Vị vua nổi tiếng bị vợ ám sát, dẫn đến vụ thảm án lớn nhất lịch sử Việt Nam, là ai?

Lê Thái Tông

Con thứ hai của Vua Lê Thái Tổ và bà Phạm Thị Ngọc Trần, Lê Nguyên Long, tên thật là Lê Nguyên Long, sinh ngày 21/11/1423 (âm lịch). Khi Lê Thái Tổ qua đời vào năm 1433, Lê Thái Tông nối ngôi, lúc đó mới 11 tuổi và có tướng Lê Sát làm phụ chính. Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, "Vua thiên tư sáng suốt, nối vận thái bình; bên trong ức chế quyền thần, bên ngoài đánh dẹp Di Địch. Trọng đạo sùng nho, mở khoa thi chọn hiền sĩ; xử tù, xét án phần nhiều tha thứ khoan thứ khoan thứ. Cũng là một nhà lãnh đạo tài giỏi biết nối giữ cơ đồ. Tuy đam mê tửu sắc đến mức thình lình băng ở bên ngoài cũng là tự mình chuốc lấy tai."

Anh cả bị điên

Vua Lê Thái Tổ không lập chính thất. Hai người vợ đầu là bà Trịnh Thần Phi sinh ra người con trưởng là Lê Tư Tề và bà Phạm Thị Ngọc Trần sinh ra con thứ là Lê Nguyên Long, nhưng bà vợ lẽ Phạm Thị Nghiêu không có con. Vua Lê Thái Tổ đã phong con thứ Lê Nguyên Long (tức vua Lê Thái Tông) làm lương quận công vào năm 1428, khi đất nước đang yên bình. Vua đã lập con trưởng thành là Lê Tư Tề làm quốc vương vào năm 1429 và hoàng tử Nguyên Long làm hoàng thái tử vào thời điểm đó. Theo Đại Việt thông sử, năm 1432, Lê Thái Tổ mắc nhiều bệnh và chính sự nhà nước đã giao cho ông ta quyền cai trị, nhưng quốc vương mắc chứng điên cuồng, giết bừa các tì thiếp, dần dần không hợp ý Lê Thái Tổ. Nhà vua Lê Thái Tổ mời người cháu ruột là Lê Khôi, lúc đó đang phụ trách Châu, về triều để bàn lập thái tử vào năm 1433. Lê Khôi khuyên vua nên lập hoàng thái tử Nguyên Long. Vua nghe lời khuyên và quyết định bổ nhiệm Lê Nguyên Long làm thái tử nối ngôi.

1434

Vu Lê Thái Tông tổ chức thi học sinh trên toàn quốc từ ngày 8/9/1433 cho đến tháng 2/1434. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, khoa thi này "lấy hơn 1.000 người, chia làm ba bậc. Bậc nhất và thứ nhì được bổ làm sinh đồ, bậc ba thì cho về học tại nhà học các lộ, đều cho miễn lao dịch." Ngoài ra, nhà vua bổ dụng các Ngự tiền học sinh làm quan. Nhà vua đã quyết định tổ chức kỳ thi chọn học trò vào tháng 8 cùng năm và tuyên bố rằng: "Muốn có được nhân tài, trước hết phải chọn kẻ sĩ, mà việc chọn kẻ sĩ phải lấy thi cử làm đầu. Nhà nước ta từ thuở xưa loạn lạc, anh tài như lá mùa thu, bậc tuấn kiệt như sao buổi sớm. Thái Tổ ta buổi đầu dựng nước, mở mang nhà học, dùng cỗ Thái lao để tế Khổng Tử, người rất mực sùng Nho, trọng đạo. Tuy nhiên, khoa thi không thể được tổ chức ngay lập tức vì nền kinh tế mới đang phát triển. Trẫm nối theo chí hướng của người xưa, lo được nhân tài để lòng mong đợi. Cũng trong chiếu này, vua Lê Thái Tông chỉ định cụ thể thể lệ khoa thi và kỳ thi. "Bắt đầu từ năm 1438, thi hương ở các đạo; năm 1439, thi hội ở sảnh đường tại kinh đô. Cứ ba năm một lần thi lớn được tổ chức. Người nào đỗ hạng nhì bổ làm bài. Từ đó trở đi, cứ ba năm sau, một lần thi lớn hơn. Mọi người đều được bổ sung danh hiệu tiến sĩ xuất thân. Kỳ thi. Kỳ thi được quy định lâu dài. Mỗi lần thi.

Lê Sát

Khi vua Lê Thái Tổ sắp mất, Lê Sát được giao cho để giúp vua Lê Thái Tông mới lên ngôi vào năm 1433. Theo giai thoại, Lê Sát là một vị tướng tài giỏi, quyết đoán, nhưng có ít chữ nghĩa, phép xử sự thường thiếu tế nhị và bị nhiều kẻ ghét. Vụ án Lê Sát và cái chết thê thảm của ông năm 1437 rất có thể là do nguyên nhân sâu xa này. Khi vua biết rằng hai viên quan là Đinh Cảnh An và Nguyễn Vĩnh Tích đã mách tội "Lê Sát quen thói chuyên quyền, tội đó khó lòng dung thứ" vào tháng 6 năm 1437, ông đã tuyên bố rằng ông không thích Lê Sát. Thông qua một tờ tâu của hai viên quan này, hoàng đế trao cho các vị trí xét hỏi. Lê Sát mở rộng lời cầu xin của mình, nói rằng, "Nếu ngày nay thần bị khép vào tội chuyên quyền thế thì không phải tội của thần mà là do tiên đế sắp đặt mà ra đó sao." Các tướng Lê Văn Linh và Lê Ngân đều cố gắng hết sức trừ tội cho Lê Sát, nhưng vua không nghe thấy. Vua xuống chiếu: "Lê Sát chuyên quyền, nắm giữ việc nước, ghét người tài, giết Nhân Chú để ra oai, phế truất Trịnh Khả để mong người phục, bãi chức của Ư Đài hòng bịt miệng bá quan, đuổi Cầm Hồ ra biên ải để ngăn lời ngôn quan... Mọi việc hắn làm đều trái với đạo làm tôi. Nay ta muốn khép hắn vào hình luật để tỏa bớt phép nước, nhưng vì hắn là viên cố mệnh đại thần, từng có công với xã tắc nên được khoan thứ.

5

Theo giai thoại, vua Lê Thái Tông có năm người vợ chính thức được sắc phong khi mới 15 đến 16 tuổi: Dương Thị Bí, Nguyễn Thị Anh, Ngô Thị Ngọc Dao, Lê Ngọc Dao và Lê Nhật Lệ. Trong đó, bà Dương Thị Bí sinh ra hoàng tử Lê Nghi Dân, con trai cả của nhà vua. Hoàng tử Lê Bang Cơ (vua Lê Nhân Tông sau này) được sinh ra bởi bà Nguyễn Thị Anh. Hoàng tử Lê Tư Thành (vua Lê Thánh Tông sau này) do bà Ngô Thị Ngọc Dao sinh ra.

John Thị Anh

Vua Lê Thái Tông đi duyệt binh ở thành Chí Linh (Hải Dương) vào tháng 7 năm 1442. Không ai nghĩ đó là chuyến tuần du cuối cùng của nhà vua khi đất nước lúc đó đang yên bình và nhà vua đang ở tuổi thanh xuân sung sức. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, "Ngày 27 tháng 7 năm 1442, nhà vua đi tuần về phía đông, đến thành Chí Linh để thân duyệt quân đội. Nhà vua về ngự ở chùa Côn Sơn để nghỉ ngơi, theo lời mời của Nguyễn Trãi. Nhà vua trở về nhà của Nguyễn Trãi vào ngày 4 tháng 8 năm 1442 sau khi bị bệnh rồi mất ở tuổi 20. Việc ra đi đột ngột của nhà vua đã gây tranh cãi trong giới sử học trong nhiều năm. Phần lớn trong số đó đồng ý với giả thuyết rằng bà Nguyễn Thị Anh là chủ mưu. Bà đã lợi dụng thời điểm nhà vua Lê Thái Tông về thăm nhà để sai người sát hại chồng rồi đổ lỗi cho vợ chồng Nguyễn Trãi. Cô muốn đưa con trai thứ Bang Cơ lên ngôi báu.

Thảm án Lệ Chi Viên

Sau khi vua Lê Thái Tông băng hà, bà Nguyễn Thị Anh đã đổ lỗi cho chồng của ông là Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ. Trước đó, vua thích vợ của Nguyễn Trãi vì đẹp người lại có tài văn chương. Ngày đêm hầu cận, vua gọi vào cung làm Lễ Nghi học sĩ. Khi tuần du phương Đông về, qua Lệ Chi Viên, vua thức suốt đêm với Nguyễn Thị Lộ rồi mất. Do bị nghi ngờ giết vua, triều đình đã ra lệnh "giết quan Hành khiển là Nguyễn Trãi, vợ là Nguyễn Thị Lộ, bắt tội đến ba họ (chu di tam tộc) vào ngày 16/8/1442. Việc tạo ra vụ thảm sát Lệ Chi Viên đi vào sử sách. Theo sách Việt sử giai thoại, "Vụ án Lệ Chi Viên là vết nhơ nhục nhã muôn đời vậy." Có biết đâu tên tuổi của Nguyễn Trãi lại sống một cuộc đời bất diệt với non sông khi triều thần bấy giờ giết được ông và di được tam tộc của ông.