Thị trường việc làm: Chao đảo trước làn sóng AI

Tiềm năng và nguy cơ

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển nhanh chóng, với các công cụ có thể viết luận, tạo hình ảnh và thậm chí vượt qua các kỳ kiểm tra y tế, đã làm dấy lên lo ngại rằng nó có thể thay thế toàn bộ lực lượng lao động thông qua tự động hóa.

Trước đó, theo báo cáo của Goldman Sachs (Mỹ), 300 triệu việc làm trên toàn cầu, bao gồm ChatGPT và các giải pháp công nghệ khác, có nguy cơ bị thay thế bởi AI. Theo báo cáo, AI có thể tự động hóa 25% công việc trên toàn bộ thị trường lao động. Theo thứ tự lên tới 46%, 44% và 37%, các ngành như quản trị, pháp lý và kiến trúc là 3 nhóm ngành có tỷ lệ thay thế AI cao. Theo một số dữ liệu, khi ChatGPT được giới thiệu đến công chúng vào tháng 11/2022, tỷ lệ thay thế AI cho các vị trí có nguy cơ đã tăng đáng kể.

Trong khi một số ngành nghề hào hứng với việc sử dụng AI, một số ngành nghề lo ngại rằng họ có thể gặp rủi ro khi công nghệ này trở nên phổ biến. Theo một nghiên cứu được công bố hồi tháng 3 ở Trung Quốc, 54% công việc ở nước này có nguy cơ cao bị thay thế bởi AI trong những thập kỷ tới.

Trong báo cáo Triển vọng việc làm năm 2023, OECD cho biết: "Mặc dù việc áp dụng AI vẫn còn tương đối thấp, nhưng tiến độ nhanh chóng, chi phí giảm và nguồn lao động AI ngày càng tăng cho thấy các nền kinh tế cần phải đối mặt với cuộc cách mạng từ công nghệ này. Mặc dù có nhiều lợi ích tiềm năng từ AI, nhưng cũng có những rủi ro cần được xử lý khẩn cấp.

Theo OECD, 27% lực lượng lao động được cho là có nguy cơ bị tự động hóa cao nhất, với các quốc gia Đông Âu là nơi có nguy cơ cao nhất. Theo một cuộc khảo sát của OECD được thực hiện vào năm ngoái, cứ 5 công nhân thì có 3 người lo ngại rằng họ có thể mất việc vào tay AI trong 10 năm tới. Cuộc khảo sát bao gồm 5.300 công nhân tại 2.000 doanh nghiệp có quy mô sản xuất và tài chính trên 7 quốc gia OECD.

Theo OECD, công tác thu thập dữ liệu tốt hơn về việc tiếp nhận và sử dụng AI tại nơi làm việc là rất quan trọng vì nó sẽ làm rõ những việc nào sẽ thay đổi, được tạo ra hoặc biến mất, và nhu cầu kỹ năng đang thay đổi như thế nào.

Theo ông Stefano Scarpetta, Giám đốc phụ trách việc làm, lao động và xã hội của OECD, việc sử dụng AI thường tập trung ở các doanh nghiệp lớn vẫn đang thử nghiệm công nghệ mới và nhiều người tỏ ra miễn cưỡng trong việc thay thế nhân viên. Tuy nhiên, rõ ràng là tiềm năng thay thế vẫn còn rất nhiều, dẫn đến lo ngại về việc giảm lương và mất việc làm.

Theo OECD, AI có thể trả lương cao hơn cho những người lao động có kỹ năng bổ sung cho công nghệ.

Giải pháp hài

Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Tài chính và Kinh tế trung ương (Trung Quốc) và Đại học Hull (Anh), "người lao động sẽ cần thích nghi với các hoạt động đòi hỏi sự sáng tạo và nhạy bén nhiều hơn khi công việc và AI cùng phát triển." Để hoàn thành quá trình chuyển đổi, các nhà hoạch định chính sách sẽ cần cung cấp thêm cơ hội đào tạo nghề và hỗ trợ thu nhập cho những người lao động bị cuốn vào cơn lũ AI.

Tờ South China Morning Post trích lời bà Julia Chen, thành viên công ty tư vấn Concordia có trụ sở tại Bắc Kinh, rằng AI sẽ đóng một vai trò quan trọng trong tương lai việc làm ở hai nền kinh tế lớn nhất thế giới: Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, các chính sách can thiệp của chính phủ có thể làm giảm tác động của AI đối với thị trường việc làm.

Theo CNBC, cơ quan giám sát Internet của Trung Quốc đã đề xuất quy tắc cho các dịch vụ tương tự ChatGPT vào đầu tháng 4 và yêu cầu nhà phát triển ngăn chặn nội dung phân biệt đối xử, thông tin sai lệch và nội dung vi phạm quyền riêng tư cá nhân hoặc sở hữu trí tuệ.

Trước khi phát hành ra công chúng, tất cả các sản phẩm AI được tạo ra đều phải vượt qua đánh giá bảo mật của chính phủ Trung Quốc. Chính phủ Mỹ hiện đang lấy ý kiến của công chúng về các biện pháp đảm bảo quyền riêng tư và minh bạch.

Tuy nhiên, bất chấp sự lo lắng về sự ra đời của AI, 2/3 số người đã làm việc với nó nói rằng tự động hóa đã khiến công việc của họ bớt nguy hiểm hơn.

Theo nhiều ý kiến, để đảm bảo rằng AI được sử dụng một cách có trách nhiệm và đáng tin cậy tại nơi làm việc, cần phải có hành động khẩn cấp. Một mặt, phải tạo điều kiện cho người lao động và người sử dụng lao động gặt hái được lợi ích của AI trong quá trình thích nghi với nó, đặc biệt thông qua đối thoại xã hội và đào tạo.