Amiang và bệnh ung thư

1.Amiang là gì 

Amiăng là một loại sợi khoáng silicat tự nhiên được sử dụng trong nhiều loại sản phẩm xây dựng và các ngành công nghiệp khác vì giá rẻ, nhẹ, độ bền cao và khả năng cách nhiệt tốt.

Amiang được sử dụng trong nhiều lĩnh vực sản xuất và đời sống, nhưng có thể chia thành hai nhóm ở Việt Nam:

Loại thứ nhất là amiang sợi, được sử dụng trong sản xuất tấm lợp amiang-ximăng (fibro-ximăng), má phanh ô tô- xe máy, cách nhiệt vỏ lò nồi hơi, lò nung và đường ống dẫn nhiệt. Loại thứ hai là các sản phẩm có chứa amiang, chủ yếu được nhập khẩu từ nước ngoài, chẳng hạn như vải amiang, tấm đệm, gioăng đệm, dây thừng và quần áo chống cháy.

2.Amiang ảnh hưởng như thế nào đến sức và môi trường

Khi người lao động và người sử dụng hít phải bụi hô hấp có chứa bụi amiăng do bụi amiăng phát tán trong môi trường, chúng sẽ xâm nhập vào cơ thể và gây hại chủ yếu qua đường hô hấp. Các công việc phát sinh bụi thường xuyên nhất là trong quá trình sản xuất (xé bao, nghiền, trộn, khoan, nổ mìn) hoặc trong sử dụng tại cộng đồng (xẻng, cắt, phá dỡ đập các tấm lợp, vật liệu có chứa amiăng, sử dụng các vật liệu amiang để làm đường, đổ làm móng nhà, v.v.).

Amiăng đã được chứng minh là gây ra bệnh bụi phổi, ung thư phổi, ung thư trung biểu mô ác tính (màng phổi, màng bụng và màng tim), mảng màng phổi, tràn dịch và dày màng phổi, ung thư thực quản và buồng trứng, cũng như các tình trạng khác ảnh hưởng đến sức của người lao động và cộng đồng. Vì người tiếp xúc với amiang thường bị bệnh sau 20 đến 30 năm sau khi tiếp xúc, nên thường phải đến khi người lao động nghỉ hưu mới bị ảnh hưởng.

Ước tính có 12 ca tử vong do ung thư nghề nghiệp trên thế giới do amiang gây ra, đây là chất gây ung thư nghề nghiệp quan trọng nhất. Cứ 100.000 người qua đời vì amiang hàng năm và 1,5 triệu người phải sống với khuyết tật trong hơn 1,5 triệu năm, đây là tổng số ca tử vong trên toàn cầu. 41.000 người đã qua đời vì ung thư phổi. Có 59.000 người chết vì ung thư trung biểu mô ác tính. 80% trường hợp ung thư người trung biểu mô ác tính là do amiăng gây ra. Các nước phát triển đã sử dụng nhiều amiăng trong quá khứ đã thấy số người chết vì ung thư trung biểu mô ác tính ngày càng tăng.

Bụi phổi Amiăng là một bệnh nghề nghiệp đã được bảo hiểm tại Việt Nam từ 1976 và đã có ba trường hợp được giám định và chi trả bồi thường. Có 150 trường hợp ung thư trung biểu mô đã được báo cáo tại chín trung tâm ghi nhận ung thư ở Việt Nam và con số này đang có xu hướng tăng lên. Tuy nhiên, việc chẩn đoán các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư trung biểu mô, đòi hỏi kỹ thuật cao về thiết bị và đội ngũ bác sĩ lành nghề, Việt Nam mới chỉ đáp ứng một phần. Số liệu liên quan đến tiếp xúc Amiăng tại các cơ sở sản xuất và trong khu dân cư gần nơi sản xuất tấm lợp, má phanh và các vật liệu bảo ôn, cách âm, cách nhiệt và các khu vực có nhiều người sử dụng tấm lợp cũng như việc loại bỏ, tiêu tấm lợp chưa được thống kê.

Việc quản lý mức độ an toàn đối với sức con người tại các cơ sở sản xuất và sử dụng Amiăng ở cả Việt Nam và quốc tế là một thách thức. Theo các nghiên cứu được thực hiện trên toàn cầu, amiăng có khả năng lây lan rất cao mặc dù có ít người tiếp xúc và không thể sử dụng amiăng một cách an toàn. Để ngăn ngừa các bệnh do amiăng gây ra, cả Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đều kêu gọi các nước ngừng sử dụng tất cả các loại amiăng. Khuyến nghị năm 2006 của ILO nêu rõ tất cả các loại amiăng đều được phân loại là chất gây ung thư ở người và không sử dụng Công ước Amiăng số 162 năm 1986 làm lý do cho việc sử dụng Amiăng.

Trong những năm qua, ngành y tế và lao động đã phối hợp với một số tổ chức chính phủ và tổ chức nghiên cứu để thực hiện nhiều hoạt động khác nhau nhằm phòng chống các bệnh liên quan đến amiăng, bao gồm thành lập Hồ sơ quốc gia về amiăng, chỉ đạo thực hiện bảo vệ sinh lao động tại các cơ sở sản xuất và sử dụng amiăng, nâng cao năng lực giám sát môi trường lao động và chẩn đoán các bệnh liên quan đến amiăng, giám sát các trường hợp ung thư tại cộng đồng và tuyên truyền về tác hại của amiăng và các biện pháp phòng ngừa cần thiết. Tuy nhiên, việc phổ biến các thông tin vẫn còn thiếu, đặc biệt là đối tượng người lao động và cộng đồng dân cư.

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đủ bằng chứng trên người và thực nghiệm để phân loại tất cả các loại amiăng thành nhóm 1 là chất gây ung thư ở người sau 40 năm nghiên cứu, bắt đầu từ năm 1973. Theo WHO, amiăng là chất gây ung thư nghề nghiệp quan trọng nhất và nó cũng có liên quan đến một phần hai số tử vong do ung thư nghề nghiệp trên thế giới. Hơn 100.000 người qua đời vì bệnh tật do amiăng hàng năm và hơn 1,5 triệu người trong số họ đang phải vật lộn với căn bệnh này trên khắp thế giới. Ung thư phổi đã khiến 41.000 người qua đời. Có 59.000 người chết vì ung thư trung biểu mô ác tính. 80% các trường hợp ung thư trung biểu mô ác tính ở người là do amiăng gây ra. Ở các quốc gia đã sử dụng nhiều amiăng trong quá khứ, số người chết vì ung thư trung biểu mô ác tính ngày càng tăng. Tất cả các loại amiăng, kể cả amiăng trắng (Chrysotile), đều được chứng minh là có hại cho sức. Ủy ban liên tịch về Sức Nghề nghiệp của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến nghị loại trừ các bệnh liên quan đến amiăng vào năm 2003 tại kỳ họp thứ 13 của ban.

Hiện tại, chỉ có chrysotile, còn được gọi là amiăng trắng, là một loại amiăng được khai thác và thương mại hóa. Tuy nhiên, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế đã xác nhận rằng có rất nhiều bằng chứng quốc tế về mối liên hệ trực tiếp giữa việc tiếp xúc với amiăng trắng và một số bệnh ung thư. WHO ước tính rằng vào năm 2004, có ít nhất 107.000 ca tử vong do tiếp xúc nghề nghiệp với amiăng. Theo các ước tính gần đây từ Nghiên cứu, hơn 220.000 ca tử vong trên toàn cầu do bệnh tật trong năm 2016 đã được báo cáo, mức độ nghiêm trọng của tình trạng này cao hơn nhiều so với các nghiên cứu trước đó. Theo WHO, tất cả các loài amiăng đều có hại cho sức con người và không có mức độ an toàn nào được ghi nhận khi tiếp xúc với sợi amiăng ở bất kỳ dạng và nguồn nào.

3. Tổng quan về Amiang trên thế giới và tại Việt Nam

Tất cả các loại amiăng, kể cả amiăng trắng, đều được chứng minh là nguyên nhân gây ung thư ở người ở Hoa Kỳ, Đức, Úc và Liên minh Châu Âu.

Theo Ban thư ký nhóm Amiăng Quốc tế, 67 quốc gia trên thế giới đã cấm hoàn toàn việc sử dụng amiăng vào năm 2019 (bao gồm 3 quốc gia Canada, Australia và Braxin xuất khẩu amiăng, cũng như rất nhiều quốc gia khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Na Uy, New Zealand và các nước Liên minh châu Âu EU).

Trong mười năm qua, Việt Nam là một trong 10 quốc gia tiêu thụ amiăng hàng đầu trên thế giới. Việt Nam đứng thứ 7 trên thế giới về số lượng amiăng trắng được tiêu thụ bởi một người. Từ 60.000 đến 70.000 tấn amiăng trắng đã được nhập khẩu hàng năm từ Việt Nam, với 90% trong số đó được sử dụng để sản xuất tấm lợp. 36 nhà sản xuất tấm lợp amiăng đã hoạt động tại Việt Nam vào năm 2018, phần lớn trong số đó có trụ sở tại miền Bắc Việt Nam. Tính đến năm 2018, có 5.725 người đang làm việc trong các nhà máy sản xuất tấm lợp amiăng này. Phần lớn các doanh nghiệp này không tuân theo các yêu cầu đã được phê duyệt về an toàn và sức nghề nghiệp để xử lý amiăng, chẳng hạn như sản xuất khẩu trang và quần áo phù hợp, cũng như đào tạo và kiểm tra sức thường xuyên. Bộ Y tế Việt Nam đã xác định 210 trường hợp ung thư trung biểu mô vào năm 2020, nhưng thừa nhận rằng nhiều trường hợp vẫn chưa được xác định và ước tính rằng có thể có 11.500 trường hợp ung thư trung biểu mô vào năm 2030 nếu không có hành động nào được thực hiện ngay lập tức. U trung biểu mô chỉ là một trong những bệnh ung thư có liên quan trực tiếp đến việc tiếp xúc với amiăng. Theo Nghiên cứu về Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu, 2.000 trường hợp tử vong do bệnh amiăng hàng năm ở Việt Nam được cho là do báo cáo không đầy đủ.

Chính phủ Việt Nam đã nhận ra sự độc hại của amiăng và cấm sử dụng các loại amiăng thuộc nhóm amphibole từ năm 1998, và đã có kế hoạch giảm dần tiến tới cấm hoàn toàn Amiăng trong vật liệu xây dựng vào năm 2004. Tuy nhiên, việc sử dụng Amiăng trắng đã có dấu hiệu tăng cao trong những năm gần đây, cụ thể là: Việt Nam luôn nằm trong nhóm 10 nước sử dụng Amiăng cao nhất trên thế giới trong 10 năm trở lại đây. 95% tấm lợp Fibro-xi măng (AC) được sản xuất bằng Amiăng, được nhập khẩu hàng năm với số lượng từ 50.000 đến 70.000 tấn.

Một số kiến nghị của Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), đặc biệt là bức thư ngày 5/6/2014 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), đã được đưa ra ở Việt Nam dựa trên văn bản 903/BC-BYT ngày 28/8/2014 của Bộ Y tế gửi Thủ tướng báo cáo về tác hại của Amiăng trắng đối với sức con người. Chính phủ đã đưa ra các quyết định cụ thể về vấn đề Amiăng trắng ở nước ta, chủ yếu là:

- Văn phòng Chính phủ đã ban hành các công văn 7307/VPCP-KGVX ngày 19/4/2014 và 7232/VPCP-KGVX ngày 17/7/2017 thông báo ý kiến chỉ đạo của các Phó thủ tướng Chính phủ giao cho các bộ, ngành xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia loại trừ các bệnh liên quan đến amiăng và xây dựng Lộ trình để thực hiện mục tiêu dừng sử dụng amiăng trắng ở Việt Nam.

- Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01/NQ-CP về Nhiệm vụ, Giải pháp Chủ yếu Thực hiện Kế hoạch Phát triển Kinh tế Xã hội và Dự toán Ngân sách Nhà nước Nhăm 2018 vào ngày 1/1/2018, trong đó nêu rõ tại điểm 36 của Phụ lục II kèm theo rằng "Nghiên cứu xây dựng phát triển vật liệu xây dựng cho các công trình ven biển và hải đảo đến năm 2025." Để ngừng sản xuất tấm lợp amiang-ximang (AC) vào năm 2023, Bộ Xây dựng đã được giao trách nhiệm thiết lập cơ quan chủ trì. Cơ quan phối hợp là tổ chức được thành lập và dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2018.

- Bộ Xây dựng đã xây dựng Dự án "Nghiên cứu xây dựng lộ trình dừng sử dụng amiăng trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp AC từ năm 2023" vào năm 2023" kèm theo Tờ trình và dự thảo Quyết định phê duyệt Đề án của Thủ tướng Chính phủ vào tháng 5/2018 và đã lấy ý kiến của các Bộ, ngành từ tháng 5/2018. - Thực hiện Nghị quyết 01/NQ-CP ngày 1/1/2018 của Chính phủ và các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng và các Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng đã xây dựng Dự án "Nghiên cứu xây dựng lộ trình dừng sử dụng amiăng trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp AC từ năm 2023".

(Trang web của Cục Quản lý Môi trường Y tế - Bộ Y tế) ((vihema.gov.vn/tom-tat-thong-tin-ve-amiang-va-anh-huong-cua-amiang-toi-suc-khoe.html)

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống