Xe tăng KV đã giúp Hồng quân chặn đứng đà tiến của phát xít Đức trong Chiến tranh Vệ quốc như thế nào?

Xe tăng hạng nặng KV sở hữu lớp giáp không thể bị xuyên thủng ở tầm xa bởi súng chống tăng và pháo xe tăng của Wehrmacht (Quân đội phát xít Đức). Tuy nhiên, dù được chế tạo như xe tăng đột phá, nhưng xe tăng KV chủ yếu được sử dụng trong các trận chiến phòng thủ vì sự chậm chạp và các vấn đề kỹ thuật.

Tới nửa sau của Chiến tranh Vệ quốc của Hồng quân, KV dù có nhiều đóng góp, nhưng đã dần nhường chỗ cho sự xuất hiện của xe tăng hạng nặng IS mới để đối đầu với các loại xe tăng Tiger và Panther của đối phương.

Từ “quái vật có 5 tháp pháo” tới mẫu xe tăng hạng nặng tiêu chuẩn của Hồng quân

Trước khi Chiến tranh thế giới thứ II nổ ra, giới lãnh đạo Hồng quân đã hiểu rằng trong chiến tranh tương lai, quân đội sẽ cần xe tăng hạng nặng hiện đại để phá vỡ hàng phòng ngự của đối phương.

Xe tăng T-35 nặng 58 tấn, năm tháp pháo, được Hồng quân sử dụng, trông rất đẹp trong các cuộc diễu hành và thậm chí còn được sử dụng để thiết kế huy chương “Vì lòng dũng cảm”, nhưng trong chiến đấu thực tế, nó cực kỳ khó vận hành.

Kết hợp với lớp giáp yếu, kích thước khổng lồ và tốc độ chậm, "tàu chiến trên bộ" là mục tiêu lý tưởng trên chiến trường. Tất cả những điều này buộc các nhà thiết kế xe tăng Liên Xô phải tìm kiếm giải pháp mới thay thế cho T-35.

Mẫu xe tăng T-35 nặng nề và thiếu cơ động. Ảnh: Lenta

Vào tháng 8-1939, tại Nhà máy cơ khí Kirov ở Leningrad, dưới sự chỉ đạo của Tổng công trình sư Joseph Kotin, 3 mô hình thử nghiệm được trang bị pháo 76mm đã sẵn sàng: T-100 hai tháp pháo nặng 58 tấn, "Sergey Mironovich Kirov" hai tháp pháo nặng 56 tấn (SMK) và như một thử nghiệm, U-0 một tháp pháo nặng 43 tấn.

Trong thử nghiệm và thực chiến, mẫu U-0 được chứng minh là có khả năng cơ động tốt hơn so với các nguyên mẫu khác. Pháo 76mm rất hiệu quả trong việc đối phó với xe bọc thép và bộ binh của đối phương, nhưng lại không đủ mạnh để chống lại các công sự bê tông, và cần đến lựu pháo nòng ngắn 152mm cho mục đích này.

Ngày 19-12-1939, nguyên mẫu U-0 được chấp nhận trang bị cho Hồng quân với tên gọi Klim Voroshilov (viết tắt là KV) để vinh danh lãnh đạo Bộ Dân ủy Quốc phòng thời điểm đó. Quá trình sản xuất hàng loạt xe tăng mới với 2 phiên bản pháo 76mm và 152mm (KV-2) bắt đầu từ tháng 7-1940.

Một xe tăng KV-1 tại thành phố Stalingrad năm 1943. Ảnh: Rian

Chiếc xe tăng có thể ngăn cả đạo quân

Khi Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại nổ ra, xe tăng KV đã tham gia vào các trận chiến, gây ấn tượng sâu sắc với các đội xe tăng và pháo binh phát xít Đức. Ở khoảng cách xa, xe tăng hạng nặng của Liên Xô không bị pháo xe tăng và pháo chống tăng của đối phương xuyên thủng. KV chỉ chịu khuất phục trước pháo phòng không 88mm và lựu pháo 105mm.

Trong tay những kíp lái dày dạn kinh nghiệm, xe tăng KV là lực lượng đáng gờm, đôi khi có thể ngăn chặn bước tiến của kẻ thù trong hai ngày.

Vào ngày 24-6-1941, một chiếc xe tăng KV-1 thuộc Trung đoàn xe tăng số 4, Sư đoàn xe tăng số 2 của Hồng quân đã chặn đứng nhóm xe tăng của Đại tá Erhard Raus (khoảng 3.500 người) thuộc Sư đoàn xe tăng số 6 của quân phát xít trong gần một ngày. Chiếc xe tăng đơn độc chặn con đường duy nhất có thể đi qua đến thành phố Raseiniai (Litva) và thực sự cắt đứt hướng tấn công này khỏi mặt trận đang tấn công như vũ bão của phát xít Đức. Trong trận chiến kéo dài 20 giờ, kíp xe tăng Liên Xô đã phá hủy một số pháo chống tăng 50mm và một pháo chống tăng 88mm, nhưng cuối cùng tất cả đã anh dũng hy sinh.

Chỉ huy xe tăng nổi tiếng Zinovy Kolobanov với thành tích hạ 22 xe tăng Đức bằng chiếc KV. Ảnh: Rian

Quân lính phát xít Đức kiểm tra một chiếc KV-2. Ảnh: Rian

Tình huống tương tự xảy ra gần làng Lesnyaki, không xa thành phố Volkovysk của Belarus vào ngày 27-6-1941, khi một xe tăng KV-1 đã ngăn chặn các đơn vị thuộc Sư đoàn bộ binh 263 của Wehrmacht trong nhiều giờ.

Ngày 20-8-1941, ở gần trang trại quốc gia Voiskovitsy ở quận Krasnogvardeisky thuộc vùng Leningrad, một xe tăng KV-1 do Thượng úy Zinovy Kolobanov chỉ huy đã thoát khỏi một cuộc phục kích và tiêu diệt 22 xe tăng Đức trong một giờ. Cũng trong ngày hôm đó, đại đội của Kolobanov đã phá hủy 43 xe bọc thép của địch.

Là một phần của quân đoàn cơ giới Liên Xô, các đơn vị xe tăng KV đã tham gia trận đấu tăng ở khu vực Dubno-Lutsk-Brody từ ngày 25 đến 30-6-1941, ngăn chặn nỗ lực đột phá vào thành phố Kiev của phát xít Đức.

Dần được thay thế bằng xe tăng IS

Sau sự xuất hiện hàng loạt của xe tăng hạng nặng như Tiger (trọng lượng chiến đấu 57 tấn, giáp thân trước dày 100mm) với pháo 88mm và Pz.Kpfw. V Panther (trọng lượng chiến đấu 44,8 tấn, giáp thân trước dày 80mm) với pháo 75mm của phát xít Đức khiến lãnh đạo Hồng quân nhận thấy rõ ràng rằng xe tăng KV dù có đóng góp lớn, nhưng đang dần lỗi thời và yếu thế trước hỏa lực của quân phát xít.

Giải pháp lúc đó là tái trang bị pháo tăng cỡ 85mm có thể bắn đạn xuyên thủng lớp giáp phía trước của Tiger ở khoảng cách lên 1 km. Sau các cuộc thử nghiệm tại nhà máy và nhà nước, phiên bản xe tăng nặng 46 tấn mang tên KV-85, được trang bị pháo D-5T (70 viên đạn), đã được Ủy ban Quốc phòng Nhà nước Liên Xô chấp thuận và đi vào sản xuất hàng loạt sau đó.

Mẫu xe tăng KV-85. Ảnh: Rian

Tuy nhiên, các vấn đề kỹ thuật và thiết kế lỗi thời của KV vẫn chưa được giải quyết và nó được thay thế bằng xe tăng hạng nặng mới IS-1 (tên đặt theo Tổng tư lệnh tối cao của Liên Xô Joseph Stalin) đang phát triển thời điểm đó. Xe tăng hạng nặng IS-1 sử dụng thiết kế tháp pháo lớn hơn trên KV-85 (lớp giáp phía trước tháp pháo và bệ súng là 100mm), mở rộng kích thước của khoang chiến đấu từ 1.535mm lên 1.800mm và trang bị cho nó một khẩu pháo 85mm và sau này là pháp 122mm.

Trong thực tế chiến đấu năm 1943, xe tăng IS-1 đã chứng minh sự hiệu quả về cả hỏa lực, giáp bảo vệ và khả năng cơ động so với phiên bản KV-85. Nó được ưu tiên sản xuất sau đó.

Tuy nhiên, các phiên bản của xe tăng KV đã chiến đấu cho đến tận cuối cuộc chiến. Tổng cộng, hơn 4.000 xe tăng KV với nhiều phiên bản khác nhau đã tham gia vào các trận chiến và đóng góp công vào chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của quân và dân Liên Xô.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.