Những bước đầu tiên
Liên Xô và Cộng Liên bang Đức (tức Tây Đức) thiết lập quan hệ thương mại vào cuối thập niên 1950, ký một thuận về doanh thu và thanh toán thương mại. Tuy nhiên, sáng kiến này gặp nhiều khó khăn. Về mặt chính trị, sự bền vững của quan hệ này đã được thử thách qua các cuộc khủng hoảng trong quan hệ Đông - Tây, chẳng hạn như chính sách đối ngoại cứng rắn của Liên Xô và thái độ thù địch của một bộ phận lãnh đạo Tây Đức đối với Moscow. Từ quan điểm thực tiễn, các công ty Tây Đức phải đối đầu với bệnh quan liêu và sự thiếu linh hoạt cố hữu trong nền kinh tế kế hoạch của Liên Xô.
Tuy nhiên, xét về tổng thể, Moscow nhìn nhận các doanh nghiệp Tây Đức theo hướng dẫn có lợi cho họ, đánh giá cao "tính khẩn trương và tỉ mỉ" của các doanh nghiệp này, như nhận định của cựu Giám đốc Viện nghiên cứu phương Đông và quốc tế ở Cologne, Heinrich Vogel, trong một bài viết có tiêu đề "Hòa giải thông qua thương mại - các công ty Đức hoạt động ở Nga từ năm 1950 đến 1990.
Các nguồn nguyên liệu thô của Đức, như than đá, gỗ, bông và dầu, chủ yếu được cung cấp bởi Liên Xô. Khủng hoảng kênh đào Suez 1956, trong đó các nước phương Tây bị ép tìm kiếm các nguồn nhiên liệu thay thế nguồn từ Trung Đông, là một ngoại lệ đối với Liên Xô.
Ngược lại, Tây Đức bán cho Liên Xô máy công cụ, gang và các sản phẩm thép, cũng như các ống dẫn mà Liên Xô đang lắp đặt để vận chuyển nhiên liệu cho các quốc gia xã hội chủ nghĩa. Các hợp đồng cung cấp ống dẫn ký với các hãng lớn của Tây Đức (như Mannesmann, Phoenix-Rhein Ruhr, Krupp, Siemens, Thyssen...) trị giá nhiều triệu USD.
Do áp lực rất lớn từ Mỹ, hợp tác này đã bị dừng lại vào năm 1963. Cuộc Khủng hoảng tên lửa Cuba, xảy ra đúng thời điểm đó, đã đưa thế giới đến bên bờ vực chiến tranh hạt nhân khi Chiến tranh Lạnh đang tăng tốc. Các công ty Đức đã phải chịu thiệt hại vô cùng lớn do quyết định ngừng hợp tác do Thủ tướng Tây Đức Konrad Adenauer đưa ra. Kết quả là, các doanh nghiệp Đức và liên minh cầm quyền CDU/CSU ở Đức đã có một mối quan hệ lạnh giá do quyết định đó.
Thỏa thuận thế kỷ
Một thuận lịch sử đã được ký ở Essen, Đức, vào ngày 1/2/1970. Đây được coi là thuận thế kỷ "đổi khí đốt lấy đường ống". Theo đó, Tây Đức sẽ cung cấp cho Liên Xô trang thiết bị để xây một đường ống tới Tây Âu để đổi lấy khí đốt từ các mỏ khí mới được phát hiện ở Tây Siberia. Các công ty trong hợp đồng bên phía Đức là Ruhrgas và Mannesmann. Công ty đứng đầu sản xuất ống dẫn khí, trong khi công ty đứng sau bán khí đốt ở Tây Đức. Ngân hàng Đức Deutsche Bank cung cấp gói tín dụng 1,2 tỷ DM cho thuận này. Sau đó, việc phân phối gas bắt đầu.
Hợp tác năng lượng của Đức và Liên Xô bắt đầu sau sự kiện trên. Sau khi Israel và liên minh các quốc gia Arab tuyên bố chiến tranh Yom Kippur vào tháng 10 năm 1973, sự hợp tác đó thậm chí còn có ý nghĩa quan trọng hơn. Khi Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ Arab (OAPEC) quyết định cấm xuất khẩu sang các quốc gia ủng hộ Israel, xung đột đã đe nghiêm trọng đến phương Tây. Xung đột ở Trung Đông đã gây ra những thay đổi căn bản trong chính sách năng lượng không chỉ ở Tây Đức mà còn ở các quốc gia Tây Âu khác. Việc mua dầu khí từ Liên Xô là một cách để giảm lệ thuộc dầu mỏ Trung Đông.
Hai quốc gia này đã thể hiện quyết tâm hợp tác chính trị bằng cách ký kết Hiệp ước Moscow vào ngày 12/8/1970, đây là kết quả đầu tiên của chính sách Neue Ostpolitik (Chính sách phương Đông mới) của thủ tướng Đức Willy Brandt. Thủ tướng Brandt và nhà lãnh đạo Xô viết Leonid Brezhnev cam kết theo đuổi mục tiêu hoãn và duy trì bình thế giới. Văn bản này là lời kêu gọi của Leonid Brezhnev để thiết lập quan hệ láng giềng và hợp tác giữa Tây Đức và Liên Xô, mà sau này đã dẫn đến việc tái thống nhất nước Đức.
Đàm phán bí mật
Hội nghị mật được tổ chức tại nhà Gosplan (tức Ủy ban Kế hoạch nhà nước của Liên Xô) gần Quảng trường Đỏ vào năm 1979, ngay trước Giáng sinh. Nikolay Baybakov, Chủ tịch của Gosplan, đóng vai trò là nhà lãnh đạo của ngân hàng Đức và là nhân vật chủ chốt trong việc lập kế hoạch và quản lý phát triển kinh tế Liên Xô.
Baybakov nói: "Tôi tin rằng họ sẽ không bao giờ tìm ra những gì tôi đang chỉ cho các ngài xem," vừa nói vừa chỉ lên một tấm bản đồ châu Âu và Á.
Theo một trong những người Đức tham dự cuộc họp, một dấu với dòng chữ "Tối mật" xuất hiện ở phía dưới của bản đồ. Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Liên Xô."
Theo lời kể của nhân chứng này, "Trên bản đó đó có sơ đồ chi tiết về mở rộng khí đốt, là yếu tố quan trọng trong chương trình hợp tác bình." Các đường ống chạy từ bán đảo Yamal ở Tây Siberia đến Uzhgorod ở Tây Ukraine là điều gắn vào trí nhớ của chúng tôi và chúng tôi có thể thấy ý nghĩa chính trị tiềm năng của hệ thống đường ống này.
Một đường ống khí đốt thứ hai là những gì được đề xuất. Khoản tín dụng lên tới 10 tỷ DM—mức cao chưa từng thấy trong quan hệ quốc tế vào thời điểm đó—đã được thảo luận. Các công ty Đức là Mannesmann, Ruhrgas và Deutsche Bank là những người tham dự cuộc họp. Do mức độ tối mật của vấn đề này, không một phiên dịch viên nào được phép tham dự các cuộc đàm phán sơ bộ tại Ban trung tâm của Deutsche Bank ở Düsseldorf.
Ban đầu, đám phán diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên, tình hình quốc tế lúc đó một lần nữa cản trở triển vọng hợp tác. Liên Xô đưa quân vào Afghanistan trong thời kỳ chuyển giao giữa thập niên 1970 và thập niên 1980, và nước Mỹ dưới thời Tổng thống Reagan theo đuổi đường lối đối ngoại cứng rắn hơn nữa với Liên Xô.
Quan điểm cứng rắn của Washington và nỗ lực của họ áp cấm vận Việc cung cấp thiết bị cho đường ống dẫn khí đã trở thành trở ngại chính trong việc triển khai dự án nói trên. Các nước châu Âu là bên cung cấp thiết bị cho Liên Xô trong dự án này và họ không tuân theo quan điểm cứng rắn của Mỹ, từ chối tuân theo các hạn chế của Mỹ. Dự án tiếp tục tiến triển mặc dù các cuộc đàm phán mật trước đó đã được đưa ra công khai và chính thức. Thành công này phần lớn là nhờ ngân hàng Deutsche Bank của Đức đã mở một văn phòng ở thủ đô Moscow từ tận tháng 3/1973.
Dự án bị thu nhỏ quy mô nhưng vẫn được triển khai sau một cuộc đối đầu giữa một bên là Thủ tướng Đức Schmidt và người kế vị Kohl với một bên là Tổng thống Mỹ Reagan. Đường ống khí đốt Yamburg bắt đầu hoạt động vào năm 1989.
Tây Đức tiếp tục chiếm vị trí số 1 trong thương mại của Liên Xô với các nước tư bản cho đến tận năm 1990./.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống
Nguồn tin: vov.vn
Tham gia bình luận