Chu Nguyên Chương: Hoàng đế đã đẩy nhà Minh vào cuộc khủng hoảng tiền tệ

Từ kiếp này sang kiếp khác, người Trung Quốc quan niệm cuộc đời con người. Người sống thường xuyên đối thoại với người chết, cúng tế và tặng quà tổ tiên, đốt tiền vàng mã với hy vọng người chết sẽ chăm sóc và bảo vệ chúng ta.

Người Trung Quốc coi đốt tiền vàng mã là nghi thức quan trọng trong thờ cúng tổ tiên, là cách đảm bảo rằng người chết có đủ tiền tiêu xài ở thế giới bên kia, vì hai thế giới là hình ảnh phản chiếu lẫn nhau.

Mặc dù có nhiều loại tiền vàng mã khác nhau ở Trung Quốc, xibo, còn được gọi là giấy thiếc, là loại đắt nhất. Đây là một loại giấy làm từ gỗ tre có lớp thiếc mỏng được sản xuất với chi phí sản xuất cao. Xibo thường được gấp thành hình móng ngựa, giống như bạc thỏi thời Trung Quốc phong kiến. Do đó, xibo đôi khi còn được gọi là zhiding (giấy thỏi).

J. J. M. De Groot, một chuyên gia người Hà Lan nghiên cứu về Trung Quốc, cho hay người Trung Quốc tin rằng zhiding sẽ được lửa biến thành bạc thật, đến tay người chết thông qua khói.

Trong triều Minh (136844) và Thanh (164412), giấy thiếc được sử dụng rộng rãi làm tiền tệ. Chu Nguyên Chương, người đã khởi nghĩa và sau này thành lập nhà Minh, là nguồn gốc của tiền tệ giấy thiếc. Cuộc khởi nghĩa diễn ra gần vùng Giang Nam giàu có, hạ lưu sông Trường Giang, ngày nay bao gồm một phần của tỉnh Chiết Giang và Giang Tô.

Cư dân ở Giang Nam có phong tục cúng miếng bạc lên bàn thờ tổ tiên trong gia đình vào cuối thế kỷ 14. Theo truyền thuyết, Chu Nguyên Chương đã mượn bạc từ các gia đình này để trả lương cho quân đội trong cuộc nổi dậy chống nhà Nguyên và hứa hẹn sẽ trả lại khi bình. Chu tuyên bố không thể trả nợ sau khi lên ngôi hoàng đế.

Theo một viên quan, vì người chết đã ở thế giới bên kia nên không cần sử dụng bạc thật. Thiếc trở nên lựa chọn kinh tế hơn, cho phép Chu Nguyên Chương trả nợ. Ông nghe theo lời khuyên của cận thần. Các gia đình không còn lựa chọn nào khác ngoài việc nhận lại thỏi thiếc vì tân vương không thể chống lại họ.

Câu chuyện phản ánh cuộc xung đột giữa người dân và chính quyền nhà Minh mới thành lập ở khu vực Giang Nam giàu có. Cuộc xung đột kết thúc bằng hàng loạt cải cách tiền tệ hỗn loạn và sự chuyển giao của cải từ người dân sang chính quyền.

Chu Nguyên Chương và khu vực Giang Nam có mối quan hệ phức tạp. Giang Nam là nguồn ngân sách chính của quân đội trong chiến dịch chống lại nhà Nguyên. Sau khi nhà Minh thành lập, triều đình tiếp tục đánh thuế cao hơn ở khu vực này so với những khu vực khác. Nhiều chuyên gia lịch sử cho rằng những quy định nghiêm khắc này bắt nguồn từ sự thù ghét cá nhân của Chu Nguyên Chương đối với các thương nhân Giang Nam đã ủng hộ đối thủ của ông.

Đánh thuế cao không phải là cách duy nhất để Chu Nguyên Chương lấp đầy kho bạc. Ông lên kế hoạch ban hành tiền đồng mới từ khi cuộc nổi dậy bắt đầu. Chu Nguyên Chương đã ra lệnh sản xuất hàng loạt tiền mới trên toàn quốc sau khi chiến thắng. Mặc dù triều đình bắt người dân giao nộp tiền xu và đồ đồng, kế hoạch lập tức thất bại vì không có đủ đồng để sử dụng. Nhà Tống (960-1179) và nhà Nguyên (1170-1368) đã truyền cảm hứng cho việc sản xuất tiền giấy của nhà Minh.

Về cơ bản, loại tiền mới là cách mà triều đình có thể thu được một lượng lớn vàng và bạc từ người dân. Quyết định này giống như câu chuyện Chu Nguyên Chương lấy bạc từ nơi thờ cúng tổ tiên của người dân Giang Nam và trả lại bằng thỏi thiếc.

Người dân tiếp tục sử dụng vàng bạc bất chấp nguy cơ bị xử tử. Nhà Minh sản xuất quá nhiều tiền giấy, dẫn đến lạm phát cao và giá trị giảm mạnh. Giá trị của tiền giấy giảm xuống còn 1/4 đến 1/7 mệnh giá 50 năm sau khi phát hành. Khi hoàng đế ban thưởng hàng xấp tiền giấy làm quà tặng quan viên trong dịp lễ tế, nhà Minh đã sử dụng chúng như một loại tiền vàng mã trong 100 năm sau đó.

Từ nhà Tống đến nhà Nguyên và nhà Minh, cả ba triều đại Trung Quốc đều cố gắng và thất bại trong việc biến tiền giấy thành tiền có giá trị lâu dài. Theo Zheng Jiefu, một viên quan triều Nguyên, việc áp dụng tiền giấy thời Tống là dấu hiệu cho thấy triều đại này sắp sụp đổ.

"Tiền giấy dành cho ma; không dành cho con người. Vấn đề suy vong của triều đại chỉ còn là thời gian khi người dân triều Tống bắt đầu sử dụng tiền dành cho ma.

Cuối cùng, tiền giấy đóng vai trò minh chứng cho sự bất ổn. Một câu chuyện lưu truyền từ thời nhà Minh đến nay kể về một công nhân phát hiện ra những thỏi bạc mà anh ta kiếm được sau nhiều năm làm việc vất vả đã biến thành giấy lộn khi trở về nhà. Câu chuyện phản ánh những lo lắng của người dân về bất ổn tài chính.

Trớ trêu thay, việc sử dụng zhiding (giấy thỏi) trong tang lễ bắt nguồn từ tiền giấy mất giá. Mọi người bắt đầu ưa chuộng bạc hơn tiền giấy do sự hỗn loạn từ cuộc cải cách tiền tệ thất bại của nhà Minh.

Khi nghĩ đến tiền giấy, người ta ngay lập tức liên tưởng đến sự bất ổn và mong muốn tiền tệ trở lại giá trị thực vốn có. Khát vọng đó được chuyển sang tiền vàng mã. Họ muốn tiền vàng mã được làm bằng vật liệu mô phỏng hình thức và kết cấu của bạc thật hơn là đốt tiền giấy bình thường. Sở thích này vẫn còn mạnh mẽ cho đến tận ngày nay.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống