Để đối phó với tình trạng ùn tắc giao thông ngày càng nghiêm trọng mà không cần mở rộng mặt đường, nhiều quốc gia đã áp dụng các hệ thống phân làn linh hoạt. Cách làm này cho phép thay đổi hướng lưu thông hoặc số làn theo thời điểm trong ngày, giúp tận dụng tối đa năng lực hạ tầng hiện có.
Tùy vào điều kiện kỹ thuật và ngân sách, mỗi nơi lựa chọn một phương án khác nhau, từ dải phân cách di động vận hành bằng xe chuyên dụng đến hệ thống đèn tín hiệu điện tử điều hướng làn xe.
Hệ thống phân làn dùng dải phân cách di động
Tại nhiều quốc gia như Mỹ, Canada hay New Zealand, việc thay đổi hướng làn xe không dựa vào đèn tín hiệu mà dùng hệ thống dải phân cách di động, vận hành bằng xe chuyên dụng gọi là Barrier Transfer Machine (BTM), với biệt danh là "zipper truck" vì cách thức hoạt động của xe này như một chiếc khóa kéo.
Cách xe Barrier Transfer Machine hoạt động trên cầu Golden Gate (Mỹ). Video: PermaGrinFilms
Dải phân cách trong hệ thống này là những khối bê tông cao khoảng 80 cm, dài 1 mét và nặng khoảng 450 kg. Các khối được nối với nhau bằng chốt thép để tạo thành một dải liên tục, đủ linh hoạt để uốn cong theo mặt cầu nhưng vẫn vững chắc nhằm chịu va chạm.
Xe BTM nặng 20-25 tấn, có hệ thống băng chuyền hình chữ S chạy dọc thân. Khi vận hành, xe di chuyển chậm khoảng 8-16 km/h, nhấc từng khối barie lên, trượt qua thân xe và đặt xuống lệch sang bên kia khoảng 1,2-7,3 mét, từ đó thay đổi tỷ lệ làn theo hướng giao thông thực tế. Một trong những nơi thường xuyên sử dụng hệ thống dịch chuyển dải phân cách này là Cầu Cổng Vàng (Golden Gate Bridge) tại San Francisco, Mỹ, toàn bộ quá trình dịch chuyển làn trên cầu là khoảng 30 phút.
Xe chuyên dụng Barrier Transfer Machine. Ảnh: Lindsay
Ưu điểm của phương pháp chuyển làn này là độ an toàn cao khi dùng dải phân cách vật lý giữa hai chiều, ngăn tai nạn đấu đầu khi lưu lượng xe đông. Hệ thống cũng giúp tối ưu hóa khả năng sử dụng làn xe của các phương tiện trong giờ cao điểm, nơi có lưu lượng phương tiện đổi chiều rõ rệt giữa giờ cao điểm sáng và chiều, mà không cần mở rộng mặt cầu. Tuy nhiên, nhược điểm là chi phí đầu tư và vận hành cao, đòi hỏi nhân sự chuyên môn và chiều rộng của làn có thể bị bó hẹp.
Hệ thống phân làn bằng tín hiệu đèn
Khác với hệ thống barie cứng, phương án phân làn bằng tín hiệu đèn không dùng dải phân cách vật lý mà điều chỉnh hướng lưu thông của từng làn bằng tín hiệu đèn điện tử treo trên cao.
Cụ thể, mỗi làn xe có một cụm đèn hiển thị hình mũi tên xanh (cho phép đi), dấu X đỏ (cấm lưu thông) hoặc mũi tên vàng chéo (báo chuẩn bị chuyển hướng làn). Cách làm này cho phép chính quyền thành phố thay đổi số làn theo thời điểm trong ngày, đặc biệt hiệu quả trên cầu, hầm hoặc tuyến đường vào trung tâm đô thị vào những giờ cao điểm.
Hệ thống chuyển làn bằng đèn tín hiệu trên cầu Harbour Bridge (Australia). Ảnh: Hobbiesplus
Hệ thống này được dùng phổ biến tại nhiều thành phố lớn trên thế giới như Australia, Anh, Singapore, Canada, Hàn Quốc, hay Dubai. Ở Sydney (Australia), Cầu Cảng (Harbour Bridge) là ví dụ điển hình, với 8 làn xe được điều phối linh hoạt giữa hai chiều tùy theo giờ cao điểm sáng - chiều, giúp lượng lớn phương tiện lưu thông ổn định vào bất kể giờ nào.
Ưu điểm của phương pháp dùng tín hiệu đèn là ít tốn kém hơn, bảo trì đơn giản, và có thể ứng dụng linh hoạt trên nhiều loại tuyến đường khác nhau. Tuy nhiên, nhược điểm là không có rào cản vật lý, nên nếu người lái không tuân thủ tín hiệu hoặc đổi làn sai thời điểm, nguy cơ va chạm trực diện sẽ cao hơn so với hệ thống barie di động.
Hồ Tân
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống