Chuyển dịch kinh tế "xanh" sang "nâu": Cần định chế tài chính chuyên biệt

Vốn nước ngoài vào Việt Nam có sự chuyển dịch dần các dự án, lĩnh vực từ "nâu" sang "xanh". Ảnh minh họa: Internet

Theo DARA International, biến đổi khí hậu (BĐKH) có thể gây thiệt hại cho Việt Nam khoảng 15 tỷ USD hàng năm, tương đương khoảng 5% GDP. Thiệt hại do BĐKH ước tính có thể lên tới 11% GDP vào năm 2030 nếu Việt Nam không có các biện pháp ứng phó kịp thời.

Có thể thấy là BĐKH đang có tác động đáng kể đến nền kinh tế và cuộc sống của người dân.

PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Phó Trưởng Bộ môn Phân tích chính sách tài chính học viện Tài chính, nhận định: "Các hậu quả của BĐKH như hiện tượng thời tiết cực đoan, bão lũ, hạn hán, xâm nhập mặn, dịch bệnh, cộng với các thay đổi về chính sách, công nghệ, chuẩn mực xã hội trong bối cảnh Việt Nam và thế giới có nhiều cam kết mạnh mẽ tiến tới net Zero, sẽ tác động mạnh mẽ đến cả đầu vào (cơ sở hạ tầng kinh doanh, yếu tố sản xuất, nguyên liệu đầu vào) và đầu ra (sản phẩm lỗi mốt, không đáp ứng tiêu chuẩn mới) của nhiều ngành nghề, gây nguy cơ mắc kẹt tài sản, thiệt hại kinh tế cho các ngành như năng lượng, nông nghiệp, giao thông, thuỷ lợi, du lịch, và tài chính, ngân hàng."

Ông Vũ Sỹ Cường khẳng định rằng nhu cầu vốn cho đầu tư tăng trưởng xanh ở Việt Nam là rất lớn. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, giá trị hiện tại của nhu cầu đầu tư thêm vào các giải pháp thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu từ nay đến năm 2040 ở Việt Nam lên đến khoảng 6,8% GDP mỗi năm, tương đương khoảng 368 tỷ USD. Cơ hội cho vay ở các ngân hàng và các định chế tài chính theo đó là rất lớn.

Dòng vốn nước ngoài vào Việt Nam hiện đang chuyển dịch dần từ các dự án sang lĩnh vực "nâu" sang "xanh". Để chuyển đổi từ "xanh" sang "xanh", ngành năng lượng cần 15–16 tỷ USD hàng năm.

Tuy nhiên, ông Vũ Sỹ Cường cho biết, việc tiếp cận dòng vốn này còn nhiều khó khăn vì ở Việt Nam chưa có khung pháp lý riêng cho trái phiếu xanh và cũng chưa ban hành chính thức danh mục phân loại xanh, khiến các ngân hàng gặp khó khăn trong việc cung cấp các khoản tài trợ thương mại cho các dự án xanh.

Vị PGS, TS đưa ra một số đề xuất, bao gồm: "Phát triển thị trường carbon tự nguyện, định giá ngoại tác với môi trường để cân bằng lại ưu đãi, hỗ trợ đầu tư các-bon thấp và xem xét hỗ trợ qua các dự án PPP, hỗ trợ kinh phí cho việc hạn chế sử dụng hoặc ngừng sử dụng tài sản mắc kẹt, hỗ trợ phát triển và đa dạng hóa nền kinh tế để hạn chế rủi ro tài sản mắc mắc kẹt."

Trong bối cảnh này, việc định hướng kinh tế theo hướng phát triển bền vững là một chiến lược quan trọng để giảm bớt tác động của các hoạt động kinh tế đối với biến đổi khí hậu và ngược lại. Theo các chuyên gia, nhiều tổ chức tài chính gần đây đã công bố những cam kết về môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, và Phát triển bền vững. Để đảm bảo các khoản đầu tư tài chính đạt được cam kết chống BĐKH, các tổ chức chính phủ hoặc các tổ chức tài chính đã bắt đầu phát triển hoặc đưa hệ thống phân loại như một phần của các chính sách tài chính bền vững của họ ở khu vực ASEAN.

Năng lượng cần một nguồn vốn đáng kể để chuyển đổi sang xanh. Ảnh: Quốc Tuấn

Ths Phạm Xuân Hòe, Nguyên viện trưởng Viện chiến lược Ngân hàng, chuyên gia tư vấn cho sáng kiến Tài chính công bằng Việt Nam (FFV), đã nhận định trong nghiên cứu cùng cộng sự rằng khi ngày càng có nhiều cam kết, định nghĩa về "bền vững", thì Việt Nam cũng đã, đang xây dựng hệ thống phân loại tài chính bền vững của riêng mình với dự thảo Danh mục phân loại xanh nhằm đóng góp cho những lợi ích bảo vệ môi trường.

"Tại Việt Nam, việc thể chế hóa bằng các quy định của pháp luật sơ bộ về tín dụng xanh, trái phiếu xanh và cơ chế khuyến khích phát triển các hoạt động kinh tế xanh, dự án xanh đã được đưa vào một số điều khoản của luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và nghị định số 08/2002/NĐ-CP quy định chi tiết môt số điều của luật. Bộ Tài nguyên và Môi trường hiện là bộ đầu mối thực hiện nhiệm vụ xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh (sau đây gọi là danh mục phân loại xanh) trước ngày 31 tháng 12 năm 2022. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng được giao nhiệm vụ xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí phân loại xanh quốc gia, theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Vị chuyên gia sau đó tổng hợp một số cập nhật về quá trình phát triển hệ thống phân loại tại Việt Nam, sự cần thiết phải "chuẩn hóa" hệ thống phân loại tài chính xanh của Việt Nam và giới thiệu về hệ thống tài chính nói chung và hệ thống tài chính bền vững của ASEAN nói chung.

Đáng chú ý, chuyên gia Phạm Xuân Hòe đề nghị thành lập một ngân hàng hoặc quỹ đặc biệt để tiếp nhận dòng vốn quốc tế. Theo ông, thị trường tài trợ vốn xanh của Việt Nam được dự đoán sẽ sôi động hơn nữa trong thời gian tới khi Việt Nam, cùng với các nước thuộc nhóm G7 và các đối tác quốc tế khác, thông qua tuyên bố chính trị thiết lập Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP) vào tháng 12/2022. Và dòng vốn này sẽ còn tiếp tục trong thời gian tới đây, bao gồm các giải ngân như cam kết và các hợp tác mới trong xu thế vốn đầu tư xanh hóa nói chung.

"Về lâu dài, hệ thống phân loại tài chính của Việt Nam sẽ cần phải tiệm cận đến các chuẩn mực khu vực và quốc tế, cân nhắc đến lộ trình chuyển đổi xanh, giảm phát thải CO2, để thu hút được dòng vốn quốc tế. Ngoài ra, hệ thống này phải đảm bảo tính nhất quán, đồng bộ với các chính sách khác như thuế, phí, đấu thầu chi tiêu công xanh, thị trường carbon, v.v. giúp ngân hàng và các doanh nghiệp yên tâm trong quá trình đầu tư xanh mang lại hiệu quả, ông đề nghị.

Trên thực tế, không có định chế tài chính trung gian, chuyên biệt về vốn xanh, ở Việt Nam. Trong thời gian qua, một số ngân hàng thương mại đã tích cực xanh hóa tín dụng, tiếp nhận vốn xanh thông qua hợp tác, tiếp nhận vốn xanh tài trợ của các định chế, bước đầu "mớm mồi" nguồn vốn tài chính khí hậu đổ vào Việt Nam và phân bổ đến các lĩnh vực.

Diễn đàn Doanh nghiệp

Vốn nước ngoài vào Việt Nam có sự chuyển dịch dần các dự án, lĩnh vực từ "nâu" sang "xanh". Ảnh minh họa: Internet

Theo DARA International, biến đổi khí hậu (BĐKH) có thể gây thiệt hại cho Việt Nam khoảng 15 tỷ USD hàng năm, tương đương khoảng 5% GDP. Thiệt hại do BĐKH ước tính có thể lên tới 11% GDP vào năm 2030 nếu Việt Nam không có các biện pháp ứng phó kịp thời.

Có thể thấy là BĐKH đang có tác động đáng kể đến nền kinh tế và cuộc sống của người dân.

PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Phó Trưởng Bộ môn Phân tích chính sách tài chính học viện Tài chính, nhận định: "Các hậu quả của BĐKH như hiện tượng thời tiết cực đoan, bão lũ, hạn hán, xâm nhập mặn, dịch bệnh, cộng với các thay đổi về chính sách, công nghệ, chuẩn mực xã hội trong bối cảnh Việt Nam và thế giới có nhiều cam kết mạnh mẽ tiến tới net Zero, sẽ tác động mạnh mẽ đến cả đầu vào (cơ sở hạ tầng kinh doanh, yếu tố sản xuất, nguyên liệu đầu vào) và đầu ra (sản phẩm lỗi mốt, không đáp ứng tiêu chuẩn mới) của nhiều ngành nghề, gây nguy cơ mắc kẹt tài sản, thiệt hại kinh tế cho các ngành như năng lượng, nông nghiệp, giao thông, thuỷ lợi, du lịch, và tài chính, ngân hàng."

Ông Vũ Sỹ Cường khẳng định rằng nhu cầu vốn cho đầu tư tăng trưởng xanh ở Việt Nam là rất lớn. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, giá trị hiện tại của nhu cầu đầu tư thêm vào các giải pháp thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu từ nay đến năm 2040 ở Việt Nam lên đến khoảng 6,8% GDP mỗi năm, tương đương khoảng 368 tỷ USD. Cơ hội cho vay ở các ngân hàng và các định chế tài chính theo đó là rất lớn.

Dòng vốn nước ngoài vào Việt Nam hiện đang chuyển dịch dần từ các dự án sang lĩnh vực "nâu" sang "xanh". Để chuyển đổi từ "xanh" sang "xanh", ngành năng lượng cần 15–16 tỷ USD hàng năm.

Thực tế nhiều năm qua, các chuyên gia cũng liên tục kiến nghị Việt Nam cần bổ sung, hoàn thiện khung khổ pháp lý, cơ chế quản lý với thị trường tài chính nói chung và trái phiếu xanh. Cùng với đó, phát triển cơ sở hạ tầng và định chế trung gian cho thị trường.

Tuy nhiên, ông Vũ Sỹ Cường cho biết, việc tiếp cận dòng vốn này còn nhiều khó khăn vì ở Việt Nam chưa có khung pháp lý riêng cho trái phiếu xanh và cũng chưa ban hành chính thức danh mục phân loại xanh, khiến các ngân hàng gặp khó khăn trong việc cung cấp các khoản tài trợ thương mại cho các dự án xanh.

Vị PGS, TS đưa ra một số đề xuất, bao gồm: "Phát triển thị trường carbon tự nguyện, định giá ngoại tác với môi trường để cân bằng lại ưu đãi, hỗ trợ đầu tư các-bon thấp và xem xét hỗ trợ qua các dự án PPP, hỗ trợ kinh phí cho việc hạn chế sử dụng hoặc ngừng sử dụng tài sản mắc kẹt, hỗ trợ phát triển và đa dạng hóa nền kinh tế để hạn chế rủi ro tài sản mắc mắc kẹt."

Trong bối cảnh này, việc định hướng kinh tế theo hướng phát triển bền vững là một chiến lược quan trọng để giảm bớt tác động của các hoạt động kinh tế đối với biến đổi khí hậu và ngược lại. Theo các chuyên gia, nhiều tổ chức tài chính gần đây đã công bố những cam kết về môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, và Phát triển bền vững. Để đảm bảo các khoản đầu tư tài chính đạt được cam kết chống BĐKH, các tổ chức chính phủ hoặc các tổ chức tài chính đã bắt đầu phát triển hoặc đưa hệ thống phân loại như một phần của các chính sách tài chính bền vững của họ ở khu vực ASEAN.

Năng lượng cần một nguồn vốn đáng kể để chuyển đổi sang xanh. Ảnh: Quốc Tuấn

Ths Phạm Xuân Hòe, Nguyên viện trưởng Viện chiến lược Ngân hàng, chuyên gia tư vấn cho sáng kiến Tài chính công bằng Việt Nam (FFV), đã nhận định trong nghiên cứu cùng cộng sự rằng khi ngày càng có nhiều cam kết, định nghĩa về "bền vững", thì Việt Nam cũng đã, đang xây dựng hệ thống phân loại tài chính bền vững của riêng mình với dự thảo Danh mục phân loại xanh nhằm đóng góp cho những lợi ích bảo vệ môi trường.

"Tại Việt Nam, việc thể chế hóa bằng các quy định của pháp luật sơ bộ về tín dụng xanh, trái phiếu xanh và cơ chế khuyến khích phát triển các hoạt động kinh tế xanh, dự án xanh đã được đưa vào một số điều khoản của luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và nghị định số 08/2002/NĐ-CP quy định chi tiết môt số điều của luật. Bộ Tài nguyên và Môi trường hiện là bộ đầu mối thực hiện nhiệm vụ xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh (sau đây gọi là danh mục phân loại xanh) trước ngày 31 tháng 12 năm 2022. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng được giao nhiệm vụ xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí phân loại xanh quốc gia, theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Vị chuyên gia sau đó tổng hợp một số cập nhật về quá trình phát triển hệ thống phân loại tại Việt Nam, sự cần thiết phải "chuẩn hóa" hệ thống phân loại tài chính xanh của Việt Nam và giới thiệu về hệ thống tài chính nói chung và hệ thống tài chính bền vững của ASEAN nói chung.

Đáng chú ý, chuyên gia Phạm Xuân Hòe đề nghị thành lập một ngân hàng hoặc quỹ đặc biệt để tiếp nhận dòng vốn quốc tế. Theo ông, thị trường tài trợ vốn xanh của Việt Nam được dự đoán sẽ sôi động hơn nữa trong thời gian tới khi Việt Nam, cùng với các nước thuộc nhóm G7 và các đối tác quốc tế khác, thông qua tuyên bố chính trị thiết lập Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP) vào tháng 12/2022. Và dòng vốn này sẽ còn tiếp tục trong thời gian tới đây, bao gồm các giải ngân như cam kết và các hợp tác mới trong xu thế vốn đầu tư xanh hóa nói chung.

"Về lâu dài, hệ thống phân loại tài chính của Việt Nam sẽ cần phải tiệm cận đến các chuẩn mực khu vực và quốc tế, cân nhắc đến lộ trình chuyển đổi xanh, giảm phát thải CO2, để thu hút được dòng vốn quốc tế. Ngoài ra, hệ thống này phải đảm bảo tính nhất quán, đồng bộ với các chính sách khác như thuế, phí, đấu thầu chi tiêu công xanh, thị trường carbon, v.v. giúp ngân hàng và các doanh nghiệp yên tâm trong quá trình đầu tư xanh mang lại hiệu quả, ông đề nghị.

Trên thực tế, không có định chế tài chính trung gian, chuyên biệt về vốn xanh, ở Việt Nam. Trong thời gian qua, một số ngân hàng thương mại đã tích cực xanh hóa tín dụng, tiếp nhận vốn xanh thông qua hợp tác, tiếp nhận vốn xanh tài trợ của các định chế, bước đầu "mớm mồi" nguồn vốn tài chính khí hậu đổ vào Việt Nam và phân bổ đến các lĩnh vực.

Diễn đàn Doanh nghiệp

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống