Bài 5: Quản lý tiên tiến để thúc đẩy tốc độ hiện đại hóa ngành CNQP | Báo Công Thương

Bài 2: Làm chủ công nghiệp quốc phòng, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa vũ khí trong điều kiện mới Bài 3: Nhận diện các luận điệu chống phá quá trình hiện đại hóa lĩnh vực công nghiệp quốc phòng Bài 4: Mở rộng liên kết công nghiệp quốc phòng với công nghiệp quốc gia

Trong chuyến công tác tìm hiểu thực tế về cách thức quản lý, trọng dụng nhân tài và xây dựng con người ở các đơn vị thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng (Viện Công nghệ; Viện Vũ khí; Nhà máy Z181; Nhà máy Z175; Nhà máy Z111; Viện Thiết kế tàu quân sự; Nhà máy Z195 hoặc Viện Thuốc phóng, thuốc nổ), chúng tôi đã phát hiện ra câu trả lời đáng khi mà từ chỉ huy các nhà máy, viện nghiên cứu luôn biết đặt con người ở vị trí trung tâm. Điều này phản bác lại quan điểm của các thế lực thù địch rằng lĩnh vực công nghiệp quốc phòng chỉ nên làm tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; những công việc liên quan đến khoa học nên được giao cho các cơ quan khoa học.

Tạo điều kiện tối đa để các sáng kiến được phát huy

Cho dù họ là cán bộ, kỹ sư, chuyên gia nghiên cứu hay chỉ là người công nhân bình thường, họ đều được tổ chức tạo điều kiện tối đa để phát huy tinh thần sáng tạo; những điều một người công nhân, một kỹ sư ở mỗi nhà máy, viện nghiên cứu suy nghĩ, trăn trở cũng là trăn trở chung của cả tập thể; trí tuệ cá nhân và tập thể được cùng một nhịp khi liên tục có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật được đưa ra để tối ưu hóa quy trình sản xuất, cách thức quản lý...

Phó Giám đốc nhà máy Z175, theo chân của đồng chí Hoàng Văn Thành, trao hàng trăm suất quà, là phần thưởng cho những người công nhân trực tiếp sản xuất ở các phân xưởng đã có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật từ tháng 3-2020 đến tháng 5-2020. Ban giám đốc nhà máy Z175 đã đi đến từng phân xưởng, từng vị trí công việc của công nhân, để trao thưởng, điều này khiến chúng tôi ngạc nhiên và thú vị thay vì tổ chức hội nghị để trao thưởng. Nét mặt người nào khi được nhận thưởng cũng hân hoan, tự hào với lãnh đạo nhà máy, tự hào với những người đồng nghiệp của mình, mặc dù giá trị vật chất không phải là nhiều.

Chúng tôi mới hiểu rõ tại sao, từ lãnh đạo của Tổng cục cho đến chỉ huy của nhà máy, viện nghiên cứu, "chụm" trong suy nghĩ: Phải quan tâm tới con người, bởi con người là yếu tố chính ảnh hưởng đến sự thành công của ngành công nghiệp quốc phòng. Nhìn ánh mắt ngời lên sự tin yêu của mỗi người công nhân, tận mắt chứng kiến cách làm gần gũi, văn hóa quản lý nhân văn của cán bộ lãnh đạo các nhà máy.

Chúng tôi thấy rõ khí thế thi đua theo những cách sáng tạo khi mỗi cơ quan đơn vị này luôn đổi mới tư duy, có sự đột phá của riêng mình để kịp thời huy động có hiệu quả sự tham gia của khoa học công nghệ; nhanh chóng thích ứng với cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đang từng ngày, từng giờ biến đổi, từ đó tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng cao với hàm lượng chất xám ngày càng lớn, có tính đột phá về khoa học công nghệ, đáp ứng nhiệm vụ ngày càng quan trọng và nặng nề mà Đảng, Nhà nước, Quân đội giao phó; bảo đảm năng lực để thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, ứng dụng có hiệu quả các thành tựu, tiến bộ khoa học công nghệ mới trong hoạt động nghiên cứu, tạo bước chuyển biến và hình thành các sản phẩm tiên tiến tầm cỡ khu vực và quốc tế.

Năng lực sản xuất, sửa chữa các sản phẩm công nghiệp quốc phòng, an ninh, nhất là các sản phẩm hóa nổ, vũ khí phòng thủ, tấn công tầm xa, đóng tàu quân sự, cơ khí chính xác, súng, điện tử viễn thông... phát triển mạnh ngày càng tăng do trình độ của cán bộ, kỹ sư và công nhân ngày càng được nâng cao. Những sản phẩm của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam có được phần lớn là nhờ việc đầu tư đúng hướng cho đội ngũ làm công tác khoa học; công tác nghiên cứu khoa học công nghệ quân sự bước đầu gắn kết chặt chẽ với sản xuất, tập trung vào các sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng ngay trong thực tiễn huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đáp ứng nhu cầu sẵn sàng chiến đấu bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biển và đảo của Tổ quốc.

Trước những thay đổi nhanh chóng của tình hình thế giới, khu vực và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã nhận ra rất rõ rằng nhiệm vụ xây dựng phát triển công nghiệp quốc phòng ngày càng nặng nề, đòi hỏi phải thực hiện các bước đổi mới tư duy và có các giải pháp đột phá về năng lực nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm công nghiệp quốc phòng mà lực lượng nòng cốt để thực hiện là Bộ Quốc phòng (Tổng cục Công nghiệp quốc phòng).

Trong nhiều năm qua, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã thực hiện tốt nhiệm vụ sản xuất quốc phòng, góp phần bảo đảm trang bị cho huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu của quân đội. Các dự án đầu tư phát triển Công nghiệp quốc phòng, đặc biệt là các dự án trọng điểm, công nghệ cao được triển khai quyết liệt, đúng định hướng và đã đưa vào khai thác, sử dụng hiệu quả. Năng lực nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị kỹ thuật của Công nghiệp quốc phòng đã phát triển rõ nét và có bước đột phá.

Công nghiệp quốc phòng từng bước làm chủ công nghệ sản xuất, sửa chữa, cải tiến, số hóa nhiều loại vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật thế hệ mới, công nghệ cao, hiện đại mang thương hiệu Việt Nam, đáp ứng một phần nhu cầu vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) cho toàn quân, nổi bật như: tàu quân sự, súng bộ binh thế hệ mới, khí tài quan sát ngắm bắn đêm, đạn pháo cho hải quân, cơ bản tự chủ được thuốc phóng, thuốc nổ, vật tư kim loại cho sản xuất đạn, đồng thời nghiên cứu, sản xuất được nhiều mặt hàng kinh tế chất lượng cao, có thương hiệu, uy tín, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu. Các sản phẩm quốc phòng ngày càng có chất lượng cao hơn, củng cố niềm tin của người tiêu dùng.

Đột phá vào khoa học

Đầu tư tối đa cho con người, hoặc khoa học, là bí quyết của những thành công được chia sẻ bởi cán bộ các nhà máy thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng.

Các kỹ sư, công nhân biết phát huy tinh thần sáng tạo trong lắp ráp, chế tạo mới ở dây chuyền, thiết bị sản xuất; họ biết cách tiếp cận công nghệ hiện đại nơi đó nhất định sản xuất được nhiều loại vũ khí, trang bị tiên tiến không thua kém gì so với trình độ của nước ngoài. Qua những câu chuyện với lãnh đạo các cơ quan, nhà máy, viện nghiên cứu... nhóm phóng viên chúng tôi hiểu rõ nơi nào biết phát huy truyền thống chủ động sáng tạo, huy động sức mạnh, trí tuệ tập thể trong nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, sáng chế.

Các cuộc kiểm tra đã chứng minh rằng các sản phẩm vũ khí trang bị mới do công nghiệp quốc phòng nghiên cứu, sản xuất, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân Trung ương và Bộ quốc phòng đã được đánh giá cao. Trong số nhiều sản phẩm nổi tiếng của công nghiệp quốc phòng, đã có một số sản phẩm được Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học kỹ thuật (đợt 1 năm 2012); các sản phẩm đã được Giải thưởng Khoa học công nghệ cấp nhà nước; hàng chục sản phẩm đã được giải thưởng VIFOTECH; và hàng trăm đề tài nghiên cứu khoa học đã được trao giải Tuổi trẻ sáng tạo trong quân đội. Từ những ý tưởng giá trị này, toàn bộ Bộ Công nghiệp quốc phòng đã thực hiện thành công nhiều dự án quan trọng, góp phần nâng cao năng lực, trình độ và hiện đại hóa công nghiệp quốc phòng quốc gia, từng bước đáp ứng nhu cầu huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đánh trả của lực lượng vũ trang khi có chiến tranh công nghệ cao.

Trò chuyện với cây sáng kiến Vũ Tiến Công, trợ lý nghiên cứu của Viện thuốc phóng thuốc nổ, được biết chỉ trong vài năm đã có tới 8 sáng kiến, bao gồm cả những sáng kiến cấp Bộ Quốc phòng, Tổng cục và cấp viện. Công vừa đã thành công trong sáng kiến cải tiến kính hiển vi quang học và thiết kế phần mềm xử lý ảnh kỹ thuật số nhằm nâng cao hiệu quả và độ chính xác của phép đo kích thước hình học thuốc phóng. Áp dụng sáng kiến này trong các điều kiện hiện tại có thể làm tăng hiệu quả đo đạc mà có thể giảm chi phí đầu tư lên tới 3000 đô la. Kỹ thuật cải thiện hiệu quả đo kích thước hình học của thuốc phóng, tăng năng suất đo đạc, giảm công sức cho kiểm định viên, lưu giữ hình ảnh kết quả đo đạc, đảm bảo tính khách quan của kết quả đo, phục vụ truy cập lại sau này và thuận tiện khi có thể chuyển giao cho đơn vị khác với chi phí thấp. Ngoài những lợi ích về mặt kinh tế khi tiết kiệm ngân sách nhà nước.

Những sáng kiến như của các kỹ sư ở Viện thuốc phóng thuốc nổ hoặc các Nhà máy khác trong toàn Tổng cục Công nghiệp quốc phòng rất nhiều và chỉ có hơn chục đơn vị chúng tôi được tìm hiểu. Như ở Nhà máy Z175, chỉ từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2020, cả nhà máy đã thưởng thưởng thưởng 86 sáng kiến cải tiến kỹ thuật; trong 3 tháng trước đó, con số này là 56 sáng kiến. Cán bộ kỹ thuật và công nhân trực tiếp sản xuất là những người tạo ra phần lớn các sáng kiến này. Những con số đáng tự hào này được tạo ra dựa trên kiến thức thực tế được trau dồi không ngừng nghỉ qua nhiều năm bởi các cấp lãnh đạo, cho dù chúng đến từ cơ quan, viện nghiên cứu hay nhà máy.

Nâng tầm văn hóa quản lý

Các phương pháp quản lý mới, nhân văn, khoa học phải được áp dụng để thúc đẩy năng suất lao động, xây dựng tính chuyên nghiệp cho từng người và cuối cùng là toàn dây chuyền, phân xưởng hoặc thậm chí cả nhà máy để xây dựng nguồn lực chất lượng cao. Chuyên nghiệp trong nghiên cứu, sản xuất và sản xuất của toàn ngành công nghiệp quốc phòng quan trọng hơn.

Theo Đại tá Tào Đức Thắng, Chủ tịch, Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel), vai trò dẫn dắt trong phát triển công nghiệp công nghệ cao vẫn là khát vọng, nhu cầu nội tại của Viettel và yêu cầu của đất nước đối với Viettel. Theo lịch sử, khoa học công nghệ luôn là yếu tố quyết định duy trì sự cân bằng sức mạnh giữa các quốc gia và các lực lượng trên toàn cầu. Nếu một quốc gia chỉ biết mua sản phẩm, thiết bị của quốc gia khác hoặc chỉ lắp ráp, quốc gia đó sẽ không bao giờ có được nền công nghệ hiện đại. Đáng lo ngại hơn là tình trạng phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài để tồn tại và phát triển đồng thời lại bị ràng buộc bởi các điều kiện bất lợi.

Tại các cường quốc trên thế giới, việc xây dựng tổ hợp công nghiệp quốc phòng là rất quan trọng, dẫn dắt trong hệ thống đổi mới sáng tạo. Các quốc gia trên thế giới đều có xu hướng phát triển công nghiệp quốc phòng hiện đại, bảo đảm cho lực lượng vũ trang có trang bị kỹ thuật hiện đại, có sức mạnh chiến đấu cao và có khả năng ứng phó hiệu quả với chiến tranh công nghệ cao. Ở Việt Nam, quan điểm, chủ trương xuyên suốt của Đảng, Nhà nước trong nhiều năm qua về phát triển Công nghiệp quốc phòng là tự chủ, tự cường, hiện đại, theo hướng lưỡng dụng, thực sự trở thành bộ phận quan trọng và mũi nhọn của công nghiệp quốc gia.

Có thể thấy từ các quốc gia xung quanh rằng để đạt được mục tiêu tự chủ về công nghệ và hướng tới mục tiêu lâu dài, các quốc gia đã và đang có những bước đi hết sức bài bản, tập trung vào lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D). Nếu chúng ta tiếp tục mua sản phẩm, thiết bị từ các quốc gia khác, chúng ta sẽ không có nền công nghiệp công nghệ cao hiện đại. Ngoài việc hoàn thiện đồng bộ hệ thống cơ chế chính sách đặc thù để tận dụng và phát huy tối đa nguồn lực phát triển công nghiệp quốc phòng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao làm chủ khoa học kỹ thuật, tăng cường các biện pháp quản lý khoa học luôn được Tổng cục Công nghiệp quốc phòng hoặc Viettel đặc biệt quan tâm. Để tiếp tục phát triển ngành công nghiệp quốc phòng một cách nhanh chóng và bền vững, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng giai đoạn mới, ngoài việc hoàn thiện đồng bộ các chính sách đặc thù.

Như chúng tôi đã thấy ở Nhà máy Z175 hoặc Nhà máy Z111, mô hình Kaizen-5S như chúng tôi đã thấy ở Tổng cục Công nghiệp quốc phòng là điển hình về quyết tâm áp dụng văn hóa quản lý tiên tiến giúp các doanh nghiệp vừa đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động vừa nâng cao chất lượng sản phẩm.

Trong tưởng tượng của chúng tôi, một nhà máy sản xuất thuốc nổ sẽ phải ngửi thấy mùi thuốc súng khi chúng tôi đến đó; một nhà máy sản xuất sản phẩm cao su sẽ phải sử dụng mùi cao su; và một nhà máy sản xuất súng sẽ phải sử dụng mùi dầu mỡ. Tuy nhiên, chúng tôi đã nhầm. Chúng tôi không hề ngửi thấy mùi cao su hoặc mùi dầu mỡ ngay khi chúng tôi đến tận các dây chuyền sản xuất băng tải hoặc ống cao su ở nhà máy Z175; chúng tôi đứng bên các dây chuyền sản xuất súng ở nhà máy Z111. Mặc dù có vẻ hơi quá, nhưng nhà xưởng quả thực sạch sẽ và gọn gàng như trong thành phố. Mọi công cụ làm việc được sắp xếp gọn gàng và lau chùi bóng loáng. Các kệ, giá đựng sản phẩm bố trí thuận tay, khoa học; nhà xưởng thoáng, mát, không khí trong lành. Chúng tôi tiếp tục trải nghiệm sự thoáng đãng trong các phân xưởng ở nhà máy Z175 trong thời tiết giữa mùa hè.

Theo Phó giám đốc Nhà máy Z175 Hoàng Văn Thành, nguyên tắc 5S, "sàng lọc, sắp xếp, sạch sẽ, săn sóc, sẵn sàng", là mô hình nhằm tạo ra một môi trường làm việc sạch sẽ, khoa học, gọn gàng và tiện lợi. Ngoài ra, Kaizen là triết lý nhằm thúc đẩy hoạt động cải tiến liên tục trong suốt quá trình làm việc. Nhà máy Z175 đã triển khai áp dụng mô hình Kaizen-5S, một mô hình tiên tiến đang được nhiều doanh nghiệp hàng đầu sử dụng, cách đây ít năm để triển khai chương trình cải tiến năng suất chất lượng. "Đến nay, mô hình này đã cho hiệu quả rất tích cực. "Sử dụng mô hình này, chất lượng công tác bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động, phòng ngừa bệnh nghề nghiệp cho cán bộ, nhân viên và người lao động được nâng lên rõ rệt", Phó giám đốc Hoàng Văn Thành nói.

Trước đây, nhà máy gặp rất nhiều khó khăn do cơ sở hạ tầng, môi trường không được bảo trì đúng cách, máy móc, thiết bị không được sắp xếp hợp lý, khoa học, dụng cụ làm việc thiếu ngăn nắp, v.v. Ngoài ra, một số nhân viên, người lao động và cán bộ nhận thức về thực hành 5S chưa đầy đủ, còn có tư tưởng ngại thay đổi. Lãnh đạo nhà máy hạ quyết tâm phải thay đổi và nâng cao năng suất chất lượng của sản phẩm. Đảng, Ban giám đốc nhà máy đề xuất nhiều giải pháp tổ chức thực hiện với tinh thần "thay đổi để phát triển". Sau thời gian triển khai thực hiện, nhà máy đã đạt được những kết quả đáng chú ý, từng bước phát huy năng lực sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh và chiếm lĩnh thị trường. Từ đó, nhà máy tiếp tục phát triển chiến lược đầu tư công nghệ, khai thác hiệu quả thiết bị máy móc, gắn kết nghiên cứu vật liệu mới và sản phẩm mới, v.v.

Bản thân dây chuyền sản xuất băng tải cao su sản lượng tăng 1,8 lần, chất lượng sản phẩm loại I tăng hơn 90% và thu nhập bình quân của nhân viên trên dây chuyền tăng hơn 5% nhờ nhà máy đã triển khai thành công 3 Kaizen trọng tâm (dây chuyền sản xuất băng tải, sản xuất phụ tùng và luyện cao su). Ngoài ra, việc triển khai và thực hiện đã tạo ra một môi trường vệ sinh công nghiệp xanh, sạch, thân thiện với môi trường; mặt bằng công nghệ được tổ chức khoa học và tiện lợi. Các chỉ tiêu vi khí hậu, ánh sáng, tiếng ồn, nồng độ bụi và hơi khí độc đều được đặt ở mức tối thiểu chấp nhận được; chỉ số tâm sinh lý lao động của công nhân đầu ca, giữa ca và cuối ca sản xuất được đặt ở mức khá.

Có thể thấy rõ rằng các kỹ thuật quản lý mới, nhân văn, khoa học đang tạo ra một môi trường lành mạnh, sạch đẹp, thoáng đãng, thuận tiện hơn, giúp tinh thần mỗi cán bộ, công nhân được thoải mái hơn, vì thế năng suất lao động cao hơn, con người ngăn nắp, nghiêm túc và chủ động hơn trong mọi kế hoạch chung và riêng, là nền tảng để tạo ra tính chuyên nghiệp cho từng cá nhân và rộng ra là toàn dây chuyền, phân xưởng, hay là cả nhà máy và quan trọng hơn là sự chuyên nghiệp trong nghiên cứu, lao động và sản xuất của toàn ngành công nghiệp quốc phòng.

Có thể thấy rõ những bước chuyển biến mạnh mẽ, đáng mừng của ngành công nghiệp quốc phòng; đáp ứng nhu cầu xây dựng và phát triển ngành công nghiệp quốc phòng trở thành mũi nhọn của ngành công nghiệp quốc gia, đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Làm cho nhân dân tin tưởng vào sức mạnh mà chúng ta tạo ra đủ sức giữ yên bờ cõi, xua tan mọi quan niệm sai lầm về công cuộc hiện đại hóa đất nước, hiện đại hóa nền công nghiệp quốc phòng.

Trong chuyến công tác tìm hiểu thực tế về cách thức quản lý, trọng dụng nhân tài và xây dựng con người ở các đơn vị thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng (Viện Công nghệ; Viện Vũ khí; Nhà máy Z181; Nhà máy Z175; Nhà máy Z111; Viện Thiết kế tàu quân sự; Nhà máy Z195 hoặc Viện Thuốc phóng, thuốc nổ), chúng tôi đã phát hiện ra câu trả lời đáng khi mà từ chỉ huy các nhà máy, viện nghiên cứu luôn biết đặt con người ở vị trí trung tâm. Điều này phản bác lại quan điểm của các thế lực thù địch rằng lĩnh vực công nghiệp quốc phòng chỉ nên làm tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; những công việc liên quan đến khoa học nên được giao cho các cơ quan khoa học.

Tạo điều kiện tối đa để các sáng kiến được phát huy

Cho dù họ là cán bộ, kỹ sư, chuyên gia nghiên cứu hay chỉ là người công nhân bình thường, họ đều được tổ chức tạo điều kiện tối đa để phát huy tinh thần sáng tạo; những điều một người công nhân, một kỹ sư ở mỗi nhà máy, viện nghiên cứu suy nghĩ, trăn trở cũng là trăn trở chung của cả tập thể; trí tuệ cá nhân và tập thể được cùng một nhịp khi liên tục có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật được đưa ra để tối ưu hóa quy trình sản xuất, cách thức quản lý...

Phó Giám đốc nhà máy Z175, theo chân của đồng chí Hoàng Văn Thành, trao hàng trăm suất quà, là phần thưởng cho những người công nhân trực tiếp sản xuất ở các phân xưởng đã có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật từ tháng 3-2020 đến tháng 5-2020. Ban giám đốc nhà máy Z175 đã đi đến từng phân xưởng, từng vị trí công việc của công nhân, để trao thưởng, điều này khiến chúng tôi ngạc nhiên và thú vị thay vì tổ chức hội nghị để trao thưởng. Nét mặt người nào khi được nhận thưởng cũng hân hoan, tự hào với lãnh đạo nhà máy, tự hào với những người đồng nghiệp của mình, mặc dù giá trị vật chất không phải là nhiều.

Chúng tôi mới hiểu rõ tại sao, từ lãnh đạo của Tổng cục cho đến chỉ huy của nhà máy, viện nghiên cứu, "chụm" trong suy nghĩ: Phải quan tâm tới con người, bởi con người là yếu tố chính ảnh hưởng đến sự thành công của ngành công nghiệp quốc phòng. Nhìn ánh mắt ngời lên sự tin yêu của mỗi người công nhân, tận mắt chứng kiến cách làm gần gũi, văn hóa quản lý nhân văn của cán bộ lãnh đạo các nhà máy.

Chúng tôi thấy rõ khí thế thi đua theo những cách sáng tạo khi mỗi cơ quan đơn vị này luôn đổi mới tư duy, có sự đột phá của riêng mình để kịp thời huy động có hiệu quả sự tham gia của khoa học công nghệ; nhanh chóng thích ứng với cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đang từng ngày, từng giờ biến đổi, từ đó tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng cao với hàm lượng chất xám ngày càng lớn, có tính đột phá về khoa học công nghệ, đáp ứng nhiệm vụ ngày càng quan trọng và nặng nề mà Đảng, Nhà nước, Quân đội giao phó; bảo đảm năng lực để thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, ứng dụng có hiệu quả các thành tựu, tiến bộ khoa học công nghệ mới trong hoạt động nghiên cứu, tạo bước chuyển biến và hình thành các sản phẩm tiên tiến tầm cỡ khu vực và quốc tế.

Năng lực sản xuất, sửa chữa các sản phẩm công nghiệp quốc phòng, an ninh, nhất là các sản phẩm hóa nổ, vũ khí phòng thủ, tấn công tầm xa, đóng tàu quân sự, cơ khí chính xác, súng, điện tử viễn thông... phát triển mạnh ngày càng tăng do trình độ của cán bộ, kỹ sư và công nhân ngày càng được nâng cao. Những sản phẩm của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam có được phần lớn là nhờ việc đầu tư đúng hướng cho đội ngũ làm công tác khoa học; công tác nghiên cứu khoa học công nghệ quân sự bước đầu gắn kết chặt chẽ với sản xuất, tập trung vào các sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng ngay trong thực tiễn huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đáp ứng nhu cầu sẵn sàng chiến đấu bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biển và đảo của Tổ quốc.

Trước những thay đổi nhanh chóng của tình hình thế giới, khu vực và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã nhận ra rất rõ rằng nhiệm vụ xây dựng phát triển công nghiệp quốc phòng ngày càng nặng nề, đòi hỏi phải thực hiện các bước đổi mới tư duy và có các giải pháp đột phá về năng lực nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm công nghiệp quốc phòng mà lực lượng nòng cốt để thực hiện là Bộ Quốc phòng (Tổng cục Công nghiệp quốc phòng).

Trong nhiều năm qua, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã thực hiện tốt nhiệm vụ sản xuất quốc phòng, góp phần bảo đảm trang bị cho huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu của quân đội. Các dự án đầu tư phát triển Công nghiệp quốc phòng, đặc biệt là các dự án trọng điểm, công nghệ cao được triển khai quyết liệt, đúng định hướng và đã đưa vào khai thác, sử dụng hiệu quả. Năng lực nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa vũ khí, trang bị kỹ thuật của Công nghiệp quốc phòng đã phát triển rõ nét và có bước đột phá.

Công nghiệp quốc phòng từng bước làm chủ công nghệ sản xuất, sửa chữa, cải tiến, số hóa nhiều loại vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật thế hệ mới, công nghệ cao, hiện đại mang thương hiệu Việt Nam, đáp ứng một phần nhu cầu vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) cho toàn quân, nổi bật như: tàu quân sự, súng bộ binh thế hệ mới, khí tài quan sát ngắm bắn đêm, đạn pháo cho hải quân, cơ bản tự chủ được thuốc phóng, thuốc nổ, vật tư kim loại cho sản xuất đạn, đồng thời nghiên cứu, sản xuất được nhiều mặt hàng kinh tế chất lượng cao, có thương hiệu, uy tín, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu. Các sản phẩm quốc phòng ngày càng có chất lượng cao hơn, củng cố niềm tin của người tiêu dùng.

Đột phá vào khoa học

Đầu tư tối đa cho con người, hoặc khoa học, là bí quyết của những thành công được chia sẻ bởi cán bộ các nhà máy thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng.

Các kỹ sư, công nhân biết phát huy tinh thần sáng tạo trong lắp ráp, chế tạo mới ở dây chuyền, thiết bị sản xuất; họ biết cách tiếp cận công nghệ hiện đại nơi đó nhất định sản xuất được nhiều loại vũ khí, trang bị tiên tiến không thua kém gì so với trình độ của nước ngoài. Qua những câu chuyện với lãnh đạo các cơ quan, nhà máy, viện nghiên cứu... nhóm phóng viên chúng tôi hiểu rõ nơi nào biết phát huy truyền thống chủ động sáng tạo, huy động sức mạnh, trí tuệ tập thể trong nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, sáng chế.

Các cuộc kiểm tra đã chứng minh rằng các sản phẩm vũ khí trang bị mới do công nghiệp quốc phòng nghiên cứu, sản xuất, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân Trung ương và Bộ quốc phòng đã được đánh giá cao. Trong số nhiều sản phẩm nổi tiếng của công nghiệp quốc phòng, đã có một số sản phẩm được Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học kỹ thuật (đợt 1 năm 2012); các sản phẩm đã được Giải thưởng Khoa học công nghệ cấp nhà nước; hàng chục sản phẩm đã được giải thưởng VIFOTECH; và hàng trăm đề tài nghiên cứu khoa học đã được trao giải Tuổi trẻ sáng tạo trong quân đội. Từ những ý tưởng giá trị này, toàn bộ Bộ Công nghiệp quốc phòng đã thực hiện thành công nhiều dự án quan trọng, góp phần nâng cao năng lực, trình độ và hiện đại hóa công nghiệp quốc phòng quốc gia, từng bước đáp ứng nhu cầu huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và đánh trả của lực lượng vũ trang khi có chiến tranh công nghệ cao.

Trò chuyện với cây sáng kiến Vũ Tiến Công, trợ lý nghiên cứu của Viện thuốc phóng thuốc nổ, được biết chỉ trong vài năm đã có tới 8 sáng kiến, bao gồm cả những sáng kiến cấp Bộ Quốc phòng, Tổng cục và cấp viện. Công vừa đã thành công trong sáng kiến cải tiến kính hiển vi quang học và thiết kế phần mềm xử lý ảnh kỹ thuật số nhằm nâng cao hiệu quả và độ chính xác của phép đo kích thước hình học thuốc phóng. Áp dụng sáng kiến này trong các điều kiện hiện tại có thể làm tăng hiệu quả đo đạc mà có thể giảm chi phí đầu tư lên tới 3000 đô la. Kỹ thuật cải thiện hiệu quả đo kích thước hình học của thuốc phóng, tăng năng suất đo đạc, giảm công sức cho kiểm định viên, lưu giữ hình ảnh kết quả đo đạc, đảm bảo tính khách quan của kết quả đo, phục vụ truy cập lại sau này và thuận tiện khi có thể chuyển giao cho đơn vị khác với chi phí thấp. Ngoài những lợi ích về mặt kinh tế khi tiết kiệm ngân sách nhà nước.

Những sáng kiến như của các kỹ sư ở Viện thuốc phóng thuốc nổ hoặc các Nhà máy khác trong toàn Tổng cục Công nghiệp quốc phòng rất nhiều và chỉ có hơn chục đơn vị chúng tôi được tìm hiểu. Như ở Nhà máy Z175, chỉ từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2020, cả nhà máy đã thưởng thưởng thưởng 86 sáng kiến cải tiến kỹ thuật; trong 3 tháng trước đó, con số này là 56 sáng kiến. Cán bộ kỹ thuật và công nhân trực tiếp sản xuất là những người tạo ra phần lớn các sáng kiến này. Những con số đáng tự hào này được tạo ra dựa trên kiến thức thực tế được trau dồi không ngừng nghỉ qua nhiều năm bởi các cấp lãnh đạo, cho dù chúng đến từ cơ quan, viện nghiên cứu hay nhà máy.

Nâng tầm văn hóa quản lý

Các phương pháp quản lý mới, nhân văn, khoa học phải được áp dụng để thúc đẩy năng suất lao động, xây dựng tính chuyên nghiệp cho từng người và cuối cùng là toàn dây chuyền, phân xưởng hoặc thậm chí cả nhà máy để xây dựng nguồn lực chất lượng cao. Chuyên nghiệp trong nghiên cứu, sản xuất và sản xuất của toàn ngành công nghiệp quốc phòng quan trọng hơn.

Theo Đại tá Tào Đức Thắng, Chủ tịch, Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel), vai trò dẫn dắt trong phát triển công nghiệp công nghệ cao vẫn là khát vọng, nhu cầu nội tại của Viettel và yêu cầu của đất nước đối với Viettel. Theo lịch sử, khoa học công nghệ luôn là yếu tố quyết định duy trì sự cân bằng sức mạnh giữa các quốc gia và các lực lượng trên toàn cầu. Nếu một quốc gia chỉ biết mua sản phẩm, thiết bị của quốc gia khác hoặc chỉ lắp ráp, quốc gia đó sẽ không bao giờ có được nền công nghệ hiện đại. Đáng lo ngại hơn là tình trạng phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài để tồn tại và phát triển đồng thời lại bị ràng buộc bởi các điều kiện bất lợi.

Tại các cường quốc trên thế giới, việc xây dựng tổ hợp công nghiệp quốc phòng là rất quan trọng, dẫn dắt trong hệ thống đổi mới sáng tạo. Các quốc gia trên thế giới đều có xu hướng phát triển công nghiệp quốc phòng hiện đại, bảo đảm cho lực lượng vũ trang có trang bị kỹ thuật hiện đại, có sức mạnh chiến đấu cao và có khả năng ứng phó hiệu quả với chiến tranh công nghệ cao. Ở Việt Nam, quan điểm, chủ trương xuyên suốt của Đảng, Nhà nước trong nhiều năm qua về phát triển Công nghiệp quốc phòng là tự chủ, tự cường, hiện đại, theo hướng lưỡng dụng, thực sự trở thành bộ phận quan trọng và mũi nhọn của công nghiệp quốc gia.

Có thể thấy từ các quốc gia xung quanh rằng để đạt được mục tiêu tự chủ về công nghệ và hướng tới mục tiêu lâu dài, các quốc gia đã và đang có những bước đi hết sức bài bản, tập trung vào lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D). Nếu chúng ta tiếp tục mua sản phẩm, thiết bị từ các quốc gia khác, chúng ta sẽ không có nền công nghiệp công nghệ cao hiện đại. Ngoài việc hoàn thiện đồng bộ hệ thống cơ chế chính sách đặc thù để tận dụng và phát huy tối đa nguồn lực phát triển công nghiệp quốc phòng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao làm chủ khoa học kỹ thuật, tăng cường các biện pháp quản lý khoa học luôn được Tổng cục Công nghiệp quốc phòng hoặc Viettel đặc biệt quan tâm. Để tiếp tục phát triển ngành công nghiệp quốc phòng một cách nhanh chóng và bền vững, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng giai đoạn mới, ngoài việc hoàn thiện đồng bộ các chính sách đặc thù.

Như chúng tôi đã thấy ở Nhà máy Z175 hoặc Nhà máy Z111, mô hình Kaizen-5S như chúng tôi đã thấy ở Tổng cục Công nghiệp quốc phòng là điển hình về quyết tâm áp dụng văn hóa quản lý tiên tiến giúp các doanh nghiệp vừa đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động vừa nâng cao chất lượng sản phẩm.

Trong tưởng tượng của chúng tôi, một nhà máy sản xuất thuốc nổ sẽ phải ngửi thấy mùi thuốc súng khi chúng tôi đến đó; một nhà máy sản xuất sản phẩm cao su sẽ phải sử dụng mùi cao su; và một nhà máy sản xuất súng sẽ phải sử dụng mùi dầu mỡ. Tuy nhiên, chúng tôi đã nhầm. Chúng tôi không hề ngửi thấy mùi cao su hoặc mùi dầu mỡ ngay khi chúng tôi đến tận các dây chuyền sản xuất băng tải hoặc ống cao su ở nhà máy Z175; chúng tôi đứng bên các dây chuyền sản xuất súng ở nhà máy Z111. Mặc dù có vẻ hơi quá, nhưng nhà xưởng quả thực sạch sẽ và gọn gàng như trong thành phố. Mọi công cụ làm việc được sắp xếp gọn gàng và lau chùi bóng loáng. Các kệ, giá đựng sản phẩm bố trí thuận tay, khoa học; nhà xưởng thoáng, mát, không khí trong lành. Chúng tôi tiếp tục trải nghiệm sự thoáng đãng trong các phân xưởng ở nhà máy Z175 trong thời tiết giữa mùa hè.

Theo Phó giám đốc Nhà máy Z175 Hoàng Văn Thành, nguyên tắc 5S, "sàng lọc, sắp xếp, sạch sẽ, săn sóc, sẵn sàng", là mô hình nhằm tạo ra một môi trường làm việc sạch sẽ, khoa học, gọn gàng và tiện lợi. Ngoài ra, Kaizen là triết lý nhằm thúc đẩy hoạt động cải tiến liên tục trong suốt quá trình làm việc. Nhà máy Z175 đã triển khai áp dụng mô hình Kaizen-5S, một mô hình tiên tiến đang được nhiều doanh nghiệp hàng đầu sử dụng, cách đây ít năm để triển khai chương trình cải tiến năng suất chất lượng. "Đến nay, mô hình này đã cho hiệu quả rất tích cực. "Sử dụng mô hình này, chất lượng công tác bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động, phòng ngừa bệnh nghề nghiệp cho cán bộ, nhân viên và người lao động được nâng lên rõ rệt", Phó giám đốc Hoàng Văn Thành nói.

Trước đây, nhà máy gặp rất nhiều khó khăn do cơ sở hạ tầng, môi trường không được bảo trì đúng cách, máy móc, thiết bị không được sắp xếp hợp lý, khoa học, dụng cụ làm việc thiếu ngăn nắp, v.v. Ngoài ra, một số nhân viên, người lao động và cán bộ nhận thức về thực hành 5S chưa đầy đủ, còn có tư tưởng ngại thay đổi. Lãnh đạo nhà máy hạ quyết tâm phải thay đổi và nâng cao năng suất chất lượng của sản phẩm. Đảng, Ban giám đốc nhà máy đề xuất nhiều giải pháp tổ chức thực hiện với tinh thần "thay đổi để phát triển". Sau thời gian triển khai thực hiện, nhà máy đã đạt được những kết quả đáng chú ý, từng bước phát huy năng lực sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh và chiếm lĩnh thị trường. Từ đó, nhà máy tiếp tục phát triển chiến lược đầu tư công nghệ, khai thác hiệu quả thiết bị máy móc, gắn kết nghiên cứu vật liệu mới và sản phẩm mới, v.v.

Bản thân dây chuyền sản xuất băng tải cao su sản lượng tăng 1,8 lần, chất lượng sản phẩm loại I tăng hơn 90% và thu nhập bình quân của nhân viên trên dây chuyền tăng hơn 5% nhờ nhà máy đã triển khai thành công 3 Kaizen trọng tâm (dây chuyền sản xuất băng tải, sản xuất phụ tùng và luyện cao su). Ngoài ra, việc triển khai và thực hiện đã tạo ra một môi trường vệ sinh công nghiệp xanh, sạch, thân thiện với môi trường; mặt bằng công nghệ được tổ chức khoa học và tiện lợi. Các chỉ tiêu vi khí hậu, ánh sáng, tiếng ồn, nồng độ bụi và hơi khí độc đều được đặt ở mức tối thiểu chấp nhận được; chỉ số tâm sinh lý lao động của công nhân đầu ca, giữa ca và cuối ca sản xuất được đặt ở mức khá.

Có thể thấy rõ rằng các kỹ thuật quản lý mới, nhân văn, khoa học đang tạo ra một môi trường lành mạnh, sạch đẹp, thoáng đãng, thuận tiện hơn, giúp tinh thần mỗi cán bộ, công nhân được thoải mái hơn, vì thế năng suất lao động cao hơn, con người ngăn nắp, nghiêm túc và chủ động hơn trong mọi kế hoạch chung và riêng, là nền tảng để tạo ra tính chuyên nghiệp cho từng cá nhân và rộng ra là toàn dây chuyền, phân xưởng, hay là cả nhà máy và quan trọng hơn là sự chuyên nghiệp trong nghiên cứu, lao động và sản xuất của toàn ngành công nghiệp quốc phòng.

Có thể thấy rõ những bước chuyển biến mạnh mẽ, đáng mừng của ngành công nghiệp quốc phòng; đáp ứng nhu cầu xây dựng và phát triển ngành công nghiệp quốc phòng trở thành mũi nhọn của ngành công nghiệp quốc gia, đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Làm cho nhân dân tin tưởng vào sức mạnh mà chúng ta tạo ra đủ sức giữ yên bờ cõi, xua tan mọi quan niệm sai lầm về công cuộc hiện đại hóa đất nước, hiện đại hóa nền công nghiệp quốc phòng.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống