Tên lửa K-77M của Nga: “Cơn ác mộng” đối với phi công Ukraine

Sức mạnh của K-77M

Tên lửa K-77M, hay Izdelie 180/R-77M, là phiên bản hiện đại hóa của tên lửa R-77 do Cục Thiết kế Vympel của Liên Xô phát triển từ những năm 1980, nhằm bắt kịp tên lửa AIM-120 AMRAAM của Mỹ.

Tên lửa R-77 đầu tiên được trang bị đầu dò radar chủ động, nhưng các cánh điều khiển dạng lưới đặc trưng của nó, được thiết kế đặc biệt để tối ưu hóa khả năng lưu trữ và cơ động, lại không đáng tin cậy. Theo một nguồn tin từ Ukraine, thay vì cải thiện hiệu suất, cánh tên lửa được thiết kế theo cách này lại làm tăng lực cản khí động học và tăng tiết diện phản xạ radar của tên lửa cũng như của máy bay phóng. Nhận thấy những thiếu sót này, các kỹ sư Nga đã nhanh chóng tìm cách khắc phục và chế tạo thành công tên lửa R-77-1.

R-77-1 được đưa vào sử dụng vào đầu những năm 2010, có đầu dò radar tiên tiến hơn và khung máy bay mới với khí động học tốt hơn so với phiên bản cũ. Tuy nhiên, tên lửa K-77M mới là phiên bản có bước đột phá công nghệ ấn tượng. Thiết kế mới loại bỏ các cánh đuôi dạng lưới vốn có nhiều nhược điểm, thay thế bằng cánh đuôi hình chữ thập ngắn gọn thông thường, giúp giảm lực cản và tiết diện phản xạ radar. Cải tiến này cũng cho phép tên lửa được lắp đặt trong khoang vũ khí của tiêm kích tàng hình Su-57i. K-77M không chỉ đơn thuần là một sự thay đổi về thiết kế thân vỏ, mà còn là một sự đổi mới công nghệ đáng chú ý của Nga.

Trọng tâm của việc nâng cấp K-77M nằm ở hệ thống đẩy và dẫn đường. Tên lửa được cung cấp nhiên liệu bằng động cơ tên lửa nhiên liệu rắn xung kép, ưu việt hơn so với phiên bản dùng động cơ xung đơn trước đó.

Động cơ xung kép này tạo lực đẩy đồng đều hơn trong suốt hành trình bay của tên lửa, đặc biệt là ở giai đoạn cuối, cho phép nó đạt tầm bắn lên đến 190 km, tùy thuộc vào các điều kiện phóng như độ cao và vận tốc.

Theo các chuyên gia quốc phòng, tầm bắn thực tế phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có kích thước mục tiêu, sự cơ động, tốc độ và độ cao của máy bay phóng, đường bay của mục tiêu trong suốt quá trình giao chiến.

Đáng chú ý là đầu dò mới của tên lửa. K-77 được cho là sử dụng đầu dò radar mảng pha quét điện tử chủ động (AESA) 9B-1103M-200PA, một công nghệ đã trở thành chuẩn mực cho các tên lửa không đối không hiện đại. Đầu dò AESA cung cấp khả năng phát hiện vượt trội, khả năng điều hướng chùm tia nhanh và khả năng chống chịu mạnh mẽ với các biện pháp đối phó điện tử. Một số báo cáo cho biết: "AESA có cấu tạo cực kỳ linh hoạt, có thể phù hợp với cấu hình của nhiều hệ thống. AESA mang lại lợi thế đáng kể cho tên lửa”. Đầu dò 9B-1103M-200PA được cho là có các chế độ hoạt động radar chủ động, thụ động và bán chủ động, khiến các lực lượng đối phương khó gây nhiễu hoặc đánh lừa hơn nhiều.

Ukraine cho biết đã xác định được mảnh vỡ K-77M trên chiến trường và hình ảnh máy bay Su-35S được trang bị tên lửa này cũng đã xuất hiện trên một số mạng xã hội. Mặc dù quy mô sản xuất tên lửa K-77M của Nga khá nhỏ nhưng sự xuất hiện của loại vũ khí này trên chiến trường đã làm thay đổi cán cân sức mạnh của các bên.

Lực lượng Không quân Vũ trụ Nga (VKS) đã tiến hành các cuộc tuần tra tầm cao và giao tranh tên lửa tầm gần, tận dụng tầm bắn và đầu dò của K-77M để răn đe máy bay Ukraine khi chúng kịp bắn trả. Nói đến thách thức khi đối mặt tên lửa tầm xa của Nga, phi công máy bay MiG-29 của Ukraine cho biết: "Nếu bạn không nhận thức được tên lửa đang bay tới, bạn sẽ không có thời gian để tránh né”.   

Cơn ác mộng đối với không quân Ukraine

Đối với không quân Ukraine, sự xuất hiện của K-77M cho thấy nước này cần phải nhanh chóng thay đổi các biện pháp đối phó tác chiến điện tử (EW). Những tên lửa dẫn đường bằng AESA như K-77M được thiết kế để vượt qua các biện pháp gây nhiễu thông thường.

Tuy vậy, hiệu suất của K-77M sẽ bị chi phối bởi các đặc tính của cuộc không chiến. Tầm bắn tối đa của tên lửa, mà truyền thông Nga công bố là 190 km, chỉ đúng trong điều kiện lý tưởng: phóng ở độ cao lớn, tốc độ cao và nhắm vào các mục tiêu không cơ động. Trên thực tế, các động tác tránh né của mục tiêu, các biện pháp đối phó, cùng với động học của phương tiện phóng có thể làm giảm phạm vi tấn công của tên lửa xuống rất nhiều lần. Đây là đặc tính chung của dòng tên lửa không đối không.

Tên lửa K-77M có nhiều ưu điểm hơn so với tên lửa R-77-1 cũ nhưng tính năng lại kém hơn tên lửa R-37M tiên tiến. K-77M vượt trội hơn tên lửa không đối không tầm trung AIM-120C do Mỹ sản xuất, song vẫn chưa thể bắt kịp tên lửa PL-15 mới nhất của Trung Quốc và tên lửa AIM-260 JATM sắp ra mắt của Mỹ về cả tầm bắn và độ phức tạp của đầu dò.

Việc triển khai K-77M làm nổi bật một xu hướng đáng chú ý: cuộc chạy đua vũ trang ngày càng nhanh chóng về năng lực tên lửa không đối không, nơi tác chiến điện tử, công nghệ tìm kiếm cũng như khả năng của phi công có thể quyết định thành bại trong cuộc chiến. Đối với các chiến lược gia quốc phòng và chuyên gia hàng không quân sự, K-77M không chỉ là một mối đe dọa mới nổi, mà còn cho thấy những bước tiến mới về công nghệ có thể làm thay đổi cán cân sức mạnh trên bầu trời.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống