Khi Ukraine bắt đầu cạn kiệt kho tên lửa Tochka-U các kỹ sư của họ đã phải đối mặt với một thách thức nghiêm trọng. Những tên lửa đạn đạo tầm ngắn này từng là xương sống của lực lượng tên lửa Ukraine, có khả năng bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách lên đến 120 km. Tuy nhiên, việc sử dụng quá nhiều trong cuộc xung đột đã khiến Kiev nhanh chóng cạn kiệt nguồn cung. Hơn nữa, việc sản xuất tên lửa dừng lại từ lâu - buộc các kỹ sư Ukraine phải phát triển Vũ khí Hỗn hợp (Hybrid Weapons) để duy trì hoạt động của bệ phóng.
Tái thiết hỏa lực bằng vũ khí lai
Thay vì để các bệ phóng nằm im, các kỹ thuật viên Ukraine đã đưa ra một giải pháp táo bạo: kết hợp các bộ phận tên lửa chưa sử dụng với lõi nổ của bom ném từ trên không có từ thời Liên Xô. Cách tiếp cận này tạo ra loại “vũ khí lai” — thuật ngữ được dùng để mô tả cả thiết kế mang tính ứng biến lẫn sức công phá đáng kể của chúng.
Theo các chuyên gia, Ukraine vẫn còn số lượng lớn thân tên lửa do Liên Xô sản xuất nhưng chưa từng được lắp đầu đạn. Các kỹ sư nhận thấy chúng có thể hoạt động hiệu quả nếu được gắn thêm bộ phận nổ. Họ đã sử dụng bom FAB-500, tháo cụm đuôi và lắp vào phần mũi của tên lửa Tochka-U.
Việc tích hợp này gần như giúp tăng gấp đôi sức công phá. Đầu đạn nguyên bản của Tochka-U chứa khoảng 162 kg thuốc nổ TNT, trong khi phiên bản vũ khí lai mới có thể mang tới 300 kg. Chỉ trong vài tuần, các nhóm kỹ thuật Ukraine đã thử nghiệm, chỉnh sửa và hoàn thiện mẫu thiết kế, đồng thời khôi phục hoạt động sản xuất quy mô nhỏ - một thành công đáng chú ý trong bối cảnh thiếu hụt nghiêm trọng trang thiết bị trong thời chiến.
Một số báo cáo cũng cho biết Ukraine đã sử dụng các vũ khí cải tiến này để bắn hạ tới 2.000 máy bay không người lái dù phải đối mặt với hỏa lực pháo binh dữ dội từ đối phương tại Zaporizhia.
Đổi mới từ thiết kế vũ khí lai
Tochka-U, còn được biết đến với mã hiệu 9K79-1, là tên lửa đạn đạo một tầng sử dụng nhiên liệu rắn, gồm hai bộ phận tách rời: động cơ và đầu đạn. Cấu trúc mô-đun này cho phép các kỹ sư Ukraine thay thế đầu đạn bằng loại mới mà không làm biến đổi đáng kể sự cân bằng hoặc quỹ đạo bay của tên lửa.
Theo giới phân tích, một số bộ phận được sử dụng trong các phiên bản vũ khí lai ban đầu có thể được thiết kế cho biến thể Tochka mang đầu đạn hạt nhân. Sau khi Ukraine từ bỏ kho vũ khí hạt nhân vào thập niên 1990, các tên lửa còn lại vẫn được lưu trữ. Những tên lửa này ngày nay trở thành nền tảng thuận lợi để chuyển đổi sang các biến thể vũ khí lai thông thường.
Để duy trì đặc tính khí động học, các kỹ sư nhiều khả năng đã đặt bom hàng không vào bên trong khoang đầu đạn vốn có của tên lửa thay vì thay thế toàn bộ cấu trúc. Cách làm này cho phép tên lửa cải tiến tiếp tục được phóng từ các bệ phóng di động tiêu chuẩn của Ukraine mà không cần phải sửa đổi nhiều về mặt kỹ thuật.
Mặc dù quy trình chế tạo vẫn được giữ bí mật, hiệu quả của các tên lửa tự cải tiến cho thấy khả năng thích ứng đáng kể của Ukraine trong xung đột. Mỗi tên lửa nay có sức công phá lớn hơn nhiều so với thiết kế ban đầu, dù có thể có khác biệt về tầm bắn hoặc độ chính xác.
Dù còn tồn tại một số hạn chế, chương trình phát triển vũ khí lai vẫn được đánh giá là một bước tiến quan trọng. Một sĩ quan Ukraine cho biết mục tiêu cốt lõi của dự án là bảo đảm các bệ phóng “không bao giờ im lặng”. Các kỹ sư và binh sĩ đã làm việc liên tục, thử nghiệm và điều chỉnh nhiều lần cho đến khi những mẫu vũ khí mới đạt trạng thái sẵn sàng chiến đấu.
Giúp cho các bệ phóng tiếp tục hoạt động
Trong những tháng đầu của cuộc xung đột, tên lửa Tochka-U đóng vai trò quan trọng trong việc chặn đà tiến của Nga, nhắm vào các đoàn xe, sân bay và tuyến tiếp tế chủ chốt. Tuy nhiên, khi nguồn đạn dược dần cạn kiệt, Lữ đoàn Tên lửa 19 của Ukraine – đơn vị vận hành hệ thống Tochka – buộc phải tìm giải pháp để duy trì năng lực chiến đấu.
Phối hợp cùng các kỹ sư quân sự, họ phát triển các loại vũ khí lai tự chế, qua đó kéo dài tuổi thọ của những bệ phóng Tochka-U thêm nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Bom FAB-500 nặng khoảng 500 kg nhanh chóng trở thành lựa chọn phù hợp. Sau khi tháo bỏ phần đuôi, quả bom có thể vừa khít với khoang đầu đạn của tên lửa, tạo thành một tổ hợp gần như hoàn chỉnh.
Những vũ khí lai này – đôi khi được gọi là “tên lửa Franken” – tạo ra sức công phá vượt trội so với thiết kế ban đầu. Dù không đạt độ chính xác như các hệ thống tấn công do phương Tây cung cấp, chúng vẫn trở thành công cụ quan trọng trong năng lực phòng thủ của Ukraine.
Việc giữ cho các bệ phóng tiếp tục hoạt động không chỉ mang ý nghĩa chiến thuật, mà còn là yếu tố sống còn. Bằng cách tái sử dụng các linh kiện thời Chiến tranh Lạnh và tận dụng kho dự trữ lâu năm, Ukraine đã duy trì được khả năng tấn công tầm xa trong bối cảnh thiếu hụt vũ khí ngày càng nghiêm trọng.
Thông qua những vũ khí lai này, Ukraine đã chứng minh khả năng biến công nghệ lỗi thời thành vũ khí hiệu quả trên chiến trường hiện đại. Điều này cho thấy trong cuộc xung đột ngày nay, sự nâng cấp cũng có tầm quan trọng tương đương với việc phát triển các trang thiết bị mới.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống