhờ tích hợp module chiến đấu Berezhok của Nga. Các phương tiện hoán cải có thể tiếp tục phục vụ trong vòng 20-30 năm tới.

Ấn Độ nâng cấp T-72 thành phiên bản Ajeya và năm 2024 đề xuất xuất khẩu T-72 hiện đại hóa sang châu Phi. Hợp tác Nga-Ấn Độ năm 2024 tạo ra T-72 nâng cấp với giáp mới. Trung Quốc cũng đang hoán cải xe tăng Type 59 thành APC với giáp composite và hệ thống điện tử mới.

BMPT-62 của Quân đội Algeria. Ảnh: Lenta

Ai Cập nâng cấp T-55 thành Ramses II với động cơ Mỹ. Serbia hoán cải xe tăng cũ thành APC đáp ứng các yêu cầu chiến đấu hiện đại với chi phí tối thiểu.

Việc hoán cải xe tăng cũ là chiến lược thông minh của nhiều quốc gia để duy trì sức mạnh quân đội dựa trên trang bị sẵn có. Điều này càng trở nên quan trọng khi chiến thuật sử dụng UAV tự sát trong tác chiến bất đối xứng đang lên ngôi trong thời gian qua. Xu hướng này đã và đang tiếp tục với định hướng chi phí thấp, triển khai nhanh và hiệu quả cao.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.