Mỹ cân nhắc thỏa thuận bán F-35 cho Saudi Arabia

Đây sẽ là bước ngoặt quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ, bởi lâu nay, Washington chủ trương không xuất khẩu F-35 cho các quốc gia Arab, do lo ngại làm mất cân bằng chiến lược trong quan hệ với Israel.

Một báo cáo mới đây của Reuters trích dẫn hai nguồn giấu tên cho hay, Mỹ đang xem xét phê duyệt thỏa thuận mua bán F-35 với Saudi Arabia, ngay trước thềm chuyến thăm của Thái tử Mohammed bin Salman. Thỏa thuận tiềm năng này dường như đã được Lầu Năm Góc bật đèn xanh, sau khi trải qua các cuộc thảo luận ở cấp cao nhất trong nhiều tháng.

Một máy bay chiến đấu Eurofighter Typhoon thuộc biên chế Không quân Hoàng gia Saudi Arabia. Ảnh: JETPHOTOS

Cho đến nay, bất chấp các đề nghị từ cả Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Washington vẫn từ chối xuất khẩu F-35 cho các quốc gia Trung Đông, ngoại trừ Israel. Israel đặt mua 75 chiếc F-35 và hiện đã đưa vào sử dụng 45 chiếc. Phi đội tiêm kích tàng hình này được tích hợp nhiều công nghệ và vũ khí do Israel sản xuất.

Theo TWZ, thỏa thuận mua bán F-35 với Saudi Arabia từng được chính quyền Mỹ đưa ra thảo luận song không được phê duyệt dưới thời Tổng thống tiền nhiệm Joe Biden, trong một nỗ lực nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Riyadh với Tel Aviv. Kể từ khi nhậm chức hồi đầu năm nay, Tổng thống Donald Trump bày tỏ quan tâm đến vấn đề này. Hồi tháng 5, một thỏa thuận vũ khí trị giá khoảng 142 tỷ USD đã được Washington và Riyadh ký kết, mà theo mô tả của Nhà Trắng, đây là “thỏa thuận hợp tác quốc phòng lớn nhất” trong lịch sử Mỹ, đưa Riyadh trở thành khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Washington.

Dù chưa sở hữu F-35, Không quân Hoàng gia Saudi Arabia (RSAF) vẫn vận hành phi đội máy bay chiến đấu hiện đại. RSAF hiện có 84 chiếc F-15SA mới, biến thể tiên tiến của dòng Strike Eagle; cùng phi đội 68 chiếc F-15S trước đó đã được nâng cấp. RSAF cũng sở hữu 72 chiếc Eurofighter Typhoon và 80 chiếc Panavia Tornado.

Saudi Arabia từ lâu đã kỳ vọng sẽ mua thêm Eurofighter Typhoon, theo một thỏa thuận do BAE Systems của Anh làm trung gian. Tuy nhiên, vì Eurofighter Fighter Aircraft GmbH (nhà sản xuất dòng tiêm kích Eurofighter Typhoon) là một công ty đa quốc gia nên việc xuất khẩu phải được sự chấp thuận của các nước đối tác trong liên doanh bao gồm: Đức, Italy và Tây Ban Nha; trong đó Berlin đã liên tục ngăn chặn việc bán Eurofighter Typhoon cho Riyadh với lý do lo ngại về nhân quyền.

Trong bối cảnh thỏa thuận mua thêm Eurofighter Typhoon còn bỏ ngỏ, Saudi Arabia đã bắt đầu đàm phán mua 54 máy bay chiến đấu đa năng Rafale của nhà thầu quốc phòng Pháp Dassault Aviation. Lựa chọn này phản ánh mục tiêu đa dạng hóa quan hệ đối tác quốc phòng, một phần trong kế hoạch hiện đại hóa Tầm nhìn 2030 của Riyadh. Mới đây, Boeing cũng xác nhận đang cung cấp máy bay tiêm kích tấn công đa năng F-15EX Eagle II cho Saudi Arabia.

Một quốc gia Arab khác cũng gần đạt được thỏa thuận mua F-35 của Mỹ là UAE. Vào cuối nhiệm kỳ trước của Tổng thống Donald Trump, Washington và Riyadh cũng đã đặt bút ký một thỏa thuận vũ khí trị giá 23,37 tỷ USD để cung cấp 50 chiếc F-35A, 18 máy bay không người lái MQ-9B và 10 tỷ USD đạn dược, theo TWZ. Đến năm 2021, Chính phủ UAE suýt chút nữa đã hủy bỏ thỏa thuận do lo ngại về các biện pháp nghiêm ngặt nhằm bảo vệ hệ thống vũ khí khỏi tình trạng bị hoạt động gián điệp nước ngoài xâm nhập.  

Giờ đây, đối với RSAF, con đường tiếp nhận F-35 dường như dễ dàng hơn nhờ mối quan hệ đang ấm lên giữa Saudi Arabia và các quốc gia Arab với Israel. Không loại trừ việc Washington có thể gắn thỏa thuận này với việc thúc đẩy Riyadh tham gia ký kết Hiệp định Abraham, trong nỗ lực nhằm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Israel và các quốc gia Arab.