Hoàn lưu bão Kajiki gây mưa lớn cho Hà Nội và nhiều tỉnh từ miền Trung trở ra vào ngày 25-27/8, nhiều nơi ngập sâu. Ở những điểm ngập, trong khi hầu hết xe máy, ôtô xăng chọn cách dừng chờ hoặc tìm lối đi khác thì có khá nhiều xe điện vẫn phóng qua. Những hình ảnh này khiến nhiều người dùng nghĩ rằng, xe điện có thể sử dụng trong vùng ngập nước thoải mái, có lợi thế hơn xe xăng vì không lo chết máy, thủy kích. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng đây là một ngộ nhận tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Hầu hết các dòng xe máy và ôtô điện hiện nay đều được trang bị pin và động cơ chống nước theo chuẩn IP67 hoặc IP68. Điều này có nghĩa là khối pin và bộ phận điều khiển và pin có thể chịu ngâm trong nước khoảng 30 phút ở độ sâu một mét (IP67) hoặc ngâm lâu hơn và sâu hơn (từ 1,5-2 mét) tùy cấu hình và công bố của nhà sản xuất.
Nếu xét theo các thông số kỹ thuật ở trên, chuẩn chống nước IP67 hay IP68 thường khiến người dùng yên tâm rằng xe điện có thể lội nước an toàn, vì hiếm có đoạn đường nào ngập tới một mét mà xe máy, ô tô vẫn đi và cũng hiếm có đoạn ngập nào dài tới 30 phút di chuyển. Tuy vậy, các chuẩn chống nước này đều được kiểm nghiệm theo tiêu chuẩn của Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (International Electrotechnical Commission - IEC) trong môi trường phòng thí nghiệm lý tưởng. Cụ thể, thiết bị thử nghiệm được nhúng trong nước sạch, tĩnh, không chứa bùn đất, hóa chất hay rác thải, đồng thời không có áp lực từ dòng chảy.
Tại Việt Nam, một số hãng xe điện cũng từng làm tương tự với những bể nước sạch dựng lên cho mục đích thử nghiệm. Hiện chưa có thử nghiệm nào trên thế giới để chứng minh khả năng chịu đựng ngập nước liên tục, nhiều ngày trong môi trường nước bẩn.
Trong điều kiện thực tế, khi xe di chuyển trên đường ngập, nước thường chứa bùn đất, rác thải, thậm chí hóa chất ăn mòn, và thường xuyên bị khuấy động bởi dòng chảy hoặc sóng lớn do các phương tiện khác di chuyển tạo ra. Những yếu tố này tạo ra áp lực nước lớn hơn nhiều so với môi trường thử nghiệm, dễ khiến nước xâm nhập vào các chi tiết quan trọng như pin, môtơ hay bộ điều khiển. Vì vậy, dù đạt chuẩn IP67 hay IP68, xe điện vẫn không thể coi là "tàu ngầm" bất khả xâm phạm khi lội nước, nhất là trong tình huống ngập sâu và kéo dài.
Ô tô điện đi qua vùng ngập sâu tại đường Thái Hà, ngày 26/8. Video: Nguyễn Trà Sơn
Ngoài ra, khả năng chống nước của xe điện còn phụ thuộc nhiều vào chất lượng và độ bền của các gioăng, keo hay vật liệu làm kín. Đây đều là những chi tiết không có tuổi thọ vĩnh viễn, mà sẽ hao mòn, lão hóa theo thời gian dưới tác động của nhiệt độ, độ ẩm, bụi bẩn và tần suất sử dụng. Khi các gioăng bị chai cứng, nứt hoặc biến dạng, khả năng ngăn nước xâm nhập sẽ giảm đáng kể, khiến chuẩn chống nước ban đầu không còn được đảm bảo. Điều này đồng nghĩa với việc một chiếc xe điện mới có thể đạt IP67 hay IP68, nhưng sau vài năm vận hành, mức độ bảo vệ trước ngập nước sẽ không còn như công bố ban đầu của nhà sản xuất.
Nước lọt vào pin sẽ làm tăng nguy cơ chập điện, khiến pin phồng rộp, thậm chí cháy nổ. Với môtơ điện, khi bị ngấm nước bẩn lâu ngày có thể khiến các vòng dây đồng dễ oxy hóa nhanh chóng, giảm hiệu suất và tạo tiếng ồn. Bộ điều khiển, cảm biến và các giắc cắm điện tử vào nước có thể gây lỗi hệ thống, xe không khởi động hoặc hoạt động chập chờn.
Bên cạnh đó, việc thường xuyên đưa phương tiện đi qua vùng ngập nước không chỉ gây rủi ro cho pin hay môtơ, mà còn khiến nhiều linh kiện cơ khí xuống cấp nhanh chóng. Các chi tiết như bạc đạn sau khi tiếp xúc với nước bẩn rất dễ bị rửa trôi lớp mỡ bôi trơn, dẫn đến ma sát lớn, phát ra tiếng kêu và giảm tuổi thọ. Khung sườn, càng xe, hệ thống phanh, treo hay các chi tiết kim loại khác nếu ngấm nước lâu ngày cũng dễ bị oxy hóa, rỉ sét, làm giảm độ bền kết cấu nếu tình trạng kéo dài và thường xuyên. Đây là những hỏng hóc âm thầm, khó phát hiện ngay, nhưng về lâu dài có thể khiến chi phí bảo dưỡng, sửa chữa tăng cao và làm xe nhanh chóng xuống cấp, điều này áp dụng cho cả xe xăng lẫn xe điện.
Khi xe điện bị ngập nước, kỹ thuật viên phải tháo rời pin, môtơ và các linh kiện điện tử để kiểm tra tình trạng thấm nước, đồng thời tiến hành sấy khô, làm sạch bằng dung dịch chuyên dụng. Nếu phát hiện pin bị ngấm ẩm hoặc hư hỏng lớp cách điện, thường phải thay thế toàn bộ cụm pin, chi phí có thể chiếm tới 30-40% giá trị xe. Với môtơ hoặc bộ điều khiển, việc khắc phục cũng đòi hỏi thiết bị chuyên dụng, tay nghề cao, và thường là thay thế mới chứ không thể xử lý bằng cách vệ sinh thông thường. Ngay cả khi đã được sửa, độ bền, độ tin cậy của các linh kiện cũng khó trở lại như nguyên bản, trừ khi thay thế mới.
Thực tế tại Việt Nam đã có nhiều người dùng xe máy, ôtô điện phải trả giá đắt cho thói quen đưa xe điện lội nước sâu nhiều lần, thời gian dài. Hậu quả, xe phải thay pin và hệ thống điện. Với ôtô, giá mỗi khối pin khoảng gần 100 triệu đồng tới hàng trăm triệu tùy hãng và dòng xe, trong khi xe máy 5-7 triệu đồng.
Khuyến cáo về việc không để xe lội nước trên mẫu xe máy điện Honda CUV e:, mặc dù khối pin này có độ chống nước IP67. Ảnh chụp màn hình
Các hãng xe điện và chuyên gia đều khuyến cáo, người dùng chỉ nên xem chuẩn chống nước của phương tiện là một biện pháp an toàn, giảm rủi ro trong một số tình huống nhất định, chứ không phải là một tính năng của xe. Nếu lạm dụng, người dùng có thể đối mặt với những hỏng hóc nghiêm trọng, chi phí sửa chữa lớn, thậm chí là nguy cơ mất an toàn khi các linh kiện điện bị ảnh hưởng.
Hồ Tân
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống