Chiến dịch gọi vốn xe đạp Superstrata: Nhập nhằng 'tài trợ' hay'mua bán'

Bà Lê Diệp Kiều Trang, lãnh đạo của startup Arevo, đã chính thức lên tiếng về những chi tiết liên quan đến chiến dịch gọi vốn xe đạp in 3D mà bà và chồng (ông Sonny Vũ) đã yêu cầu trên trang Indiegogo vào chiều 3.7. Bà Trang cho biết sản phẩm đến nay vẫn trong giai đoạn R&D (nghiên cứu và phát triển), chưa đến giai đoạn thương mại hóa, trái ngược với cáo buộc "lừa đảo" từ một số người đã tham gia quá trình gọi vốn nhưng không nhận được xe hoặc nhận sản phẩm không đạt chất lượng.

Arevo

"Arevo kêu gọi cộng đồng tài trợ cho dự án, tức là cung cấp cho dự án một khoản tiền để công ty có đủ nguồn lực để nghiên cứu phát triển sản phẩm. Các sản phẩm đầu tay của công ty được "tặng" lại cho các nhà tài trợ. Bà Kiều Trang chia sẻ với Thanh Niên. Trước khi ủng hộ tiền, Indiegogo đã đồng ý với người tài trợ và họ hiểu đây là những khoản "tài trợ".

Trước khi người dùng quyết định nhấn nút xác nhận để chi tiền cho dự án bất kỳ, trên nền tảng gọi vốn Indiegogo, web đều có thông báo nhắc nhở chủ tài khoản rằng "Gọi vốn cộng đồng không phải là hoạt động mua sắm. Đóng góp của bạn là một cách để hỗ trợ doanh nghiệp nhưng không đảm bảo sẽ nhận lại vật phẩm. Kèm theo đó là thông báo rằng mọi yêu cầu hoàn tiền phải được gửi tới Indiegogo trước khi kết thúc chiến dịch gọi vốn. Sau mốc thời gian này, toàn bộ trách nhiệm và quyết định thuộc về người phát động chiến dịch.

Chụp màn hình

"Thành viên tham gia góp vốn còn được gọi là "backer", tức là những người đã đóng góp ít hay nhiều tiền cho một dự án. Mặc dù kế hoạch đôi khi thất bại, doanh nghiệp thường gửi tặng lại sản phẩm hoặc quà cho backer thay cho lời cảm ơn. Một chuyên gia công nghệ chia sẻ, "Cũng có chủ dự án đứng ra xin lỗi và tìm cách đền bù cho sự tin tưởng của người góp vốn dành cho mình.

Anh tuyên bố rằng anh ấy đã vài lần trở thành backer của một số dự án trên Indiegogo hoặc Kickstarter (một nền tảng gọi vốn cộng đồng tương tự), trong đó có những dự án nhận về sản phẩm nhưng đã một đôi lần không có gì đáp lại. Trong trường hợp của Arevo, công ty này đã sử dụng trang web Superstrata.bike như là trang fulfilment (dịch vụ hoàn tất đơn hàng) để thu thập thêm chi tiết phục vụ cho việc sản xuất và giao thành phẩm. Hiểu đơn giản về điều này, sau khi được Indiegogo ủng hộ, backer sẽ có một mã code xác nhận sản phẩm tương ứng và được phép chỉnh một vài thông số của xe để phù hợp với cơ thể và nhu cầu của bản thân mà trên Indiegogo không có. Theo chuyên gia, "Mã code" này được trừ trực tiếp vào giá niêm yết, cho phép backer mua xe với giá rất rẻ, thậm chí bằng 0, mặc dù giá bán thực tế khoảng 3.000 USD.

Chụp màn hình

Cụ thể hơn, một chiếc Superstrata tiêu chuẩn có giá 2.800 đô la, nhưng sau khi Backer đóng góp một khoản tài trợ 999 đô la cho nền tảng Indiegogo, họ sẽ nhận được chiếc xe đạp này với số tiền tiết kiệm lên tới 1.800 đô la. Người góp vốn không phải trả thêm phí vận chuyển đến địa chỉ cá nhân, mà không phải trả thêm phí cho Indiegogo hoặc trang web của Superstrata. Người mua phải trả đầy đủ tiền xe với giá niêm yết nếu không có "tài trợ" trên Indiegogo.

Chuyên gia phân tích dựa trên các quy định của Indiegogo đã lưu ý rằng "Trên Indiegogo, tiền thành viên bỏ ra được xác định là tài trợ vốn, có thể lấy lại hoặc không, đó là thông tin đã được nền tảng cảnh báo trước khi bấm xác thực chuyển tiền." Sau khi được góp vốn, Arevo đã hướng dẫn người dùng có nhu cầu nhận sản phẩm để lên đơn, thanh toán ở một địa chỉ khác, sử dụng hóa đơn xác thực khác Indiegogo và sử dụng các từ như "order" (đặt hàng), "shopping" (mua sắm) khi đề cập đến giao dịch đôi bên, điều này làm cho cộng đồng hiểu rằng đây đang là hoạt động của bên mua - bên bán.

Chia sẻ với Thanh Niên, một chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, đề cập rằng hình thức gọi vốn cộng đồng là một khoản tài trợ (pledge), nên số tiền này không bao gồm VAT, thuế nhập khẩu hoặc phí vận chuyển, và những nhà tài trợ ở những quốc gia khác nhau sẽ trả thuế hoặc phí vận chuyển khác nhau. Tất cả các sản phẩm của Arevo đều được xuất khẩu để xuất khẩu trong Khu chế xuất Linh Trung (TP.HCM), nơi Arevo hoạt động. Nếu khách hàng muốn nhận xe tại Việt Nam, Arevo phải thực hiện công đoạn "xuất khẩu tại chỗ" trong đó theo quy định của Nhà nước là phải nộp thuế.

Trước đó, bà Lê Diệp Kiều Trang đã xác nhận với Thanh Niên rằng nhà máy lắp đặt 70 máy in 3D với hệ thống robot tự động hóa tại Khu chế xuất Linh Trung ở TP.Thủ Đức (TP.HCM), không phải Khu Công nghệ cao TP.HCM (SHTP).

Arevo

Hiện tại, trong các bình luận của cộng đồng Backer trên Indiegogo, phần lớn không đề cập đến chất lượng xe Superstrata kém, không như mong đợi, mà chủ yếu bày tỏ sự không hài lòng với cách công ty bỏ qua hoặc không phản hồi thắc mắc của họ. Nhiều người khẳng định rằng họ không thể liên lạc với đại diện công ty qua email hoặc các kênh liên lạc khác. Ngoài ra, phía Arevo không cập nhật thêm thông tin về dự án trong thời gian dài; thay vào đó, thời gian giao hàng liên tục bị dời lại vô thời hạn.

Theo ông N.K.H.T., một chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông, "Cá nhân tôi không cho đây là một vụ "lừa đảo" như nhiều bình luận trên mạng xã hội, mà đúng hơn là thất bại về một ý tưởng khởi nghiệp. Tuy nhiên, sự im lặng quá lâu của chủ dự án và một số hành động mang tính bộc phát cá nhân chưa phù hợp với sự bức xúc của cộng đồng là nguyên nhân lớn nhất của vấn đề, theo ý kiến của ông. Tôi tin rằng sẽ không nặng nề như hôm nay nếu chủ dự án chủ động chia sẻ thông tin nhiều hơn, rõ ràng và chuyên nghiệp hơn từ sớm.

"Tiềm ẩn nhiều rủi ro do Việt Nam chưa có khung pháp lý riêng biệt cho hoạt động góp vốn cộng đồng"

Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM, Luật sư Nguyễn Văn Hậu, đã có những chia sẻ với Thanh Niên về dự án gọi vốn của công ty Arevo và chiếc xe đạp Superstrata của vợ chồng bà Lê Diệp Kiều Trang.

* Trong trường hợp người Việt tham gia dự án góp vốn ở nền tảng đa quốc gia, họ có thể yêu cầu hoàn tiền hoặc được bảo vệ quyền lợi thế nào, đặc biệt là trong trường hợp góp vốn tại Superstrata?

• Gọi vốn theo hình thức cổ phần (equity-based crowdfunding)
• Gọi vốn theo hình thức vay vốn (lending-based crowdfunding)
• Gọi vốn theo hình thức quyên góp từ thiện (donation-based crowdfunding)
• Gọi vốn theo hình thức trả phần thưởng, quà tặng (reward-based crowdfunding), chủ dự án sẽ dành cho người góp vốn những lợi ích (thể hiện bằng gói quà tặng) được quy định sẵn phù hợp với số tiền mà người góp vốn bỏ ra để đầu tư vào dự án mà không phụ thuộc vào lợi nhuận dự án thu được.

Có thể thấy trường hợp góp vốn tại dự án Superstrata thuộc loại hình "Gọi vốn theo hình thức trả phần thưởng, quà tặng" và hiện tại ở Việt Nam vẫn chưa có khung pháp lý riêng biệt cho hoạt động góp vốn cộng đồng. Do đó, trường hợp người Việt tham gia dự án góp vốn ở nền tảng đa quốc gia tiềm ẩn rất nhiều rủi ro do không có cơ sở pháp lý cụ thể để áp dụng khi tranh chấp phát sinh, ràng buộc về quyền nghĩa vụ các bên, pháp luật áp dụng, hoặc sự can thiệp quản lý nhà nước...

Theo tìm hiểu được thực hiện, Công ty Arevo (công ty phát triển dự án Superstrata) có trụ sở chính tại Việt Nam, địa chỉ cụ thể là Tầng 3 trong nhà xưởng cao tầng, Lô 100, Khu chế xuất Sài Gòn - Linh Trung, P.Linh Trung, TP.Thủ Đức, TP.HCM. Do đó, khi các nhà đầu tư gặp phải các trường hợp ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của chính họ, họ có quyền căn cứ vào các nội dung mà các bên đã thuận, cam kết (thể hiện bằng lời giới thiệu, hình ảnh, cam kết mà chủ dự án công bố trên Internet gọi vốn cộng đồng) và có thể thực hiện việc yêu cầu hoàn tiền hoặc bồi thường thiệt hại (nếu có).

Chụp màn hình

* Indiegogo cảnh báo người dùng tài trợ tiền không đảm bảo nhận lại vật phẩm. Tuy nhiên, với Superstrata, người tài trợ được dẫn sang trang web của Superstrata để đặt hàng có xác nhận hóa đơn giao dịch. Đây có được coi là một giao dịch mua bán hay không? Người mua có thể yêu cầu quyền lợi gì nếu đây là mua bán?

- Hiện tại, cả hai trang web Indiegogo và Superstrata đều đã "đóng băng" các mục liên quan đến mẫu xe đạp nói trên, trang Indiegogo đã đóng nhận tài trợ và trang Superstrata cũng mục đặt mua xe đạp. Tuy nhiên, dựa trên những thông tin vẫn còn trên các trang web Indiegogo, có thể thấy bên sản xuất xe đạp đang áp dụng hình thức thu hút tài trợ theo các phân khúc của xe, tức là trang web sẽ cung cấp nhiều lựa chọn về các phân khúc xe đạp và để giá tiền dưới các lựa chọn đó. Ai thích thú với phân khúc nào thì có thể tài trợ số tiền của lựa chọn đó cho công ty sản xuất, sau đó mẫu xe được đề cập ở trên sẽ được tặng. Nhiều cá nhân và tổ chức nước ngoài đã sử dụng hình thức kêu gọi tài trợ như trên vốn, thế nhưng hình thức này vốn là tỷ lệ thuận số lượng và chất lượng quà tặng với số tiền được tài trợ, cụ thể là những ai tài trợ 100 USD sẽ được tặng lại 1 chiếc áo sơ mi có in ảnh, thông tin liên quan của dự án; những ai tài trợ 1.000 USD sẽ được tặng thêm balo, túi xách... và với các mức tài trợ lớn hơn thì quà tặng cũng sẽ nhân đôi, nhân ba.

Mặt khác, tại mục yêu cầu tài trợ xe đạp Superstrata, phía công ty cung cấp các mẫu mã với số tiền đặt bên dưới mẫu mã này với quy tắc rằng: Lựa chọn mẫu xe mình muốn, "tài trợ" số tiền đã định sẵn, sau đó nhận lại mẫu xe mình chọn. Về bản chất, loại giao dịch này có thể được coi là giao dịch mua bán giữa hai bên; bên mua thực hiện nghĩa vụ thanh toán, sau đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng như yêu cầu của bên mua. Ngoài hình thức hợp đồng, nghĩa vụ của các bên còn có thể phát sinh dựa trên các hình thức khác do pháp luật quy định, theo Điều 275 bộ luật Dân sự 2015. Trong trường hợp này, bên nhận tài trợ phải đảm bảo chất lượng của hàng hóa đúng với mẫu mã đã đưa ra cho bên tài trợ lựa chọn và khi người tài trợ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thanh toán, bên nhận tài trợ sẽ phát sinh nghĩa vụ giao hàng. Quy định về chất lượng của tài sản trong giao dịch có thể áp dụng tương tự như quy định tại Điều 445 bộ luật Dân sự 2015, nếu bên mua phát hiện được khuyết tật của tài sản khi nhận hàng thì bên mua có quyền yêu cầu bên bán sửa chữa, đổi lại vật khác, giảm giá, bồi thường thiệt hại hoặc theo thuận khác.

Ngoài ra, nếu xem xét vụ việc từ góc độ khác, có thể đề cập đến giao dịch của các bên như một giao dịch tặng cho tài sản có điều kiện. Theo Điều 462 bộ luật Dân sự 2015, bên tặng cho có thể yêu cầu bên được tặng cho thực hiện nghĩa vụ trước hoặc sau khi tặng cho. Tuy nhiên, quyền của những người tài trợ cho Superstrata sẽ bị hạn chế hơn là giao dịch mua bán nếu quy định này được áp dụng theo hướng tặng cho tài sản có đủ điều kiện. Trong trường hợp này, bên tặng cho có thể đã vi phạm thời hạn giao xe đã được thuận với bên tài trợ, căn cứ vào Điều 462 bộ luật dân sự 2015, những người chưa nhận được xe có quyền yêu cầu bên phía công ty phải trả lại số tiền mà họ đã trả.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống