Hàng tỷ người trên toàn thế giới, bao gồm cả ở Châu Phi và Châu Á, tập trung vào gạo như một loại lương thực chính. Gạo ít được ưa chuộng hơn lúa mì ở các nước phương Tây. Tuy nhiên, nhiều món ăn, chẳng hạn như dolma của Hy Lạp, risottos của Ý và bánh pudding gạo từ Vương quốc Anh, vẫn yêu cầu gạo làm thành phần chính.
Do đó, các nhà khoa học phương Tây không bỏ qua cách gạo được nấu thành cơm. Họ từng có rất nhiều nghiên cứu về chủ đề này, chẳng hạn như làm thế nào để nấu cơm vừa ngon, vừa thơm mà không sợ béo.
Tuy nhiên, vẫn có sự khác biệt giữa truyền thống nấu cơm của người phương Đông và khoa học dinh dưỡng của người phương Tây. Đó là việc: Chúng ta có nên vo gạo trước khi nấu hay không?
Những lợi ích và hạn chế của việc vo gạo là gì? Ảnh: Cookist.
Quan niệm Á Đông cho rằng vo gạo là một bước quan trọng của quy trình nấu ăn truyền thống. Trái ngược với điều này, nghiên cứu của các nhà khoa học phương Tây phát hiện ra rằng vo gạo làm mất từ 70–95% chất dinh dưỡng, bao gồm vitamin nhóm A, B, E, sắt, kẽm, omega 3 và chất xơ tốt, có mặt bên ngoài vỏ hạt gạo.
Các đầu bếp phương Tây thường không ủng hộ việc vo gạo, đặc biệt là trong các món ăn như risottos, paella và bánh pudding cần độ dính của cơm. Tuy nhiên, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Hazardous Materials sẽ khiến họ phải suy nghĩ lại.
Theo Liên minh các nhà khoa học đến từ Đại học Queensland (Australia), Đại học Cagliari (Italia) và Đại học Amsterdam (Hà Lan), chúng ta nên vo gạo trong thời đại ô nhiễm hạt vi nhựa vì gạo cũng có thể nhiễm vi nhựa và bằng cách vo, bạn có thể loại bỏ tới 0,9 mg nhựa bị nhiễm vào mỗi 100 gam gạo.
Bằng cách vo gạo, bạn có thể loại bỏ được 870 mg nhựa khỏi khẩu phần ăn của mình. Theo ước tính của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 96,6 kg gạo mỗi năm.
870 mg tương đương với trọng lượng của 3 hạt ngô một cách trực quan. Và bạn chắc chắn sẽ không muốn nuốt 3 hạt ngô nhựa vào bụng mình.
Gạo cũng bị nhiễm hạt vi nhựa
Theo các nhà khoa học, hạt vi nhựa là những mảnh nhựa có đường kính nhỏ hơn 5 mm. Điều đó có nghĩa là vi nhựa đôi khi có thể được nhìn thấy bằng mắt thường. Tuy nhiên, các hạt vi nhựa thường được tìm thấy có kích thước micromet; cá biệt, các hạt vi nhựa nhỏ tới nano có đường kính nhỏ hơn 0,001mm có đường kính gấp 10 lần đường kính sợi tóc.
Hạt vi nhựa không thể được nhìn thấy bằng mắt thường ở những kích thước này. Theo các nhà khoa học, con người tiêu thụ hàng chục ngàn hạt vi nhựa từ thực phẩm hàng năm mà không hề hay biết.
Hàng chục ngàn hạt vi nhựa đang được tiêu thụ hàng năm mà không hề hay biết. Ảnh: Adobe.
Hạt vi nhựa đã được phát hiện trong mật ong, đường, bia và thậm chí cả muối vào năm 2018. Theo nghĩa này, 1 kg muối biển có thể chứa hơn 600 hạt vi nhựa. Nếu bạn tiêu thụ 5 gam muối mỗi ngày, điều này cũng có nghĩa là bạn tiêu thụ 3 hạt vi nhựa.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 2019, 93% mẫu nước đóng chai có chứa hạt vi nhựa. Trung bình có tới 325 hạt vi nhựa trong mỗi lít nước, với một số mẫu có tới hơn 10.000 hạt vi nhựa/lít.
Hạt vi nhựa tiếp tục được phát hiện trong sữa, rau tươi và rong biển vào năm 2020. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào xem xét ô nhiễm hạt vi nhựa trong gạo, loại lương thực chính của hơn một nửa dân số thế giới và đang cung cấp hơn 20% năng lượng cho chế độ ăn của nhân loại.
Một nhóm các nhà khoa học Úc đã lấy mẫu gạo được bán ra tại các siêu thị ở miền đông nam Queensland và kiểm tra chúng bằng kỹ thuật chiết lỏng áp suất và sắc ký khí - những công cụ hiện đại không chỉ phát hiện hạt vi nhựa mà còn xác định chúng thuộc loại nhựa nào dựa trên phân tử hóa học được tìm thấy để tìm hiểu điều này.
Kết quả cho thấy rằng bất kể gạo được đóng gói trong bao bì giấy, nilon hay vải, mẫu thu thập được đều chứa cùng một lượng hạt vi nhựa. Có khoảng 3,7 mg hạt vi nhựa trong mỗi 100 g khẩu phần ăn.
Có khoảng 3,7 mg hạt vi nhựa bị lẫn vào mỗi 100 g khẩu phần ăn. Ảnh: Sciencedirect.
Mặc dù gạo đựng trong túi nhựa có nồng độ hạt vi nhựa cao hơn một chút so với gạo sống, nhưng các nhà khoa học cho biết rằng con số này không có ý nghĩa về mặt thống kê. Ngoại trừ một trường hợp, đó là các hộp cơm ăn liền - chứa gạo nấu chín và chỉ cần bỏ vào lò vi sóng - chúng có nồng độ hạt nhựa cao hơn gấp 4 lần so với gạo sống.
Polyetylen, polyetylen terephthalat, poly-(metyl metacryit), polypropylen, polystyren và polyvinyl clorua là một số loại hạt vi nhựa có thể tìm thấy trong gạo. Các nhà khoa học ước tính rằng một người Úc tiêu thụ 1 g hạt vi nhựa từ gạo mỗi năm dựa trên mức tiêu thụ gạo hàng năm ở nước này.
Điều gì có thể xảy ra nếu bạn ăn vào hạt vi nhựa?
Theo Tiến sĩ Flemming Cassee, giáo sư độc học tại Đại học Utrecht, Hà Lan, có ba mối nguy hiểm tiềm ẩn của hạt vi nhựa bắt nguồn từ: (1) sự hiện diện vật lý của chúng trong cơ thể, (2) cấu tạo của hạt vi nhựa và (3) hóa chất mà chúng mang theo.
Nói về sự hiện diện, một nghiên cứu năm 2020 đã phát hiện ra rằng hạt vi nhựa được tìm thấy trong 47 mô nội tạng của con người, bao gồm phổi, gan, lá lách và thận. Điều này ngụ ý rằng các hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào máu người thông qua đường hô hấp hoặc đường tiêu hóa.
Theo Tiến sĩ Nienke Vrisekoop, phó giáo sư tại Đại học Utrecht, các hạt vi nhựa trong máu có thể gây ra phản ứng miễn dịch không mong muốn của cơ thể.
Khi một tế bào bạch cầu hấp thụ một khối lượng vi nhựa cụ thể, có thể là một vài hạt nhỏ hoặc một hạt lớn đơn lẻ, nó sẽ chết và giải phóng các enzym dẫn đến viêm cục bộ.
Phản ứng này thường là để chống lại vi khuẩn và vi rút, nhưng sau khi vi khuẩn và vi rút đã bị tiêu diệt, phản ứng viêm cũng sẽ thuyên giảm.
Ngược lại, hạt vi nhựa sẽ kích thích phản ứng viêm kéo dài vì nhựa không bị phân. Theo tiến sĩ Vrisekoop, điều này có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực, chẳng hạn như hiện tượng căng thẳng oxy hóa, giải phóng các cytokine kích hoạt phản ứng viêm.
Tim mạch, Parkinson, trầm cảm và ung thư chỉ là một vài trong số các bệnh có thể được điều trị bằng các phản ứng viêm mãn tính này. Theo Dick Vethaak, một giáo sư độc học sinh thai đến từ Đại học Vrije, Hà Lan, "các hạt vi nhựa nhỏ, có kích thước dưới 1/10 micromet, khi xâm nhập sâu vào phổi và thậm chí vào máu có thể gây tổn thương cho tim, mạch máu và não."
"Bằng chứng trực tiếp cho điều này đã được phát hiện trên các công nhân ngành nhựa và dệt may, những người tiếp xúc với một lượng sợi và bụi nhựa rất cao.
Các hạt vi nhựa có thể hoạt động như chất mang về cấu trúc. Tiến sĩ Hanna Dusza, thuộc Viện Khoa học Đánh giá Rủi ro của Đại học Utrecht, giải thích:
"Các hạt vi nhựa trong môi trường có thể hút [hóa chất] như một miếng bọt biển. Những hóa chất này được biết đến là chất gây ô nhiễm, chẳng hạn như thuốc trừ sâu, hợp chất flo hóa, chất chống cháy, v.v.
Khi vào cơ thể, các hóa chất này có thể được giải phóng, có khả năng gây ung thư, viêm mãn tính hoặc các tác dụng phụ chưa biết khác.
Các hạt vi nhựa cũng có thể đóng vai trò là vật chứa cho vi khuẩn, vi khuẩn và vi rút. Theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 9 năm 2022, virus truyền nhiễm có thể tồn tại 3 ngày trong nước ngọt bằng cách "quá giang" trên hạt vi nhựa.
Theo tiến sĩ Dusza, cấu trúc vi nhựa tạo cho vi khuẩn một môi trường lý tưởng để sinh sản và tồn tại nhờ bản chất xốp của nó. Do đó, nếu bạn tiêu thụ hạt vi nhựa, nhiều khả năng bạn cũng sẽ ăn phải vi khuẩn.
Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Hazardous Materials, 3,7 mg hạt vi nhựa có trong mỗi 100 g gạo gạo. Ảnh: Dailymail.
Nguy cơ lớn cuối cùng là do ăn phải hạt vi nhựa, được tìm thấy trong các hóa chất mà chúng tự vận chuyển. Tiến sĩ Heather Leslie, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Khoa Môi trường và Sức, Đại học Vrije, ví hạt vi nhựa giống như những bát mì spaghetti với nước sốt.
Một chuỗi xương sống polyme được gọi là sợi mì được sử dụng để xây dựng nhựa. Để làm cho nhựa cứng, mềm hoặc dễ uốn hơn, các chất chống cháy, chống oxy hóa và phụ gia như nước sốt được thêm vào chúng.
Hơn 10.000 hóa chất được phát hiện trong nhựa trong một nghiên cứu năm 2021. Theo Tiến sĩ Duszsa, hơn 2.400 hóa chất trong số này là các hóa chất đáng lo ngại, 901 hóa chất thậm chí còn bị cấm sử dụng trong bao bì thực phẩm.
Nhiều hóa chất trong số này sẽ phản ứng với hormone khi chúng xâm nhập vào cơ thể hoặc đóng vai trò là chất độc hoặc hợp chất gây rối loạn nội tiết. Tiến sĩ Leslie lưu ý rằng ngay cả một liều lượng nhỏ của một số chất phụ gia này đôi khi cũng có thể dẫn đến các tác dụng phụ tiêu cực.
Để làm cho nhựa cứng hơn, một hóa chất như bisphenol A (BPA) được thêm vào chúng. Trong nghiên cứu năm 2020, 47 mô cơ quan nội tạng có chứa hóa chất này. Bởi vì nó là một chất gây rối loạn nội tiết nổi tiếng, sự hiện diện của BPA là đáng lo ngại.
BPA có thể bắt chước estrogen, hormone sinh dục nữ cần thiết cho quá trình sinh sản, phát triển thần kinh và mật độ xương. Ở nam giới, estrogen kiểm soát số lượng tinh trùng, ham muốn tình dục và chức năng cương dương.
Hơn 10.000 hóa chất được phát hiện trong nhựa trong một nghiên cứu năm 2021. Ảnh: Greeneration.
Ung thư, ADHD, béo phì và số lượng tinh trùng thấp đều có liên quan đến phơi nhiễm BPA. Tiến sĩ Dusza giải thích rằng hầu hết mọi người đều có một lượng BPA lưu thông trong máu, nhưng hạt vi nhựa có thể làm tăng mức độ phơi nhiễm của chúng ta, dẫn đến những hậu quả không mong muốn.
BPA mới chỉ là một trong số 2.400 hóa chất "đáng lo ngại" có thể bị "tan ra" từ hạt vi nhựa.
Vo gạo có thể giúp giảm 20% lượng hạt vi nhựa
Tin tốt là bạn có thể giảm bớt sự phơi nhiễm bằng cách vo gạo nếu sự hiện diện của hạt vi nhựa trong gạo là một tin xấu.
Trong truyền thống của người Á Đông, vo gạo là một bước quan trọng trong quy trình nấu cơm vì nó có thể loại bỏ bụi bẩn, côn trùng, sặn và vỏ trấu còn sót lại từ quá trình xay xát gạo.
Tuy nhiên, quy trình vo gạo có thể bị bỏ qua ở nhiều nơi khác trên thế giới, đặc biệt là ở phương Tây, vì nghiên cứu trước đó đã chỉ ra rằng vo gạo làm mất chất dinh dưỡng.
Vo gạo có thể làm giảm từ 70–95% các chất dinh dưỡng có trong vỏ hạt gạo, chẳng hạn như vitamin nhóm A, E, sắt, kẽm, omega 3 và chất xơ tốt. Ngoài ra, nó làm giảm 50–70% sắt, folate, niacin và thiamin, là những vitamin nhóm B.
Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây về sự hiện diện của hạt vi nhựa trong gạo có thể thay đổi quan niệm về vo gạo của các quốc gia phương Tây. Theo các nhà khoa học, quá trình vo gạo có thể làm giảm 20% hạt vi nhựa từ gạo sống và 40% hạt vi nhựa có trong sản phẩm cơm chín.
Thử nghiệm cho thấy sau khi vo gạo, hàm lượng vi nhựa đã giảm từ 3,7 mg/100g gạo sống xuống còn 2,8 mg/100g:
Hơn 20% hạt vi nhựa bị nhiễm vào gạo có thể được loại bỏ bằng cách sử dụng bả gạo. Ảnh: Sciencedirect.
Do thực tế là cây trồng hấp thụ nhiều asen hơn trong nước khi nó lớn lên, gạo cũng được biết là loại lương thực chứa hàm lượng asen tương đối cao. Theo nghiên cứu, vo gạo có thể loại bỏ 90% asen bị phơi nhiễm sinh học.
Chì và cadmium, kim loại nặng như chì, đã được kiểm tra trong gạo trong một nghiên cứu khác. Các nhà khoa học sau đó cũng phát hiện ra rằng việc vo gạo làm giảm nồng độ của tất cả các chất độc này từ 7–20%.
Do đó, câu chuyện vo gạo là một sự thay đổi. Bạn phải lựa chọn giữa việc rửa trôi hạt vi nhựa và duy trì hàm lượng chất dinh dưỡng có trong vỏ gạo. Gạo có thể cung cấp một lượng chất dinh dưỡng này một cách không đáng kể cho một số người. Tuy nhiên, nó có thể có tác động đến dinh dưỡng tổng thể của gạo đối với những người có khẩu phần ăn chính là gạo.
Lời khuyên tốt nhất là bạn vẫn nên vo gạo trước khi nấu, sau đó đảm bảo ăn đa dạng các loại thực phẩm khác. Điều này sẽ giúp bù đắp lượng chất dinh dưỡng bị mất do quá trình vo gạo và tạo ra một chế độ ăn lành mạnh, không phụ thuộc quá nhiều vào tinh bột.
Tham khảo Nationalgeographic
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống