'Thêm sa hình không quan trọng bằng dạy văn hóa chạy xe'

Đề xuất của Bộ Công an về việc bổ sung sa hình mới cho đào tạo và sát hạch bằng lái xe máy như: giữ tốc độ cao, phanh khẩn cấp, quan sát khi chuyển hướng đang tạo nhiều tranh luận. Không thể phủ nhận rằng kỹ năng điều khiển xe là quan trọng. Tuy nhiên, vấn đề của giao thông hiện nay không nằm ở trình độ, kỹ năng của lái xe, mà nó thuộc về ý thức tham gia chấp hành luật và tình trạng quá tải phương tiện tham gia giao thông.

Những vụ tai nạn xảy ra mỗi ngày không phải vì người đi xe máy không biết phanh, không biết giữ thăng bằng hay không biết chuyển hướng, mà chủ yếu vì họ phóng ẩu, vượt đèn đỏ, lấn làn, đi ngược chiều, sử dụng điện thoại khi lái xe, thậm chí thờ ơ với luật lệ. Việc tăng độ khó của sa hình mà không chạm tới gốc rễ vấn đề thì chẳng khác nào vá víu bên ngoài mà bỏ mặc căn bệnh bên trong.

Thực tế, đa số người thi bằng lái học sa hình chỉ để... vượt qua bài thi. Họ luyện thuộc "mẹo", nhớ từng góc cua, từng điểm căn. Khi cầm bằng rồi, những kỹ năng đó gần như không được áp dụng vào đời sống. Trong khi đó, hàng loạt hành vi nguy hiểm như chạy xe quá tốc độ trong khu dân cư, dàn hàng ba hàng bốn, không nhường người đi bộ lại xuất phát từ tư duy coi thường luật pháp và sự ích kỷ khi tham gia giao thông. Ý thức kém mới là "sát thủ" thật sự. Nếu không thay đổi suy nghĩ, dù có thêm mười bài sa hình mới, tai nạn vẫn sẽ xảy ra tràn lan.

Điều mà những người đi xe máy tham gia giao thông tại Việt Nam đang thiếu không phải giữ tốc độ cao, phanh khẩn cấp, quan sát khi chuyển hướng, mà là một chương trình đào tạo hướng tới văn hóa giao thông. Học viên cần được nhấn mạnh về trách nhiệm, sự tôn trọng mạng sống của mình và người khác, kỹ năng phòng vệ, cách xử lý tình huống thực tế, và đặc biệt là thói quen tuân thủ luật. Nhiều nước phát triển coi việc đào tạo ý thức là trọng tâm: họ xây dựng mô phỏng tình huống, chiếu hình ảnh tai nạn thật, thảo luận về hậu quả pháp lý và đạo đức. Ở Việt Nam, phần này lại mờ nhạt, thậm chí bị xem nhẹ.

Nếu chỉ tăng độ khó sa hình, bài thi sẽ trở thành một rào cản kỹ thuật, không phải một công cụ giáo dục. Người dân có thể cảm thấy bị làm khó, còn mục tiêu giảm tai nạn vẫn xa vời. Ngược lại, nếu chú trọng ý thức, kết hợp tuyên truyền mạnh mẽ, xử phạt nghiêm minh và giám sát thực chất, mới hy vọng thay đổi được hành vi ngoài đường phố. Bằng lái không chỉ là tờ giấy xác nhận biết lái xe, mà phải là cam kết về văn hóa và trách nhiệm. Khi ý thức được nâng lên, kỹ năng tự khắc sẽ được sử dụng đúng chỗ và đường phố Việt Nam mới thật sự an toàn.