Nghịch lý trong doanh thu báo chí tại Việt Nam/lựa chọn

Mặc dù có nhiều người đọc báo, nhưng lượng bán hàng của các ấn phẩm báo chí đã giảm.

Ngành báo chí Việt Nam có một nghịch lý buồn như thế này. Tại Diễn đàn Kinh tế Báo chí năm 2023, đại diện của Cục Báo chí (Bộ Thông tin và Truyền thông - TT&TT) đã chia sẻ trường hợp này.

Theo khảo sát của Cục Báo chí với 158 cơ quan báo chí in và điện tử, tổng doanh thu của các cơ quan này đã giảm trong hai năm đại dịch. Trong đó tổng doanh thu khối báo năm 2021 giảm 30,6% so với năm 2020 (năm 2020 là 2.855 tỷ đồng; năm 2021 là 1.952 tỷ đồng).

Doanh thu khối tạp chí năm 2020 đã giảm từ 307 tỷ đồng năm 2019 xuống 259 tỷ đồng và năm 2021 đã giảm mạnh chỉ còn 170 tỷ đồng. Doanh thu Đài phát thanh, truyền hình năm 2021 cũng giảm 10% so với năm 2020.

Lượng truy cập vào các báo điện tử đã có xu hướng tăng từ tháng 6/2022 đến tháng 7/2022, sau dịch Covid-19.

Cụ thể: Báo Lao động tăng 16,23%, Báo Thanh niên tăng 11,2%, Báo Điện tử VietNamNet tăng 5,81%, Báo Điện tử VnExpress tăng 3,22%, Báo Điện tử Dân trí tăng 2,34%, Báo Tuổi trẻ tăng 1,97% và Tạp chí điện tử Tri thức trực tuyến tăng 0,53%.

Theo đại diện của Cục Báo chí, có một thực tế là các cơ quan báo chí vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nguồn thu quảng cáo, cho dù đó là báo in, báo điện tử hay phát thanh, truyền hình. Ngay cả với một số cơ quan báo chí là 90%, doanh thu từ quảng cáo luôn vượt quá 60%. Tuy nhiên, nguồn thu nhập này đang giảm mạnh, đặc biệt là báo in.

Mặc dù số lượng báo cáo điện tử đã tăng lên, nhưng chúng vẫn cần một thời gian để phát triển. Công ty đầu tiên triển khaithu phí nội dunglà ấn phẩm VietnamPlus của Thông tấn xã Việt Nam. Doanh thu dự kiến từ độc giả chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng nguồn thu của báo.

Theo một đại diện của cơ quan quản lý báo chí, các cơ quan báo chí luôn có nguy cơ sụt giảm doanh thu nếu chỉ chú ý và phụ thuộc vào quảng cáo. Điều này là do các công ty đang tiến gần hơn đến các mạng xã hội như Facebook và Google trong nỗ lực tiếp cận chúng.

Theo một chuyên gia công nghệ, các doanh nghiệp có thể bỏ tới 80% chi phí quảng cáo hàng hóa trên Facebook và Google, trong khi chỉ bỏ một phần rất nhỏ để xây dựng thương hiệu trên các tạp chí chính thống.

Ngoài ra, "miếng bánh" kinh tế báo chí ngày một nhỏ hơn do các trang tin và mạng xã hội lấy lại nội dung có chọn lọc từ các cơ quan báo chí một cách chủ ý và thu hút doanh thu quảng cáo.

Các cơ quan báo chí cơ bản đã chủ động thông tin, tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị, nhưng họ đang gặp khó khăn về nguồn kinh phí cho công tác này, nhất là các đơn vị tự đảm bảo chi thường xuyên hoặc cơ quan báo chí phụ thuộc vào nguồn thu dịch vụ. Sự quan tâm, chỉ đạo và định hướng của cơ quan chủ quản đối với việc phân bổ nguồn lực cho cơ quan báo chí hoạt động có nhiều hạn chế.

Theo Cục Báo chí, đại dịch đã làm trầm trọng thêm những khó khăn và trở ngại về kinh tế báo chí. Cuộc khủng hoảng này đã đặt ra một câu hỏi nghiêm túc về tính bền vững của các nguồn thu của soạn.

Giải pháp cho bài toán kinh tế báo chí Việt Nam

Theo đại diện của Cục báo chí tại Diễn đàn kinh tế báo chí năm 2023, báo chí hiện đang phải đối mặt với một thách thức quan trọng chưa từng có. Đó là sự cạnh tranh với các nguồn thông tin khổng lồ trên không gian mạng.

Khả năng thu hút độc giả trước những thay đổi hành vi do công nghệ làm báo mới là một thách thức khác. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải định hướng dư luận xã hội sao cho "dòng chảy chính" có hiệu quả trong bối cảnh không có nguồn lực.

Cục Báo chí đã yêu cầu một cách tiếp cận mới về kinh tế báo chí vì đây là nguồn lực cần thiết để phát triển và nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn của các phóng viên.

Một trong những chiến lược sáng tạo để giúp các cơ quan báo chí đạt được doanh thu, giữ cho chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chính phủ dễ dàng hơn là sử dụng cơ chế đặt hàng của các cơ quan nhà nước.

Xu hướng chung của báo chí toàn cầu hiện nay là thu phí nội dung của nó trên báo chí điện tử. Mạng lưới truyền thông toàn cầu (FIPP) đã báo cáo rằng từ năm 2018 đến năm 2019, số lượng thuê bao đọc báo điện tử đã tăng gấp đôi, theo Báo cáo Global Digital Subscription của Mạng lưới.

50% lãnh đạo các cơ quan báo chí ở 32 quốc gia được khảo sát của Viện nghiên cứu Báo chí Reuters dự đoán rằng việc thu phí báo chí điện tử sẽ là một nguồn thu nhập quan trọng trong tương lai.

Hiện có 5 cơ quan báo chí tại Việt Nam thu phí: Báo điện tử VietnamPlus (năm 2018), Báo điện tử VietnamNet, Tạp chí điện tử Ngày Nay (năm 2021), Báo Người Lao động và Báo Tuổi trẻ (năm 2022).

Tuy nhiên, các cơ quan báo chí này chỉ tiến hành điều tra trong một lĩnh vực hẹp. Vì mô hình thu phí nội dung ở Việt Nam mới chỉ ở giai đoạn đầu nên cần có thời gian để trở nên phổ biến hơn.

Để thực hiện giai đoạn thứ hai của Quy hoạch Báo chí, Bộ TT&TT sẽ phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương và các bộ, ngành, địa phương và tổ chức liên quan khác. Các cơ quan quản lý nhà nước sẽ tập trung vào các chiến lược giúp báo chí phát triển đúng hướng, thiết lập câu chuyện kinh tế và thực hiện chuyển đổi số lượng báo chí.