Trong bối cảnh AI tạo sinh đang bùng nổ, người dùng có vô số lựa chọn: từ ChatGPT, Claude, Gemini đến hàng loạt công cụ AI chuyên biệt khác. Tuy nhiên, việc sử dụng quá nhiều công cụ AI cùng lúc có thể dẫn đến những ruie ro lớn như lệ thuộc vào thông tin không chính xác, rò rỉ dữ liệu cá nhân và mất kiểm soát trong việc xử lý thông tin. Vậy chúng ta có nên chọn lọc và chỉ sử dụng một vài công cụ AI tạo sinh nhất định?
Việc lựa chọn công cụ AI nên bắt đầu từ chính nhu cầu thực tế, không phải từ xu hướng. Điều quan trọng là người dùng hiểu rõ mình cần gì: viết nội dung, tổng hợp dữ liệu, sáng tạo hình ảnh hay hỗ trợ tư duy chiến lược. Chỉ khi định nghĩa rõ mục tiêu, ta mới có thể chọn đúng công cụ phù hợp.
Với những người sử dụng thường xuyên trong học tập, công việc, ChatGPT là lựa chọn đủ mạnh và toàn diện. Nếu cần AI cho thiết kế hình ảnh thì các công cụ như Midjourney hoặc Canva AI là phù hợp. Nhưng tuyệt đối tránh rơi vào tâm lý “cái gì cũng thử” chỉ vì tò mò. Việc dùng một AI thành thạo, hiểu giới hạn và ưu thế của nó, sẽ mang lại hiệu quả vượt trội so với việc dùng mười công cụ nhưng hời hợt và thiếu kiểm soát.
Bên cạnh đó, yếu tố bảo mật và độ tin cậy của đơn vị phát triển cũng là tiêu chí hàng đầu. AI là cuộc chơi dữ liệu - và dữ liệu chính là tài sản. Việc lựa chọn nền tảng từ các nhà phát triển có uy tín toàn cầu, như OpenAI, Google hay Anthropic, sẽ phần nào đảm bảo quyền riêng tư cũng như an toàn cho thông tin đầu vào.
Dùng nhiều AI tạo sinh có thể gây ra nhiều rủi ro hơn
Việc sử dụng nhiều công cụ AI tạo sinh cùng lúc thoạt nghe có vẻ là một cách tiếp cận thông minh, nhưng trên thực tế, nó thường phản tác dụng. Trước hết, mỗi công cụ AI được xây dựng dựa trên tập dữ liệu, triết lý thiết kế và mục tiêu vận hành khác nhau. Khi người dùng cố gắng khai thác thông tin hoặc thực hiện cùng một tác vụ trên nhiều nền tảng, sự khác biệt trong kết quả không chỉ gây bối rối mà còn làm mất phương hướng trong quá trình ra quyết định. Việc sử dụng nhiều công cụ có thể dẫn đến sự mâu thuẫn trong thông tin, khiến người dùng khó xác định đâu là nguồn tin cậy. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong các lĩnh vực yêu cầu độ chính xác cao như y tế, pháp luật hay giáo dục.
| Dùng nhiều AI tạo sinh có thể gây ra nhiều rủi ro hơn. Ảnh do AI tạo |
Người dùng phải làm quen với nhiều giao diện, cách tương tác và logic xử lý khác nhau. Điều này tiêu tốn thời gian học lại rất lớn trong thời đại tốc độ quyết định thành bại.
Việc chuyển đổi liên tục giữa các công cụ AI khác nhau gây phân tán tư duy và giảm hiệu quả làm việc. Người dùng mất nhiều thời gian làm quen với giao diện và cách sử dụng từng công cụ. Kết quả là mệt mỏi và năng suất sụt giảm. Tình huống xảy ra khi người dùng bắt đầu so sánh, nghi ngờ hoặc cuốn vào việc thử nghiệm liên tục các công cụ. Họ lệ thuộc vào AI để xác nhận lẫn nhau thay vì tin tưởng năng lực tư duy của chính mình.
Đặc biệt, khi chia sẻ thông tin, đặc biệt là dữ liệu công việc, cá nhân, thông tin nhạy cảm hay tài chính lên quá nhiều nền tảng, rủi ro rò rỉ hoặc sử dụng sai mục đích sẽ gia tăng đáng kể. Trong khi nhiều công cụ AI chưa minh bạch về chính sách dữ liệu, việc này không khác gì tự mở cửa nhà mình cho nhiều người lạ cùng bước vào, tăng nguy cơ rò rỉ dữ liệu, vi phạm quyền riêng tư và có thể dẫn đến các hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Để sử dụng AI tạo sinh một cách hiệu quả, người dùng nên tuân thủ một số nguyên tắc như: Chọn lọc công cụ phù hợp, không cần thiết phải sử dụng tất cả các công cụ AI có sẵn. Hãy xác định rõ nhu cầu của mình và chọn những công cụ phù hợp nhất. Ví dụ, nếu bạn cần một công cụ hỗ trợ viết lách, ChatGPT có thể là lựa chọn tốt. Nếu bạn cần tạo hình ảnh, DALL·E hoặc Midjourney có thể phù hợp hơn.
Đồng thời, cần hiểu rõ cách hoạt động của công cụ. Trước khi sử dụng, hãy tìm hiểu kỹ về cách thức hoạt động, nguồn dữ liệu và các giới hạn của công cụ. Điều này giúp bạn sử dụng AI một cách thông minh và tránh được những sai lầm do hiểu lầm hoặc lạm dụng công nghệ.
Bên cạnh đó, người dùng thông minh phải biết bảo vệ dữ liệu cá nhân, tránh chia sẻ thông tin nhạy cảm hoặc dữ liệu cá nhân với các công cụ AI, trừ khi bạn chắc chắn về chính sách bảo mật và quyền riêng tư của họ. Sử dụng các phiên bản trả phí hoặc doanh nghiệp có thể cung cấp mức độ bảo mật cao hơn.
Quan trọng nhất, người dùng phải biết kết hợp việc dùng AI với tư duy phản biện. Cần xác định AI là công cụ hỗ trợ, không phải là người thay thế. Luôn duy trì tư duy phản biện và kiểm tra lại các thông tin do AI cung cấp trước khi sử dùng.
Tận dụng tối đa lợi ích mà công nghệ AI tạo sinh mang lại
AI tạo sinh là một công cụ mạnh mẽ có thể hỗ trợ con người trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích mà nó mang lại, người dùng cần được đào tạo kỹ năng số, bao gồm việc nâng cao hiểu biết về công nghệ, cách sử dụng AI và các kỹ năng liên quan sẽ giúp người dùng sử dụng công cụ một cách hiệu quả và an toàn.
Dùng nhiều AI tạo sinh cùng lúc không giúp bạn thông minh hơn, mà chỉ khiến bạn dễ rơi vào hỗn loạn thông tin, rủi ro bảo mật và sai lệch nhận thức. Ảnh do AI tạo
Đồng thời, phải luôn cập nhật kiến thức thường xuyên. Các công nghệ AI tạo sinh hiện nay được xem là đang ở giai đoạn “thời tiền sử”. Công nghệ AI phát triển nhanh chóng, vì vậy việc cập nhật kiến thức và theo dõi các xu hướng mới là rất quan trọng.
Người dùng cũng có thể tham gia cộng đồng, các diễn đàn, nhóm hoặc khóa học về AI để học hỏi kinh nghiệm từ những người khác và chia sẻ kiến thức của mình. Bên cạnh đó, cũng xác định rõ ràng mục tiêu và giới hạn khi sử dụng AI để tránh lạm dụng và phụ thuộc quá mức vào công nghệ.
Tóm lại, AI tạo sinh là một công cụ hữu ích nếu được sử dụng đúng cách. Việc lựa chọn và sử dụng một vài công cụ phù hợp, kết hợp với tư duy phản biện và kiến thức vững vàng, sẽ giúp người dùng tận dụng tối đa lợi ích mà công nghệ này mang lại, đồng thời giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn.
Rất nhiều người hiện nay coi AI như một “sự thật tuyệt đối”, nhưng thực chất, AI chỉ là hệ thống thống kê xác suất, đưa ra câu trả lời dựa trên những gì phổ biến trong dữ liệu huấn luyện. Nó không có trải nghiệm, không có giá trị đạo đức, cũng không chịu trách nhiệm cho lời khuyên của mình.
Chính vì vậy, người dùng cần phát triển tư duy phản biện song hành với kỹ năng sử dụng AI. Mỗi nội dung do AI tạo ra cần được người dùng rà soát, kiểm chứng và điều chỉnh lại theo bối cảnh thực tế. Với học sinh, sinh viên, việc dùng AI nên đi kèm với hướng dẫn của nhà trường, giảng viên, hoặc chuyên gia - để tránh lệch chuẩn kiến thức. Với người khởi nghiệp, AI là “trợ lý ý tưởng”, không phải “giám đốc chiến lược”.
Phần Lan dẫn đầu thế giới về giáo dục AI trong trường học. Chương trình "Elements of AI" của nước này yêu cầu học sinh, sinh viên vừa học cách sử dụng AI vừa học cách đánh giá kết quả AI tạo ra. Phương pháp này giúp hình thành năng lực tư duy độc lập trong thời đại số.
Việt Nam cần học hỏi hướng đi này. Người Việt phải vừa sử dụng AI vừa làm chủ công nghệ một cách có trách nhiệm và hiệu quả.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Bender, E. M., Gebru, T., McMillan-Major, A., & Shmitchell, S. (2021). On the Dangers of Stochastic Parrots: Can Language Models Be Too Big? In Proceedings of the 2021 ACM Conference on Fairness, Accountability, and Transparency (pp. 610–623). https://doi.org/10.1145/3442188.3445922
- European Commission. (2022). Digital Competence Framework for Citizens (DigComp). Publications Office of the European Union. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC128415
- Floridi, L., & Chiriatti, M. (2020). GPT-3: Its Nature, Scope, Limits, and Consequences. Minds and Machines, 30(4), 681–694. https://doi.org/10.1007/s11023-020-09548-1
- Mozilla Foundation. (2023). Privacy Not Included: AI Tools. https://foundation.mozilla.org/en/privacynotincluded/
- University of Helsinki & Reaktor. (2021). Elements of AI. https://www.elementsofai.com
Theo tạp chí Điện tử và Ứng dụng
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống
Nguồn tin: dientungaynay.vn
Tham gia bình luận