Quan điểm triết học về vòng tròn đất vuông đã định hình Bắc Kinh, một đô thị. Bắc Kinh là một đô thị được quy hoạch theo quan điểm triết học của trời tròn đất vuông

Nguyên tắc bất di bất dịch đóng vai trò là nền tảng cho sự mở rộng miên man của thành phố, thể hiện rõ trong mô hình quy hoạch Bắc Kinh rối rắm phức tạp này: sự lặp đi lặp lại của các đường trục vuông góc, các khối nhà vuông như ô bàn cờ, các ngôi nhà kiểu tứ hợp viện với khoảng sân có tường bao quanh đối xứng.

Điều này chỉ ra một thực tế là siêu đô thị đang phát triển này vốn là sản phẩm quy hoạch đô thị có cấu trúc nghiêm ngặt lần đầu tiên xuất hiện trong lịch sử nhân loại.

Lịch sử Lịch sử Lĩnh vực. Lịch sử Trung Quốc: Mặc dù ký tự của Gan giống với ký tự trong tên của tỉnh phía tây Cam Túc, hai quốc gia này không liên quan đến nhau về mặt chính trị. Người gốc Tây Ban Nha (Philippines): không rõ. Nguồn thứ hai là một thị trấn tên là Gan, được trao cho một người họ hàng của Wu Ding (người đã thành lập triều đại nhà Chu vào năm 1122 trước Công nguyên).

Đường trục Bắc-Nam thẳng tắp chạy dài hơn 20 km, cắt ngang thành phố, giống như vết nứt kiến tạo địa lý tách đôi đô thị đến tận hạt nhân trung tâm là Tử Cấm Thành, một tổ hợp nguy nga lộng lẫy. Đây là điều đầu tiên khiến người xem chú ý.

Tử Cấm Thành, rộng hơn 700.000 m2 và được bao quanh bởi những bức tường đỏ thắm, xuất hiện như một vòng tròn trung tâm với những vòng tròn đồng tâm sau khi được lớp kế tiếp bởi những tứ hợp viện, một kiểu dinh thự gồm các khối nhà bao quanh một khoảnh sân trong. Kiểu cấu trúc này dường như là bố cục chung của toàn bộ thành phố, áp dụng cho từng khối nhà kiểu ô bàn cờ, từng đường phố và từng ngôi nhà.

Không phải ngẫu nhiên mà có, Bắc Kinh được tạo ra dựa trên sơ đồ được bố trí cân đối hài của một xã hội có tổ chức, vốn được tạo ra để ràng buộc người dân với nhau bằng gạch và vữa, nằm dưới sự cai trị tối cao của hoàng đế. Nó đã phát triển thành một biểu hiện của thứ quyền lực tuyệt đối không thể tìm thấy ở bất cứ thành phố nào khác trên thế giới.

Khi hoàng đế Vĩnh Lạc quyết định dời đô từ Nam Kinh, thành phố Bắc Kinh hiện nay được thành lập cách đây hơn 3.000 năm. Nó từng là đô thị cổ của nước Yên trước khi trở thành kinh đô của triều đại nhà Minh (136844).

Sau khi xâm lược Việt Nam vào năm 1407, Hoàng đế Vĩnh Lạc, còn được gọi là Minh Thành Tổ Chu Đệ, đã bắt giữ toàn bộ triều đình nhà Hồ đưa sang Trung Quốc, đồng thời lùng bắt một số lượng lớn thanh niên ưu tú, bao gồm cả Nguyễn An, và bổ nhiệm họ làm thái giám.

Theo "Minh Sử", người Hà Đông (Hà Nội, Việt Nam ngày nay) Nguyễn An (1381–14) đã đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng Tử Cấm Thành. Theo Ifeng, ông được hoàng đế Vĩnh Lạc giao trọng trách làm tổng công trình sư trong việc xây dựng Cấm Thành cùng với thái giám Trịnh người Trung Quốc.

Dựa trên những lời dạy của Khảo Công Kỷ (phiên âm từ Kaogong Ji; tạm dịch là Các quy định xây dựng), nhà Minh đã tạo ra một chuẩn mực thích hợp thuyết phục khi xác định bố cục nền tảng của kinh đô mới. Đây là văn bản cổ được lưu truyền từ thế kỷ thứ năm trước Công nguyên và nằm trong bộ Chu lễ, còn được gọi là Chu quan hoặc Chu quan kinh. Nó nói về chế độ chính trị và chức trách của bách quan, tương truyền do Chu Công chế định.

Theo Toby Lincoln, giảng viên về lịch sử đô thị Trung Quốc tại Đại học Leicester, "đó là phương tiện để hợp pháp hóa quyền cai trị của hoàng đế." "Bằng cách áp dụng triệt để các nguyên tắc xây dựng đô thị cổ của tổ tiên, kinh đô mới của nhà Minh sử dụng phương pháp số hóa thần học và nghi lễ cổ để thể hiện sức mạnh của giai cấp thống trị trong một không gian vật lý."

Các quy tắc xây dựng trong Khảo Công Kỷ bao gồm tất cả mọi thứ, từ làm thế nào để xác định đúng hướng Bắc-Nam khi xây dựng nền móng cho một thành thị mới (gắn chặt cây cọc xuống đất và quan sát cái bóng của nó) đến áp đặt phương hướng cụ thể cho từng địa phương, từng vùng lãnh thổ và thậm chí cả kinh đô của quốc gia. Đây là một trong những văn bản tài liệu cổ xưa nhất của hướng dẫn quy hoạch đô thị trên thế giới.

Kinh thành được xây dựng theo Tiêu chuẩn Khảo Công Kỷ phải có hình vuông mỗi cạnh 9 dặm (đơn vị đo lường cổ, tương đương 500 mét) và "mỗi cạnh có ba cổng". Bên trong toà thành hình vuông phải có "chín con đường chạy theo hướng bắc-nam và chín con đường chạy theo hướng đông-tây, độ rộng của đường có thể cho phép chín chiếc xe dàn hàng ngang". Nguyên tắc này rất có thể đã tạo tiền lệ cho quy mô khổng lồ của đường cao tốc hiện đại ngày nay ở Bắc Kinh.

Những quy định ngặt nghèo từ thời cổ đại này chủ yếu thể hiện quyền lực của kinh thành như một đại diện trực tiếp của vũ trụ, với hoàng đế (hay còn gọi là Thiên tử) ở ngay trung tâm của mô hình vũ trụ thu nhỏ này. Những quy định này không nhằm mục đích quản lý lưu lượng xe cộ tham gia giao thông.

Kết quả là, kinh thành lý tưởng phải có hình dạng của một hình vuông hoàn hảo (hình dạng được coi là của Trái Đất vào thời điểm đó) và các đường trục chính chia nó thành 9 phần bằng nhau, đại diện cho 9 tỉnh của vương quốc.

Ba cửa trên mỗi bức tường thành phố đại diện cho ba yếu tố của vũ trụ—không gian, đất và con người—tổng cộng 12 tháng trong năm. Hoàng đế, trung tâm của vũ trụ, người nắm giữ quyền lực tối cao điều chỉnh cả kinh thành, đất nước và rộng hơn nữa, tất cả mọi sinh linh trong vũ trụ, sẽ cư trú ở trung tâm của thành phố.

Trước khi nhà Minh nắm quyền kiểm soát đất nước và bắt đầu thực hiện việc tu bổ hoàn thiện kinh thành, Marco Polo đã choáng ngợp trước vẻ tráng lệ của thành phố khi mô tả nó "quá rộng lớn, quá giàu có, quá lộng lẫy, và không thể có người nào trên Trái đất có thể thiết kế bất cứ điều gì vượt trội hơn" khi ông đến Bắc Kinh vào thế kỷ 13.

Bắc Kinh đã trở thành thành phố lớn nhất thế giới (và giữ vững vị trí này đến tận những năm đầu thế kỷ 19) cho đến khi hoàng đế Vĩnh Lạc hoàn thành việc xây dựng bức tường dày 10 mét bao quanh kinh thành vào giữa thế kỷ 15, kinh thành của nền văn minh lâu đời nhất trên hành tinh và là nơi cư trú của những người giàu có với nền khoa học và công nghệ tiên tiến vượt xa châu Âu thời kỳ đó.

Thành đô này vốn được coi là sự biểu hiện của cả quyền lực vương giả và trật tự xã hội, được dẫn dắt bởi các nguyên tắc của vũ trụ và tuân theo các quy luật âm dương cân bằng, trái ngược với bất cứ điều gì trong truyền thống phương Tây. Theo Alfred Schinz, một kiến trúc sư và học giả Trung Quốc, người đã viết cuốn sách "Hình vuông kỳ diệu ở những thành trì của Trung Quốc cổ đại", "có thể hệ thống tư tưởng công phu và phức tạp nhất do tiền nhân tạo lập nên về trật tự thế giới được phản ánh đầy đủ trong kiến trúc quy hoạch đô thị kỳ vĩ này."

Tác động

Cuộc sống ngày nay của thành phố Bắc Kinh vẫn bị ảnh hưởng đáng kể bởi kiến trúc quy hoạch cổ. Mỗi cổng thành được giao một vai trò cụ thể, thuộc vào các loại hình phương tiện giao thông được phép vào thành phố.

Xung quanh có rất nhiều kho tàng chứa hàng hóa và Triều Dương Môn, nằm ở phía đông thành, là nơi được sử dụng nhiều nhất. An Định Môn, nằm trên phía bắc, từng là cửa chở phân bón từ trong ra bán cho nông dân hoặc trao đổi nông sản. Mặc dù những khu chợ tự phát này đã bị dẹp bỏ vào thời điểm diễn ra Thế vận hội Olympic 2008, nhưng Tiền Môn, nằm ở phía nam trên trục đường giao thương chính, nơi phát sinh của những con phố chợ trời sôi động, vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

Quy hoạch thành phố là một minh chứng mạnh mẽ cho việc duy trì cơ cấu gia đình theo tôn ti trật tự, mà đặc biệt là kiểu nhà tứ hợp viện đã vượt ra khỏi những bức tường của hoàng cung để trở nên phổ biến khắp kinh thành.

Theo David Bray, tác giả cuốn sách "Không gian xã hội và quản trị đô thị Trung Quốc", những bức tường thành không chỉ là "hiện thân của một phần mô hình không gian vũ trụ thu nhỏ" mà còn được thiết kế để tăng cường sức mạnh của hoàng đế và tầng lớp cai trị xã hội. Ngoài ra, thiết kế quy hoạch vuông vắn này cung cấp một khuôn mẫu cho việc tổ chức trật tự xã hội trong cuộc sống hàng ngày.

Cũng giống như khu vực cung điện Tử Cấm Thành rộng hơn 700.000 m2, được thiết kế theo một sơ đồ cứng nhắc kiểu hệ thống phân cấp của những quảng trường rộng lớn, những toà cung điện nguy nga, những biệt phủ với 9.000 gian phòng bao bọc toàn bộ hậu cung rộng lớn của hoàng đế, những ngôi nhà kiểu tứ hợp viện ở Bắc Kinh cũng được thiết kế như một biểu hiện của cấu trúc gia đình Nho giáo.

Những ngôi nhà truyền thống với khoảng sân có tường bao quanh đối xứng, còn được gọi là tứ hợp viện, hoặc hồ đồng hoặc hutong, được sắp xếp theo các "bổn phận và nghĩa vụ" giữa các thành viên trong gia đình.

Trong ngôi nhà kiểu tứ hợp viện truyền thống, các gian nhà ở hướng bắc được dành cho người chủ gia đình và các thê thiếp, ở phía đông là dành cho gia đình trưởng nam, ở phía tây là dành cho gia đình thứ nam, còn nhà ở hướng nam, nơi gần đường phố nhất dành cho người giúp việc hoặc dùng làm bếp nấu ăn và kho lưu trữ.

Theo nhà nhân chủng học Francesca Bray, các ngôi nhà kiểu tứ hợp viện truyền thống giống như "một chiếc khung cửi, dệt đan cài cuộc sống của những cá nhân vào một mô hình xã hội thu nhỏ" và bản thân thành phố sẽ trải rộng như một tấm thảm với những chi tiết được bố trí đúng quy tắc mà hoàng đế đã thiết lập.

Dưới thời của Chủ tịch Mao Trạch Đông, nhà tứ hợp viện truyền thống với khoảng sân có tường bao quanh không được coi trọng như một phương tiện để thực thi trật tự xã hội. Bằng cách xây dựng các khu tập thể mới, ông đã cho phép tái cấu trúc lại quy hoạch thành phố.

Mỗi khu tập thể được xây dựng theo cơ chế tự cung tự cấp, các cư dân tự tạo nhà ở, việc làm, giáo dục và y tế, cùng với nhà bếp công xã và nhà vệ sinh chung, tạo ra các đơn vị tập thể hóa khép kín trong thành phố. Mô hình này tiếp tục có tác động đến Bắc Kinh ngày nay.

Nhà nghiên cứu sử học nghệ thuật người Điển Osvald Siren đã phản ứng với "Hết tường, lại tường, và chỉ thấy tường" khi ông đến thăm thủ đô Trung Quốc trong những năm 1920. "Họ bao quanh (thành phố), chia thành nhiều lô và khu tập thể, và họ vạch ra nhiều ranh giới hơn bất kỳ kiểu kiến trúc nào mang bản sắc cơ bản của cộng đồng người Hoa."

Để xây dựng một đường tàu điện ngầm và đường vành đai thứ hai, Osvald Siren thích thú với trải nghiệm dạo bước trong các con ngõ cũ chật hẹp của Bắc Kinh, chằng chịt bên trong những bức tường bao của khu Nội thành đã bị phá trong những năm 1960.

Tuy nhiên, chính ông đã khuyến khích việc xây dựng khu đô thị mới đầu tiên ở Bắc Kinh, và đến nay nó đã bao phủ gần như toàn bộ thành phố với những toà chung cư cao cấp, những dãy biệt thự xa hoa theo chủ đề phong cách riêng, cũng như các tiện nghi như trường học tư và hồ bơi, như một tấm gương phản ánh sự phát triển của xã hội.

Chu Bảo Trang, ngôi làng hơn 7.000 người ở quận Đại Hưng phía nam Bắc Kinh, được biết đến với biểu ngữ "Nâng cao tinh thần cảnh giác" khi nó được treo trên trục đường chính.

Đây là một trong 16 làng ở khu vực xung quanh thành phố đã tham gia vào chương trình "chứng thực tự quản" năm 2010, nơi cư dân quen với việc bị kiểm soát nghiêm ngặt. Điều này cho thấy, mặc dù dấu ấn trưng cổ xưa không còn được tìm thấy nhiều trên các đường phố Bắc Kinh, nhưng vai trò của quy hoạch thành phố như một phương tiện để thực thi trật tự xã hội vẫn mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống