Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học tại vùng ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ), còn được gọi là Hiệp định về Biển cả, là một trong những văn kiện pháp lý đàm phán khó khăn nhất tại Liên Hợp Quốc (LHQ). Sau gần 20 năm thảo luận và đàm phán, nhiều lúc căng thẳng, cam go tưởng như bế tắc, có thể nói rằng.
Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) 1982 quy định quyền tự do hàng hải, tự do đánh cá trên biển ngoài các vùng đặc quyền kinh tế, khoáng sản trong vùng đáy biển nằm dưới thềm lục địa của các quốc gia là "di sản chung của nhân loại" và thành lập cơ chế cấp phép, phân bổ lợi ích từ khai thác mỏ dưới đáy biển khơi. Tuy nhiên, cơ chế cho "nguồn gen biển", một lĩnh vực được coi là có tiềm năng và quan trọng trong tương lai, đã không được thiết lập vào thời điểm UNCLOS 1982 ra đời. Hầu như chỉ các nước phát triển sở hữu công nghệ biển và công nghệ sinh học hàng đầu, với nguồn tài chính dồi dào, mới có khả năng thu thập nguồn gen biển và phát triển ứng dụng mang lại lợi nhuận. Tuy nhiên, không có luật quốc tế nào quy định các quốc gia phải chia sẻ lợi ích và nghĩa vụ bảo tồn biển.
Do đó, BBNJ chính là văn bản pháp lý đầu tiên nhằm cụ thể hóa và phát triển Công ước UNCLOS 1982 về vấn đề này. Hiệp định gồm 17 Chương, 76 Điều, 2 Phụ lục với nội dung chính xoay quanh một số chủ đề, bao gồm (i) chia sẻ lợi ích từ các nguồn gen biển; (ii) thiết lập vùng bảo tồn biển; (iii) đánh giá tác động môi trường; (iv) xây dựng năng lực và chuyển giao công nghệ; và (v) các vấn đề chung như cơ chế ra quyết định của hội nghị các quốc gia thành viên, thành lập, vận hành các cơ quan, thể chế để thực hiện văn kiện, giải quyết tranh chấp, và cơ chế tài chính. Thành công được đánh giá quan trọng nhất và quá trình đàm phán cũng khó khăn nhất là ghi nhận nguyên tắc nền tảng về nguồn gen biển là "di sản chung của nhân loại" kết hợp với quyền tự do nghiên cứu biển và các quyền tự do khác ở biển cả. Đây là nền tảng để mọi lợi ích thu được từ nguồn gen biển được chia sẻ một cách công bằng cho tất cả các quốc gia.
Đa số phát biểu đã hoan nghênh và ủng hộ mạnh mẽ việc thông qua BBNJ, thể hiện ý định sớm ký và phê chuẩn hiệp định sớm có hiệu lực, được thực thi đầy đủ và hiệu quả. Cuba, đại diện cho nhóm các nước đang phát triển, coi kết quả này là sự thắng lợi của ngoại giao đa phương và chủ nghĩa đa phương, thắng lợi của các nước đang phát triển nhờ nỗ lực không mệt mỏi và sự đoàn kết chặt chẽ của các nước trong nhóm. Ông Csaba Kösi, chủ tịch Đại hội đồng LHQ 77, gọi sự kiện thông qua BBNJ là một kỳ tích, cho rằng các nước đã đặt nền móng cho việc quản lý tốt hơn các đại dương trên thế giới và bảo vệ chúng cho các thế hệ mai sau.
Đại diện phái đoàn thường trực Philippines tại LHQ cho hay với tư cách là một quốc gia quần đảo và đang phát triển, Philippines hoan nghênh cơ chế xây dựng năng lực và chuyển giao công nghệ biển, chia sẻ lợi ích một cách công bằng và hợp lý, cũng như đánh giá tác động đối với môi trường để bảo vệ môi trường sống và các loài ở biển cả. Phái đoàn Thường trực Trung Quốc tại LHQ lên tiếng chúc mừng việc thông qua lần cuối cùng BBNJ, đồng thời nhấn mạnh rằng việc LHQ thông qua văn kiện này là một thành tựu quan trọng của chủ nghĩa đa phương đích thực, là một công cụ mang tính lịch sử quản lý các đại dương thế giới và là rất quan trọng trong việc thúc đẩy Chương trình nghị sự 2030 vì phát triển bền vững. Phái đoàn đại diện Liên minh châu Âu (EU) cũng khẳng định rằng EU và các nước thành viên phải ký và phê chuẩn BBNJ sớm nhất có thể.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống