Nhóm ngành điện (kỳ 1): Cơ hội từ Quy hoạch Điện VIII và M&A

Quy hoạch Điện VIII được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự phát triển của ngành điện và nền kinh tế. Ảnh minh họa

Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt Quy hoạch Phát triển Điện lực Quốc gia giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Điện VIII) vào ngày 15 tháng 5 năm 2023.

Theo đó, Quy hoạch điện VIII quy hoạch phát triển nguồn điện và lưới điện truyền tải ở cấp điện áp từ 220 kV trở lên, công nghiệp năng lượng tái tạo, năng lượng mới trên lãnh thổ Việt Nam từ năm 2021 đến năm 2050, tầm nhìn đến năm 2050, bao gồm cả các công trình liên kết lưới điện với các quốc gia láng giềng.

Ngành điện Việt Nam: Thừa nguồn, thiếu điện

Ngành điện Việt Nam đang ở trạng thái "thừa nguồn, thiếu điện", có nhiều nguyên nhân nhưng cuối cùng dẫn đến sự mất cân bằng giữa hệ thống nguồn phát điện và hệ thống lưới điện, dẫn đến lãng phí đáng kể khi các nguồn phát điện không được huy động triệt để và nguy cơ thiếu điện, không đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Ngoài ra, nhu cầu tiêu thụ điện của người Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng. Theo từng giai đoạn của nền kinh tế, hệ số đàn hồi điện/GDP thay đổi. Tốc độ tăng trưởng điện năng trong thời kỳ thực hiện công nghiệp hóa thường tăng cao hơn so với tốc độ tăng trưởng kinh tế do sự phát triển của các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng như cơ khí, luyện kim, chế tạo máy... Tuy nhiên, khi quá trình công nghiệp hóa cơ bản kết thúc, cơ cấu kinh tế thay đổi, từng bước chuyển sang phát triển các ngành tiêu thụ ít năng lượng nhưng hiệu quả cao, khi đó hệ số đàn hồi giảm.

Hệ số đàn hồi điện/GDP vẫn duy trì ở mức 1.22-1.3 lần trong giai đoạn 2021–2030, theo Dự thảo Quy hoạch Điện VIII ngày 10/523. Với mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 7%/năm, ước tính sản lượng tiêu thụ điện của Việt Nam tăng trưởng khoảng 13-15% từ năm 2023 đến năm 2025 và ổn định ở mức 89% từ năm 2026 đến năm 2030.

Đứng trước các nguy cơ về an ninh năng lượng quốc gia, đảm bảo nguồn điện cho phát triển kinh tế và quy hoạch phát triển ngành điện trong giai đoạn sắp tới phù hợp với xu hướng chung của ngành năng lượng thế giới. Quy hoạch điện VIII, vừa được phê duyệt, được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự phát triển của ngành điện và nền kinh tế Việt Nam.

Những kỳ vọng và kết thúc của Quy hoạch Điện VIII

Quy hoạch Điện VIII (QHĐ VIII) tập trung vào hai vấn đề quan trọng nhất của ngành điện Việt Nam hiện tại (1) quy hoạch phát triển hệ thống nguồn phát điện và (2) xây dựng hệ thống lưới điện đảm bảo huy động hệ thống nguồn phát hiệu quả, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Tổng công suất điện quốc gia gần như không đổi vào năm 2030, đạt 158,244 MW so với dự thảo tháng 11/2022 là 156,444. Về quy hoạch phát triển công suất nguồn phát.

Chương trình đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JEPT) là một thuận giữa các bên thúc đẩy phát triển năng lượng sạch, trong đó nước phát triển cung cấp kinh phí cho các quốc gia đang phát triển để hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng xanh nhanh chóng. Khoản tài trợ này ở dạng trợ cấp, cho vay lãi suất thấp và đầu tư từ cả chính phủ và tư nhân. Trong khuôn khổ thuận giữa JETP và Việt Nam để hỗ trợ giảm phụ thuộc vào các nhà máy điện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch, chương trình cam kết tài trợ 15,5 tỷ USD và sẽ được giải ngân trong vòng 3 đến 5 năm tới.

Do đó, QHĐ VIII đã có những thay đổi đáng kể trong việc lập kế hoạch cơ cấu nguồn phát điện cho năm 2030:

*Đối với nhiệt điện than: Dự kiến đạt công suất cực đại vào năm 2030 chỉ còn 30,127 MW so với dự thảo ban đầu là ~56.000 MW. Tỷ trọng nhiệt điện than giảm từ 33% trong năm 2022 xuống 19% vào năm 2030 thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc giảm phát thải nhà kính, các vấn đề môi trường, các cam kết quốc tế và chương trình JETP.

QHĐ VIII mới nhất chủ trương là: Xây dựng hoàn thành 6,125 MW đang xây dựng dở dang trong QHĐ VII Điều chỉnh; Các nhà máy đã vận hành trên 20 năm phải chuyển sang sử dụng nhiên liệu sinh khối/Amoniac. Hiện tại, công suất nhiệt điện than chỉ còn khoảng 5,000 MW nữa để đạt mục tiêu. Dừng hoạt động các nhà máy trên 40 năm tuổi và không thể chuyển đổi nhiên liệu; Xử lý dứt điểm các dự án BOT điện than 6,200 MW, bao gồm Quảng Trị, Nam Định 1, Sông Hậu 2 và Vĩnh Tân 3.

Chúng tôi đánh giá nhiệt điện than như sau:

Tích cực trong ngắn hạn vì vẫn là một thành phần quan trọng của hệ thống điện quốc gia, với các ưu việt về (1) độ ổn định cho khả năng chạy nền đảm bảo nguồn điện (2) chi phí sản xuất điện cạnh tranh (3) quá trình chuyển đổi nguồn năng lượng không thể diễn ra nhanh chóng và vẫn cần huy động nhiệt điện than trong thời gian sắp tới.

Do đó, các nhà máy điện than mới sẽ không được phát triển sau 2030 và đối mặt với rủi ro cắt giảm trong dài hạn khi các nguồn năng lượng sạch hơn trở nên thuận lợi hơn để khai thác, rẻ hơn và các vấn đề về truyền tải, lưu trữ được giải quyết. Tiêu cực trong dài hạn do việc Việt Nam đã tham gia vào các chương trình như JEPT, củng cố cam kết giảm phát thải carbon tại COP27...

* Đối với điện mặt trời: Do những lợi ích của cơ chế giá FiT, điện mặt trời đã phát triển nhanh chóng trong những năm từ năm 2019 đến 2021, dẫn đến mất cân bằng và quá tải lưới điện. Do đó, nhiều dự án sẽ không được hoàn thành cho đến sau năm 2030 để hạ tầng có thể theo kịp công suất phát.

Chúng tôi đánh giá điện mặt trời: Trong ngắn hạn đến 2030, điện mặt trời sẽ tạm dừng tăng sản lượng cho đến khi hệ thống lưới điện và hạ tầng truyền tải lưu trữ được mở rộng; Cơ chế giá chuyển tiếp mới sẽ làm cho các dự án giảm hiệu quả đầu tư và tăng thời gian hoàn vốn sẽ gây trở ngại cho các nhà đầu tư khi tham gia đầu tư năng lượng mặt trời.

*Đối với điện gió: Trong cùng giai đoạn, nhóm này sẽ được ưu tiên phát triển để thay thế cho điện mặt trời. Công suất điện gió ước tính đạt 27,800 MW vào năm 2030, tăng gấp 7 lần so với hiện tại. Từ 5% lên 18%, tỷ trọng trong cơ cấu nguồn phát tăng lên.

Cơ chế giá năng lượng tái tạo chuyển tiếp thấp sẽ có tác động đến các doanh nghiệp đầu tư năng lượng vì (1) không phản ánh yếu tố trượt giá của VND (2) doanh nghiệp sẽ đối mặt với rủi ro tỷ giá. Giá chuyển tiếp cho các dự án điện gió giảm 21–22%; giá chuyển tiếp cho các Dự án điện mặt trời giảm 17%; Cơ chế giá niêm yết mới bằng VND sẽ có tác động.

Chúng tôi đánh giá điện gió: Mặc dù cơ chế giá mới vẫn ưu ái hơn cho điện gió, nhưng nó vẫn ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và thời gian hoàn vốn. Do đó, với việc QHĐ VIII được thông qua, một cơ chế giá mới đối với năng lượng tái tạo kỳ vọng được ban hành sẽ thúc đẩy các nhà đầu tư tham gia đầu tư điện gió tại Việt Nam.

Điện gió được kỳ vọng sẽ là nhóm được đầu tư nhiều nhất ở Việt Nam trong dài hạn với trọng tâm chuyển dịch sang năng lượng tái tạo. Các giới hạn của nhóm năng lượng mặt trời và điện, mở đường cho điện gió chiếm vị trí trung tâm trong phát triển năng lượng tái tạo, là những gì hỗ trợ cho việc phát triển sản lượng nhóm điện gió.

*Đối với nhóm nhiệt điện khí và LNG: Để tránh sự đánh đổi lợi ích giữa tăng trưởng kinh tế vĩ mô và điều kiện môi trường sống, được kỳ vọng sẽ là nhóm thay thế cho nhiệt điện than.

Để phát điện, Việt Nam sẽ nỗ lực tận dụng tối đa các nguồn khí trong nước. Tập trung đẩy nhanh các dự án khí lô B, Cá Voi Xanh và các dự án nhiệt điện khí hạ nguồn như cụm nhiệt điện Ô Môn, Miền Trung và Dung Quất. Tổng công suất điện khí ước tính đạt 14,930 MW vào năm 2030, gấp đôi so với hiện tại.

Việt Nam không ưu tiên phát triển nhóm nhiệt điện LNG nếu có các nguồn thay thế hiệu quả hơn để giảm bớt phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu. Tuy nhiên, để đồng bộ với các dự án điện khí LNG như Nhơn Trạch 3&4 và bổ sung khí cho khu vực Đông Nam Bộ, vẫn tiếp tục phát triển hệ thống kho cảng LNG ở Miền Nam. Ước tính công suất điện LNG đạt 22,400 MW vào năm 2030, tương đương 14% công suất nguồn phát.

Trong ngắn hạn, nhiệt điện khí và LNG được ưu tiên phát triển hơn nhiệt điện khí. Tuy nhiên, sẽ tập trung nhiều hơn vào nhóm nhiệt điện khí sử dụng nguồn khí trong nước thay thế cho nhiệt điện than vì tính ổn định đảm bảo công suất chạy nền và giảm phát thải tốt hơn nhiệt điện than.

Chính phủ ưu tiên chuyển đổi toàn bộ hoặc 75% hệ thống nhiệt điện khí sang Hydro thân thiện với môi trường trong thời gian dài hạn. Do đó, mặc dù có nhiều đặc điểm thuận lợi hơn so với nhiệt điện than truyền thống, hệ thống điện khí và LNG vẫn sẽ phải đối mặt với việc cắt giảm trong dài hạn.

Theo Tổng kết về quy hoạch công suất nguồn phát, FIDT cho rằng với QHĐ VIII, Việt Nam một lần nữa củng cố cam kết giảm phát thải COP27. Khi cơ chế giá rõ ràng, phù hợp sau khi QHĐ VIII được thông qua, điện gió sẽ là mảng thu hút được nhiều đầu tư trong thời gian sắp tới. Để đảm bảo sự ổn định và an ninh năng lượng quốc gia, nhiệt điện khí và nhiệt điện LNG sẽ được phát triển dần thay thế cho nhóm nhiệt điện than.

*Về sản lượng

Cho đến cuối năm 2030, nhóm nhiệt điện than vẫn sẽ đóng góp sản lượng điện lớn nhất, chiếm 38.8%. Điều đó cho thấy rằng trong ngắn hạn, Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nhiệt điện than như một nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững. Tuy nhiên, do nỗ lực của chính phủ nhằm đạt được mức trung carbon ròng, tỷ lệ này sẽ giảm dần trong thời gian dài.

Đáng chú ý, sản lượng điện khí LNG sẽ tăng đáng kể từ 0 lên ít nhất 83.5 tỷ kWh, chiếm 14.6% điện khí LNG vào năm 2030. Với tổng số mười sáu (16) dự án sẽ được triển khai, bắt đầu với NT3 & 4 (POW) tại Nhơn Trạch - Đồng Nai.

Ngoài ra, năng lượng gió được dự đoán sẽ cung cấp từ 36.7 tỷ kWh đến 6.4% nhu cầu điện quốc gia vào năm 2030.

*Về hệ thống truyền tải điện

Hệ thống lưới điện quốc gia sẽ cần thêm khoảng 12.300 km đường dây 500kV và 16.800 km đường dây 220kV. Sau năm 2030, các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia dự đoán rằng sẽ không cần phải xây dựng thêm 500kV để truyền tải điện năng vì khả năng tự cung tự cấp của các miền khác nhau. Bộ Công Thương cũng dự báo rằng sản lượng điện tối đa được "vận chuyển" giữa các miền sẽ không vượt quá 20 tỷ kWh mỗi năm.

Theo FIDT, với mức đầu tư dự kiến là 15 tỷ USD cho hệ thống lưới điện cho giai đoạn 2021–2030, bình quân 1,5 tỷ USD/năm, sẽ là động lực tăng trưởng mạnh cho các doanh nghiệp xây lắp điện.

Tổng quan về những kỳ vọng của Quy hoạch Điện VIII như sau: Giải quyết các vấn đề hiện tại về việc phát triển hệ thống nguồn phát điện của Việt Nam theo xu hướng chung của ngành năng lượng thế giới; Năng lượng điện gió được kỳ vọng sẽ thu hút đầu tư và chiếm vị trí trung tâm trong phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam; Nhiệt điện khí và LNG sẽ được ưu tiên phát triển trong giai đoạn 2021–2030 để thay thế nhiệt điện than; Hệ thống lưới điện và hạ tầng điện được chú trọng đầu tư xây dựng kỳ vọng sẽ giải quyết được các vấn đề hiện tại và hỗ trợ các doan nghiệp xây lắp điện được hưởng lợi.

Việc QHĐ VIII chính thức được phê duyệt sớm sau thời gian chờ đợi sẽ tạo cơ hội cho những kỳ vọng được hiện thực hóa.

Lợi nhuận vượt trội từ nguồn... M&A

Hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam đã trở nên sôi động từ cuối năm 2018 đến nay.

Cơ chế mua điện theo giá cố định (FiT) hiện tại ở Việt Nam được cho là tốt hơn so với nhiều quốc gia khác trên thế giới và trong khu vực khi áp dụng cơ chế đấu giá cạnh tranh với giá bán điện mặt trời 4,5–6,0 USD/kWh ở Trung Quốc, 4,2-5,7 USD/kWh ở Malaysia và...

Các dự án năng lượng tái tạo ở Việt Nam có thể đạt được mức sinh lời mong muốn của các nhà đầu tư "khẩu vị" an toàn, bền vững với khung giá FiT hiện tại. Ngành năng lượng tái tạo rõ ràng có lợi thế để mang lại mức lợi nhuận mãn kỳ vọng của các nhà đầu tư nước ngoài khi so sánh với các nguồn vốn quốc tế như Nhật Bản, Singapore Quốc, Thái Lan, nơi có mặt bằng lãi suất thấp hơn Việt Nam.

Đặc biệt, sức hút về lợi nhuận của các dự án điện mặt trời tại Việt Nam đã thúc đẩy nhiều dự án năng lượng tái tạo từ chỗ ban đầu chỉ có cổ đông trong nước nhưng sau khi được bổ sung quy hoạch hoặc đi vào vận hành, đã nhanh chóng được sang tay nhà đầu tư nước ngoài.

Do đó, chúng tôi đặc biệt đánh giá cao những doanh nghiệp sở hữu các dự án năng lượng đã có giá FiT vì với những tiềm năng được nêu trên, việc chuyển nhượng dự án sẽ mang lại lợi nhuận vượt trội cho cổ đông.

Kỳ 2: Hiệu suất đầu tư và lợi nhuận của nhóm ngành điện

Diễn đàn Doanh nghiệp

Quy hoạch Điện VIII được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự phát triển của ngành điện và nền kinh tế. Ảnh minh họa

Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt Quy hoạch Phát triển Điện lực Quốc gia giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Điện VIII) vào ngày 15 tháng 5 năm 2023.

Theo đó, Quy hoạch điện VIII quy hoạch phát triển nguồn điện và lưới điện truyền tải ở cấp điện áp từ 220 kV trở lên, công nghiệp năng lượng tái tạo, năng lượng mới trên lãnh thổ Việt Nam từ năm 2021 đến năm 2050, tầm nhìn đến năm 2050, bao gồm cả các công trình liên kết lưới điện với các quốc gia láng giềng.

Ngành điện Việt Nam: Thừa nguồn, thiếu điện

Ngành điện Việt Nam đang ở trạng thái "thừa nguồn, thiếu điện", có nhiều nguyên nhân nhưng cuối cùng dẫn đến sự mất cân bằng giữa hệ thống nguồn phát điện và hệ thống lưới điện, dẫn đến lãng phí đáng kể khi các nguồn phát điện không được huy động triệt để và nguy cơ thiếu điện, không đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Ngoài ra, nhu cầu tiêu thụ điện của người Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng. Theo từng giai đoạn của nền kinh tế, hệ số đàn hồi điện/GDP thay đổi. Tốc độ tăng trưởng điện năng trong thời kỳ thực hiện công nghiệp hóa thường tăng cao hơn so với tốc độ tăng trưởng kinh tế do sự phát triển của các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng như cơ khí, luyện kim, chế tạo máy... Tuy nhiên, khi quá trình công nghiệp hóa cơ bản kết thúc, cơ cấu kinh tế thay đổi, từng bước chuyển sang phát triển các ngành tiêu thụ ít năng lượng nhưng hiệu quả cao, khi đó hệ số đàn hồi giảm.

Hệ số đàn hồi điện/GDP vẫn duy trì ở mức 1.22-1.3 lần trong giai đoạn 2021–2030, theo Dự thảo Quy hoạch Điện VIII ngày 10/523. Với mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 7%/năm, ước tính sản lượng tiêu thụ điện của Việt Nam tăng trưởng khoảng 13-15% từ năm 2023 đến năm 2025 và ổn định ở mức 89% từ năm 2026 đến năm 2030.

Đứng trước các nguy cơ về an ninh năng lượng quốc gia, đảm bảo nguồn điện cho phát triển kinh tế và quy hoạch phát triển ngành điện trong giai đoạn sắp tới phù hợp với xu hướng chung của ngành năng lượng thế giới. Quy hoạch điện VIII, vừa được phê duyệt, được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự phát triển của ngành điện và nền kinh tế Việt Nam.

Những kỳ vọng và kết thúc của Quy hoạch Điện VIII

Quy hoạch Điện VIII (QHĐ VIII) tập trung vào hai vấn đề quan trọng nhất của ngành điện Việt Nam hiện tại (1) quy hoạch phát triển hệ thống nguồn phát điện và (2) xây dựng hệ thống lưới điện đảm bảo huy động hệ thống nguồn phát hiệu quả, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Tổng công suất điện quốc gia gần như không đổi vào năm 2030, đạt 158,244 MW so với dự thảo tháng 11/2022 là 156,444. Về quy hoạch phát triển công suất nguồn phát.

Chương trình đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JEPT) là một thuận giữa các bên thúc đẩy phát triển năng lượng sạch, trong đó nước phát triển cung cấp kinh phí cho các quốc gia đang phát triển để hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng xanh nhanh chóng. Khoản tài trợ này ở dạng trợ cấp, cho vay lãi suất thấp và đầu tư từ cả chính phủ và tư nhân. Trong khuôn khổ thuận giữa JETP và Việt Nam để hỗ trợ giảm phụ thuộc vào các nhà máy điện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch, chương trình cam kết tài trợ 15,5 tỷ USD và sẽ được giải ngân trong vòng 3 đến 5 năm tới.

Do đó, QHĐ VIII đã có những thay đổi đáng kể trong việc lập kế hoạch cơ cấu nguồn phát điện cho năm 2030:

*Đối với nhiệt điện than: Dự kiến đạt công suất cực đại vào năm 2030 chỉ còn 30,127 MW so với dự thảo ban đầu là ~56.000 MW. Tỷ trọng nhiệt điện than giảm từ 33% trong năm 2022 xuống 19% vào năm 2030 thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc giảm phát thải nhà kính, các vấn đề môi trường, các cam kết quốc tế và chương trình JETP.

QHĐ VIII mới nhất chủ trương là: Xây dựng hoàn thành 6,125 MW đang xây dựng dở dang trong QHĐ VII Điều chỉnh; Các nhà máy đã vận hành trên 20 năm phải chuyển sang sử dụng nhiên liệu sinh khối/Amoniac. Hiện tại, công suất nhiệt điện than chỉ còn khoảng 5,000 MW nữa để đạt mục tiêu. Dừng hoạt động các nhà máy trên 40 năm tuổi và không thể chuyển đổi nhiên liệu; Xử lý dứt điểm các dự án BOT điện than 6,200 MW, bao gồm Quảng Trị, Nam Định 1, Sông Hậu 2 và Vĩnh Tân 3.

Chúng tôi đánh giá nhiệt điện than như sau:

Tích cực trong ngắn hạn vì vẫn là một thành phần quan trọng của hệ thống điện quốc gia, với các ưu việt về (1) độ ổn định cho khả năng chạy nền đảm bảo nguồn điện (2) chi phí sản xuất điện cạnh tranh (3) quá trình chuyển đổi nguồn năng lượng không thể diễn ra nhanh chóng và vẫn cần huy động nhiệt điện than trong thời gian sắp tới.

Do đó, các nhà máy điện than mới sẽ không được phát triển sau 2030 và đối mặt với rủi ro cắt giảm trong dài hạn khi các nguồn năng lượng sạch hơn trở nên thuận lợi hơn để khai thác, rẻ hơn và các vấn đề về truyền tải, lưu trữ được giải quyết. Tiêu cực trong dài hạn do việc Việt Nam đã tham gia vào các chương trình như JEPT, củng cố cam kết giảm phát thải carbon tại COP27...

* Đối với điện mặt trời: Do những lợi ích của cơ chế giá FiT, điện mặt trời đã phát triển nhanh chóng trong những năm từ năm 2019 đến 2021, dẫn đến mất cân bằng và quá tải lưới điện. Do đó, nhiều dự án sẽ không được hoàn thành cho đến sau năm 2030 để hạ tầng có thể theo kịp công suất phát.

Chúng tôi đánh giá điện mặt trời: Trong ngắn hạn đến 2030, điện mặt trời sẽ tạm dừng tăng sản lượng cho đến khi hệ thống lưới điện và hạ tầng truyền tải lưu trữ được mở rộng; Cơ chế giá chuyển tiếp mới sẽ làm cho các dự án giảm hiệu quả đầu tư và tăng thời gian hoàn vốn sẽ gây trở ngại cho các nhà đầu tư khi tham gia đầu tư năng lượng mặt trời.

*Đối với điện gió: Trong cùng giai đoạn, nhóm này sẽ được ưu tiên phát triển để thay thế cho điện mặt trời. Công suất điện gió ước tính đạt 27,800 MW vào năm 2030, tăng gấp 7 lần so với hiện tại. Từ 5% lên 18%, tỷ trọng trong cơ cấu nguồn phát tăng lên.

Cơ chế giá năng lượng tái tạo chuyển tiếp thấp sẽ có tác động đến các doanh nghiệp đầu tư năng lượng vì (1) không phản ánh yếu tố trượt giá của VND (2) doanh nghiệp sẽ đối mặt với rủi ro tỷ giá. Giá chuyển tiếp cho các dự án điện gió giảm 21–22%; giá chuyển tiếp cho các Dự án điện mặt trời giảm 17%; Cơ chế giá niêm yết mới bằng VND sẽ có tác động.

Chúng tôi đánh giá điện gió: Mặc dù cơ chế giá mới vẫn ưu ái hơn cho điện gió, nhưng nó vẫn ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và thời gian hoàn vốn. Do đó, với việc QHĐ VIII được thông qua, một cơ chế giá mới đối với năng lượng tái tạo kỳ vọng được ban hành sẽ thúc đẩy các nhà đầu tư tham gia đầu tư điện gió tại Việt Nam.

Điện gió được kỳ vọng sẽ là nhóm được đầu tư nhiều nhất ở Việt Nam trong dài hạn với trọng tâm chuyển dịch sang năng lượng tái tạo. Các giới hạn của nhóm năng lượng mặt trời và điện, mở đường cho điện gió chiếm vị trí trung tâm trong phát triển năng lượng tái tạo, là những gì hỗ trợ cho việc phát triển sản lượng nhóm điện gió.

*Đối với nhóm nhiệt điện khí và LNG: Để tránh sự đánh đổi lợi ích giữa tăng trưởng kinh tế vĩ mô và điều kiện môi trường sống, được kỳ vọng sẽ là nhóm thay thế cho nhiệt điện than.

Để phát điện, Việt Nam sẽ nỗ lực tận dụng tối đa các nguồn khí trong nước. Tập trung đẩy nhanh các dự án khí lô B, Cá Voi Xanh và các dự án nhiệt điện khí hạ nguồn như cụm nhiệt điện Ô Môn, Miền Trung và Dung Quất. Tổng công suất điện khí ước tính đạt 14,930 MW vào năm 2030, gấp đôi so với hiện tại.

Việt Nam không ưu tiên phát triển nhóm nhiệt điện LNG nếu có các nguồn thay thế hiệu quả hơn để giảm bớt phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu. Tuy nhiên, để đồng bộ với các dự án điện khí LNG như Nhơn Trạch 3&4 và bổ sung khí cho khu vực Đông Nam Bộ, vẫn tiếp tục phát triển hệ thống kho cảng LNG ở Miền Nam. Ước tính công suất điện LNG đạt 22,400 MW vào năm 2030, tương đương 14% công suất nguồn phát.

Trong ngắn hạn, nhiệt điện khí và LNG được ưu tiên phát triển hơn nhiệt điện khí. Tuy nhiên, sẽ tập trung nhiều hơn vào nhóm nhiệt điện khí sử dụng nguồn khí trong nước thay thế cho nhiệt điện than vì tính ổn định đảm bảo công suất chạy nền và giảm phát thải tốt hơn nhiệt điện than.

Chính phủ ưu tiên chuyển đổi toàn bộ hoặc 75% hệ thống nhiệt điện khí sang Hydro thân thiện với môi trường trong thời gian dài hạn. Do đó, mặc dù có nhiều đặc điểm thuận lợi hơn so với nhiệt điện than truyền thống, hệ thống điện khí và LNG vẫn sẽ phải đối mặt với việc cắt giảm trong dài hạn.

Theo Tổng kết về quy hoạch công suất nguồn phát, FIDT cho rằng với QHĐ VIII, Việt Nam một lần nữa củng cố cam kết giảm phát thải COP27. Khi cơ chế giá rõ ràng, phù hợp sau khi QHĐ VIII được thông qua, điện gió sẽ là mảng thu hút được nhiều đầu tư trong thời gian sắp tới. Để đảm bảo sự ổn định và an ninh năng lượng quốc gia, nhiệt điện khí và nhiệt điện LNG sẽ được phát triển dần thay thế cho nhóm nhiệt điện than.

*Về sản lượng

Cho đến cuối năm 2030, nhóm nhiệt điện than vẫn sẽ đóng góp sản lượng điện lớn nhất, chiếm 38.8%. Điều đó cho thấy rằng trong ngắn hạn, Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nhiệt điện than như một nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững. Tuy nhiên, do nỗ lực của chính phủ nhằm đạt được mức trung carbon ròng, tỷ lệ này sẽ giảm dần trong thời gian dài.

Đáng chú ý, sản lượng điện khí LNG sẽ tăng đáng kể từ 0 lên ít nhất 83.5 tỷ kWh, chiếm 14.6% điện khí LNG vào năm 2030. Với tổng số mười sáu (16) dự án sẽ được triển khai, bắt đầu với NT3 & 4 (POW) tại Nhơn Trạch - Đồng Nai.

Ngoài ra, năng lượng gió được dự đoán sẽ cung cấp từ 36.7 tỷ kWh đến 6.4% nhu cầu điện quốc gia vào năm 2030.

*Về hệ thống truyền tải điện

Hệ thống lưới điện quốc gia sẽ cần thêm khoảng 12.300 km đường dây 500kV và 16.800 km đường dây 220kV. Sau năm 2030, các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia dự đoán rằng sẽ không cần phải xây dựng thêm 500kV để truyền tải điện năng vì khả năng tự cung tự cấp của các miền khác nhau. Bộ Công Thương cũng dự báo rằng sản lượng điện tối đa được "vận chuyển" giữa các miền sẽ không vượt quá 20 tỷ kWh mỗi năm.

Theo FIDT, với mức đầu tư dự kiến là 15 tỷ USD cho hệ thống lưới điện cho giai đoạn 2021–2030, bình quân 1,5 tỷ USD/năm, sẽ là động lực tăng trưởng mạnh cho các doanh nghiệp xây lắp điện.

Tổng quan về những kỳ vọng của Quy hoạch Điện VIII như sau: Giải quyết các vấn đề hiện tại về việc phát triển hệ thống nguồn phát điện của Việt Nam theo xu hướng chung của ngành năng lượng thế giới; Năng lượng điện gió được kỳ vọng sẽ thu hút đầu tư và chiếm vị trí trung tâm trong phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam; Nhiệt điện khí và LNG sẽ được ưu tiên phát triển trong giai đoạn 2021–2030 để thay thế nhiệt điện than; Hệ thống lưới điện và hạ tầng điện được chú trọng đầu tư xây dựng kỳ vọng sẽ giải quyết được các vấn đề hiện tại và hỗ trợ các doan nghiệp xây lắp điện được hưởng lợi.

Việc QHĐ VIII chính thức được phê duyệt sớm sau thời gian chờ đợi sẽ tạo cơ hội cho những kỳ vọng được hiện thực hóa.

Lợi nhuận vượt trội từ nguồn... M&A

Hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam đã trở nên sôi động từ cuối năm 2018 đến nay.

Cơ chế mua điện theo giá cố định (FiT) hiện tại ở Việt Nam được cho là tốt hơn so với nhiều quốc gia khác trên thế giới và trong khu vực khi áp dụng cơ chế đấu giá cạnh tranh với giá bán điện mặt trời 4,5–6,0 USD/kWh ở Trung Quốc, 4,2-5,7 USD/kWh ở Malaysia và...

Các dự án năng lượng tái tạo ở Việt Nam có thể đạt được mức sinh lời mong muốn của các nhà đầu tư "khẩu vị" an toàn, bền vững với khung giá FiT hiện tại. Ngành năng lượng tái tạo rõ ràng có lợi thế để mang lại mức lợi nhuận mãn kỳ vọng của các nhà đầu tư nước ngoài khi so sánh với các nguồn vốn quốc tế như Nhật Bản, Singapore Quốc, Thái Lan, nơi có mặt bằng lãi suất thấp hơn Việt Nam.

Đặc biệt, sức hút về lợi nhuận của các dự án điện mặt trời tại Việt Nam đã thúc đẩy nhiều dự án năng lượng tái tạo từ chỗ ban đầu chỉ có cổ đông trong nước nhưng sau khi được bổ sung quy hoạch hoặc đi vào vận hành, đã nhanh chóng được sang tay nhà đầu tư nước ngoài.

Do đó, chúng tôi đặc biệt đánh giá cao những doanh nghiệp sở hữu các dự án năng lượng đã có giá FiT vì với những tiềm năng được nêu trên, việc chuyển nhượng dự án sẽ mang lại lợi nhuận vượt trội cho cổ đông.

Kỳ 2: Hiệu suất đầu tư và lợi nhuận của nhóm ngành điện

Diễn đàn Doanh nghiệp

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống