Định hướng phát triển cây trồng cho ĐBSCL là rất quan trọng.

Tiến sĩ Bùi Thanh Liêm cho biết hiện một số nơi ở ĐBSCL, người ta lên liếp đất ruộng ào ào trồng sầu riêng do sầu riêng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc được giá cao. Điều này khiến chính quyền các tỉnh trong khu vực khó xử lý nông dân trồng trên đất của họ. Chính quyền có thể phạt nếu đất chưa được công bố quy hoạch, nhưng nếu các tỉnh quy hoạch là vùng trồng lúa, người dân tự ý chuyển đất lúa thành đất vườn sẽ bị chính quyền xử phạt. Tuy nhiên, đất lúa được trồng cây, lên đến vườn cũng khó can thiệp.

Tuy nhiên, trồng cây kiểu "đi tắt đón đầu" là rủi ro và nguy hiểm khi nông dân tiếp cận cây trái có giá "nhất thời". Bằng chứng hết sức cụ thể là những cây cam sành được trồng ở ĐBSCL. Cây cam sành không chỉ kêu "cứu" trong năm nay mà còn tiếp tục kêu trong những năm tới.

Trái sầu riêng cũng mới "lên hương" từ tháng 10.2022 đến nay. Sầu riêng được tiêu thụ mạnh ở thị trường Trung Quốc, nhưng thị trường này được phục vụ theo thời gian. Ai cũng biết rằng thị trường và thương lái Trung Quốc tiêu thụ hàng nông sản của ta theo kiểu "nắng sớm chiều mưa".

Vị tiến sĩ nông nghiệp ở Bến Tre cảnh báo nên ghi nhớ một điều: Sầu riêng xuất khẩu của ta hiện nay có một vài loại là giống sầu riêng từ nước ngoài, được nhập vào nước ta theo đường không chính thức. Thị trường Trung Quốc không ổn định, vả lại khi ta trồng và xuất khẩu ào ạt, và nếu nước ngoài "tranh chấp bản quyền" với sầu riêng xuất khẩu nước ta thì sẽ nảy sinh nhiều vấn đề. Một minh điển hình là bài học về tranh chấp bản quyền thanh long ruột đỏ ở Long An.

Trở lại câu chuyện bế tắc của nông dân về đầu ra cho sản phẩm, anh Nguyễn Hoàng Minh (xã Mỹ Lộc, H.Tam Bình) cho biết: "Tôi chuyên nghề cây giống, chủ yếu là cây giống cam sành. Gia đình giờ đây nên sản xuất hàng năm, bán 200.000– 300.000 cây giống cam sành mỗi năm. Tuy nhiên, hiện có nhiều người đặt cọc mua cây giống cam sành bỏ luôn tiền mặt và không lấy cây giống đã đặt. Họ chuyển sang trồng cây ăn trái khác, chẳng hạn như mua cây giống sầu riêng để trồng vào những mảnh đất sẵn sàng trồng cam sành.

Năm nay, nhiều cơ sở cây giống ở Bến Tre, Vĩnh Long, Cần Thơ... năm nay trúng đậm cây giống sầu riêng do giá sầu riêng xuất khẩu tăng cao.

Cây sầu riêng hiện là một loại cây "thời thượng" được nhà nông quan tâm đặc biệt không chỉ ở ĐBSCL mà còn ở nhiều tỉnh Tây Nguyên. Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) đã ban hành công văn số 140/TT-CCN vào ngày 23.2 để chỉ đạo việc phát triển cây sầu riêng ở các tỉnh thành phía nam do việc nông dân địa phương ào ạt xuống giống tăng diện tích sầu riêng gần đây. Đây là một dấu hiệu mạnh mẽ của Cục Trồng trọt đối với sự xuất hiện ồ ạt của cây sầu riêng trong thời gian gần đây.

Theo nội dung của công văn, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT đã có Chỉ thị 8084/CT-BNN-TT về việc phát triển bền vững sản xuất cây sầu riêng vào ngày 30.11.2022. Tuy nhiên, hiện nay tại các địa phương thuộc vùng ĐBSCL, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên, cây sầu riêng vẫn đang có hiện tượng phát triển nóng, đặc biệt là ở những địa điểm có điều kiện đất đai, sinh thái không phù hợp. Một số nơi người dân chuyển đổi đất lúa để trồng sầu riêng, phá cây cà phê, hồ tiêu trồng sầu riêng hoặc trồng sầu riêng.

Tập trung vào tuyên truyền, phổ biến, nhằm từng bước thay đổi nhận thức trong sản xuất theo phong trào, số đông, để hạn chế việc phát triển ồ ạt cây sầu riêng. Định hướng thị trường, theo hướng dẫn của các cơ quan quản lý nhà nước, là cần thiết để phát triển cây trồng nói chung và sầu riêng nói riêng. Thay vì tăng diện tích, sản lượng, cần tập trung vào sản xuất, liên kết sản xuất, chuẩn hóa quy trình sản xuất từ khi canh tác đến thu hoạch, chế biến, vận chuyển và phân phối để nâng cao giá trị. Ngoài ra, cần cân đối giữa cung và cầu của thị trường.

Việc tăng diện tích một cách ồ ạt, thiếu kiểm soát, theo phong trào, không theo định hướng, theo các cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn sẽ dẫn đến hậu quả khó lường, cung vượt quá cầu, dư thừa, dội chợ. Tình hình sẽ nghiêm trọng hơn ở các vùng không phù hợp, chẳng hạn như vùng nhiễm mặn, nhiễm phèn, vùng không chủ động được tưới tiêu, điều này sẽ có tác động đáng kể đến năng suất và chất lượng sầu riêng của Việt Nam.

Cục Trồng trọt đề nghị các Sở NN-PTNT tập trung thực chỉ đạo các ban ngành, các huyện, thành phố, thị xã, doanh nghiệp, HTX, hộ trồng sầu riêng nghiêm túc tuân thủ Chỉ thị 8084/CT-BNN-TT của Bộ trưởng Bộ NN-PTNT.

Bộ trưởng NN-PTNT đã phê duyệt đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030, trong đó tập trung vào một số nội dung sau: định hướng, tích hợp phát triển cây ăn quả trong quy hoạch tỉnh; đề xuất cơ chế, chính sách, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào cơ sở chế biến liên kết với nông dân, HTX, tổ hợp tác xây dựng vùng trồng cây ăn quả tập trung; xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói; áp dụng quy trình công nghệ canh tác tiên tiến, an toàn.

Lập và trình UBND ban hành kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa, trong đó cần định hướng rõ các vùng lợi thế, vùng phù hợp đối với cây trồng chuyển đổi, lưu ý với cây sầu riêng và hướng dẫn, kiểm tra và giám sát việc chuyển đổi cơ cấu trồng trọa. Đây phải là một bước quan trọng trong việc triển khai thực hiện Quyết định số 470/QĐ-BNN-TT ngày 7.2.2023 của Bộ NN-PTNT về kế hoạch chuyển đổi đất trồng lúa cho cây trồng chuyển đổi.

Tăng cường công tác quản lý, thanh tra và đánh giá chất lượng giống cây sầu riêng. Thực hiện thẩm định, công nhận cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng sầu riêng; phổ biến áp dụng quy trình thực hành nông nghiệp tốt trong vùng sản xuất tập trung; mã số vùng trồng; nâng cao chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm; liên kết với doanh nghiệp đóng gói, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu; xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị và hiệu quả sản xuất.

Tiến sĩ Võ Hữu Thoại, Viện trưởng Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam, cho rằng việc phát triển cây trái của chúng ta hiện nay không tuân theo quy luật cung-cầu của thị trường. Thông thường, nông dân thấy cây gì có giá sẽ tăng diện tích ào ạt. Do đó, tình trạng giải cứu nông sản gần đây đã xuất hiện. Ông Thoại đề nghị quy hoạch diện tích từng loại cây trái trước mắt, hạn chế lượng trái cây được tiêu thụ và xuất khẩu, đảm bảo quyền lợi của người nông dân và cân đối thị trường.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống