Liên tiếp xảy ra các vụ sạt lở bờ sông: Từ ứng phó đến hành động sớm

Hiện trường vụ sạt lở bờ sông Ô Môn ở xã Tân Thạnh, huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ làm 2 căn nhà bị sụp xuống sông ngày 24/5. (Ảnh: TTXVN phát)

Gần đây, tình trạng sạt lở bờ sông và xói lở bờ biển đã trở nên nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân ở nhiều địa điểm.

Các địa phương đã tăng cường thông tin, truyền thông, năng lực cộng đồng, sẵn sàng các phương án ứng phó với thiên tai, coi đây là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách, theo phương châm "từ ứng phó đến hành động sớm."

ảnh hưởng đến sinh kế người dân

Theo các chuyên gia, các tác động của thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lũ, triều cường, sóng biển, kết cấu và sự vận động tự nhiên của địa chất, địa mạo ven sông và ven biển là một phần nguyên nhân gây ra hiện tượng sạt lở bờ sông và bờ biển.

Các hoạt động nhân sinh như lấn chiếm, vi phạm, xây dựng công trình không tuân thủ quy hoạch, khai thác cát quá mức trên sông và sỏi quá mức làm suy giảm lượng bùn cát về hạ lưu, cũng như xu hướng biến đổi khí hậu làm gia tăng cường các thiên tai dẫn đến sụt lún, xói lở và bồi lấp.

Hai ngôi nhà của người dân gần đây đã bị sụp xuống sông do sạt lở xảy ra ở ấp Thới Khánh, xã Tân Thạnh, huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ, phía bờ trái sông Ô Môn. Vị trí sạt lở có chiều dài 40 mét và ăn sâu vào bờ 6 mét. Tuyến đường bêtông ven sông bị sạt chia cắt giao thông trong khu vực, cản trở việc đi lại của người dân.

Bờ sông Ô Môn qua địa bàn huyện Thới Lai đã bị 4 vụ sạt lở từ đầu tháng 4 đến nay ở các xã Thới Thạnh, Tân Thạnh và thị trấn Thới Lai.

Trước đó, vào ngày 2 tháng 4 và ngày 20 tháng 5, đoạn sông Ô Môn đoạn qua ấp Thới Phước 1, xã Tân Thạnh, huyện Thới Lai đã xảy ra hai vụ sạt lở, một vụ sạt lở lún có chiều dài 130 mét, ăn sâu vào bờ 8 mét và có nguy cơ tiếp tục sạt lở thêm 50 mét, gây thiệt hại khoảng 80 triệu đồng. Một tuyến đường bê tông rộng 4 mét đã bị sụp xuống sông do sạt lở, chia cắt giao thông qua khu vực này.

Khu vực bờ kênh Cần Lố, xã Nhị Hà, huyện Cao Lãnh, Đồng Tháp đều đã xuất hiện điểm sạt lở liên tục trong nhiều năm nay.

Khu vực bờ kênh Cần Lố, nằm gần Đình thần Trà Bông ở xã Nhị Mỹ, huyện Cao Lãnh, gần đây đã tiếp tục xảy ra sạt lở có chiều dài 40 mét, ăn sâu vào đất liền từ 3-5 mét. Hai ngôi nhà của người dân đã bị sụt xuống kênh. Trước đó, khu vực này đã bị sạt lở nghiêm trọng chỉ trong hơn một tuần.

[Sạt lở bờ sông Cần Thơ vào nửa đêm, 7 căn nhà bị ảnh hưởng]

Ba vụ sạt lở đất bờ sông, rạch có tổng chiều dài 125 mét xảy ra trên địa bàn hai huyện Chợ Mới, Châu Phú và tỉnh An Giang từ ngày 21 đến 24 tháng 5.

Theo ông Lương Huy Khanh, Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ huy Ứng phó biến đổi khí hậu-Phòng, chống thiên tai và Phòng thủ dân sự tỉnh An Giang, nguyên nhân ban đầu của ba vụ sạt lở được xác định là do ảnh hưởng của biên độ triều cao và có những đợt mưa đầu mùa phá hoại kết cấu đất, kết hợp tác động của dòng chảy, các phương tiện giao thông và sạt lở đất bờ sông, kênh và rạch.

Những ngày qua, một vụ sạt lở nghiêm trọng đã xảy ra ở khu vực bờ sông Vàm Cỏ Tây thuộc các ấp Bến Kè, Nước Trong, Voi Đình, xã Đông, huyện Thạnh, tỉnh Long An làm sụp hoàn toàn một đoạn đường bêtông, ảnh hưởng đến việc đi lại của hàng trăm người dân địa phương.

Sau đó, địa bàn xã Đông tiếp tục xuất hiện nhiều vết nứt rộng từ 2 đến 10 cm, với phạm vi xuất hiện vết nứt có chiều dài khoảng 150 m. Sạt lở đã làm đứt tuyến đường giao thông liên ấp của khoảng 500 hộ dân đang sống trong khu vực và có nguy cơ gây mất an toàn cho các hộ dân sống trong khu vực sạt lở, đặc biệt là người già, trẻ nhỏ và các phương tiện khi lưu thông qua khu vực này, nhất là vào ban đêm.

Chính quyền địa phương xã Phước Lại, huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An cắm biển cảnh báo nguy hiểm. (Ảnh: Bùi Giang/TTXVN)

Theo một cuộc khảo sát của Chi cục Phát triển nông thôn và lợi tỉnh Long An, nguyên nhân xảy ra sạt lở là do khu vực trên bị ảnh hưởng bởi tác động của dòng chảy; lượng tàu, thuyền, sà lan tải trọng lớn lưu thông qua lại ngày, đêm, chạy với tốc độ cao khiến đất dưới lòng kênh bị xói mòn; kết quả là hố sâu, hở hàm ếch dẫn đến sạt lở nghiêm trọng và ngày càng có chiều hướng gia tăng.

Trước đó, Sở Tài nguyên và Môi trường Lâm Đồng đã có Báo cáo số 216/BC-STNMT về việc sạt lở, ngập úng khi vận hành Nhà máy điện Đa Dâng của Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng điện Long Hội vào ngày 9/5.

Cụ thể, 5 khu vực bị sạt lở, ngập úng đất canh tác nằm dọc theo kênh dẫn của nhà máy điện.

Cơ quan chức năng đã phát hiện ra rằng có hai đoạn suối dọc tỉnh lộ 722 và đoạn suối cầu vào Nghĩa trang thôn Păng Tiêng 1 bị sạt lở do hoạt động xả nước sau Nhà máy điện Đa Dâng 1 và do người dân đổ đá kè bờ, ngăn lấn một phần dòng chảy ở phía bờ đối diện.

Canh tác của người dân bị ảnh hưởng bởi hiện trạng sạt lở, ngập úng này, đặc biệt là trong mùa mưa lũ sắp tới.

Theo Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng văn Quốc gia, cảnh báo sạt lở đất hiện là một thách thức đối với khoa học dự báo khí tượng văn. Do các mô hình dự báo lũ hạn chế và mưa rõ ràng trong quá trình, Việt Nam hiện chưa có khả năng dự báo lở đất (mới cảnh báo nguy cơ xảy ra lũ quét tại một khu vực hoặc khu vực rộng).

Mặt khác, do thiếu dữ liệu về quan trắc, địa hình, thiếu dữ liệu số liệu về cấu trúc thảm phủ, lớp đất, tính chất cơ lý của đất, sự thay đổi về sử dụng đất, phá rừng, khai thác khoáng sản, làm đường, độ dốc.

Việc tích trữ nước và tác động của việc nghẽn dòng tự nhiên đều là những yếu tố khó khăn trong công tác dự báo lũ quét, sạt lở đất. Trên thực tế, tác động của nghẽn dòng là nguyên nhân chính của một số hiện tượng sạt lở đất dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng.

Sẵn sàng các phương án ứng phó

Nhằm giảm thiểu thiệt hại, chính quyền các cấp, đặc biệt là cấp cơ sở đã chuẩn bị sẵn sàng hành động theo phương châm "4 tại chỗ" (lực lượng tại chỗ, hậu cần tại chỗ, phương tiện tại chỗ, chỉ huy tại chỗ) để bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản của người dân.

Tại các khu vực xảy ra sạt lở, lãnh đạo các địa phương đã chủ động xuống hiện trường, chỉ đạo lực lượng cứu hộ nhanh chóng làm rào chắn để ngăn không cho người dân tiếp cận khu vực nguy hiểm, giăng dây cảnh báo nguy hiểm tại khu vực sạt lở và có nguy cơ sạt lở, tổ chức hướng dẫn và tạo lối đi tạm thời, an toàn cho người dân địa phương.

Các địa phương đã vận động người dân di dời ra khỏi khu vực sạt lở và gần đó; đốn hạ cây xanh, không chất tải, gia cố tạm bằng cọ tràm, bạt nylon nhằm hạn chế sạt lở tiếp tục xảy ra;

Ủy ban Nhân dân huyện Cao Lãnh đã đề nghị Ban Chỉ đạo ứng phó với biến đổi khí hậu-Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Đồng Tháp phối hợp với các ngành có liên quan xem xét hỗ trợ địa phương khảo sát thực tế và kinh phí khắc phục sạt lở.

Ban Chỉ huy Ứng phó biến đổi khí hậu-Phòng, chống thiên tai và Phòng thủ dân sự của các huyện Chợ Mới và Châu Phú đã chỉ đạo lực lượng xung kích, công an, quân sự, ban, ngành đoàn thể xã hội và chính phủ đến hỗ trợ tháo dỡ nhà, di dời tài sản và các hộ dân đến nơi an toàn sau khi các vụ sạt lở xảy ra trên địa bàn.

Hiện trường vụ sạt lở tại khu vực bờ kênh Cần Lố (đoạn gần Đình thần Trà Bông, xã Nhị Mỹ, huyện Cao Lãnh, Đồng Tháp). (Ảnh: Nhựt An/TTXVN)

Tại khu vực sạt lở, địa phương thực hiện giăng dây và cắm biển cảnh báo để cảnh báo, hạn chế các phương tiện tham gia giao thông và người dân qua lại khu vực.

Theo Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng văn Quốc gia, để cải thiện chất lượng bản tin cảnh báo sạt lở đất, trung tâm đã có các sáng kiến như tăng cường độ phân giải trong bản đồ dự báo mưa định lượng lên 1-3 km, sử dụng đồng hóa nhiều nguồn dữ liệu tạo bản đồ mưa như dữ liệu quan trắc, radar và mô hình số.

Để tạo bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực, bản đồ cảnh báo nguy cơ lũ quét được xử lý kết hợp bổ sung các lớp thông tin về nguy cơ lũ quét, lở đất kết hợp với phân ngưỡng mưa. Mức cảnh báo nguy cơ từ cao đến rất cao, chi tiết theo địa danh hành chính được hiển thị theo phổ mầu khác nhau trên bản đồ kèm bảng biểu địa danh khu vực để các cấp quản lý, cơ quan chỉ đạo về phòng, chống thiên tai có thể nắm bắt nhanh chóng, trực quan khu vực được cảnh báo.

Thông qua việc áp dụng công nghệ đồng hóa dữ liệu cảnh báo mưa, dông, hạn cực ngắn cho khu vực miền núi, Tổng cục Khí tượng văn sẽ tăng cường cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ bùn đá, lũ quét.

Tổng cục điều tra ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, hệ thống cảnh báo tác động và cảnh báo rủi ro do sạt lở đất, xác định ngưỡng mưa gây sạt lở, lũ quét cho khu vực miền núi, khu vực trọng điểm xảy ra sạt lở và lũ quét...

Theo Chiến lược Quốc gia về phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 379/QĐ-TTg ngày 17/3/2021, cần tăng cường quản lý nhà ở ven sông, ven biển làm gia tăng nguy cơ sạt lở, đồng thời từng bước di dời nhà ở, công trình xây dựng trái phép bảo đảm ổn định lâu dài. đề cập các giải pháp quan trọng phòng, chống sạt lở bờ sông, xói lở bờ biển nói chung và vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng.

Cùng với đó, quản lý việc khai thác cát, khai thác nước ngầm; tổ chức xây dựng công trình chỉnh trị và công trình bảo vệ bờ sông, bờ biển; ứng dụng khoa học công nghệ, trong đó có việc nghiên cứu vật liệu mới để thay thế cát; hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn phòng, chống sạt lở; tổ chức trồng, bảo vệ rừng phòng hộ ven biển; tăng cường hợp tác quản lý nguồn nước và xây dựng hồ chứa thượng nguồn đối với các quốc gia thượng nguồn sông Mekong./.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống