Tìm hiểu An-225 - máy bay lớn nhất thế giới vừa được cho là đã bị phá hủy

Antonov An-225 được trang bị 6 động cơ phản lực cánh quạt với sải cánh gần bằng một chiều dài của một sân bóng đá, đem lại lực nâng cực lớn và được dùng vào vận tải những “mặt hàng đặc biệt” mà ít máy bay khác có thể thực hiện được. Antonov An-225 đã từng được huy động vào vận chuyển vũ khí, khí tài như xe thiết giáp, máy bay trực thăng… và gần đây nhất là thiết bị bảo hộ cho công tác phòng chống dịch Covid-19. Tuy nhiên, ít ai biết An-225 được ra đời với sứ mệnh chính là phục vụ chương trình thăm dò vũ trụ của Liên Xô.

Giấc mơ không gian

Một kỷ nguyên mới trong khám phá không gian vũ trụ mở ra vào tháng 4-1981, khi tàu con thoi đầu tiên được phóng lên quỹ đạo từ Trung tâm Không gian Kennedy của NASA ở Florida. Khoang hàng lớn của tàu con thoi này do Lầu Năm Góc thiết kế nhằm sử dụng con tàu vài một số nhiệm vụ tối mật như đưa các vệ tinh quân sự vào quỹ đạo. Nhận thấy đây là một nguy cơ đe dọa an ninh của mình, Liên Xô đưa vào phát triển một mẫu tàu con thoi có thể làm được điều tương tự.

An-225 có trọng tải vận chuyển tối đa là 250 tấn. Ảnh: CNN.

Kết quả là tàu con thoi Buran, có nghĩa là “Bão tuyết” trong tiếng Nga, của Liên Xô ra đời. Buran có bề ngoài rất giống đối thủ tàu con thoi của Mỹ. Nhưng các chuyên gia Liên Xô lại vấp phải một vấn đề đặt ra đối với Buran và tên lửa phóng của nó là Energiya: Làm sao để vận Buran và Energiya từ cơ sở sản xuất gần Moscow đến Sân bay vũ trụ Baikonur (Kazakhstan ), cách xa 1.300 dặm.

Thay vì phải xây dựng một con đường vận tải riêng cắt qua vô số sông núi và các loại địa hình khác nhau, các kỹ sư Liên Xô đã yêu cầu Cơ quan thiết kế Antonov đặt tại Kiev phát triển một mẫu máy bay vận tải mới có khả năng vận chuyển tàu con thoi Buran và tên lửa của nó.

Và Antonov An-225 đã được thiết kế dựa trên một mẫu máy bay sẵn có là An-124 Ruslan, vốn cũng là một chiếc máy bay rất lớn, lớn hơn cả Boeing 747-400. Theo bản thiết kết, kích thước tổng thể của An-225 được gia tăng đáng kể, đảm bảo mục tiêu tăng gấp đôi công suất vận tải của An-124. Theo đó, An-225 được bổ sung thêm 2 động cơ, nâng tổng số của nó lên thành 6. Hệ thống càng cất, hạ cánh cũng được kéo dài thêm, nâng tổng số bánh xe lên con số 32. An-225 cũng được bổ sung bộ đuôi kép mới với bộ cân bằng trục dọc khá lớn, cho phép nó chở tàu vũ trụ Buran trên lưng.

Kết quả là một chiếc An-225 khổng lồ được ra đời, lớn đến nỗi nhà chứa máy bay không đủ chỗ để che hết thân máy bay ngay cả trong lễ khánh thành. Máy bay sau đó được đặt tên An-225 Mriya. Mriya trong tiếng Ukraine có nghĩa là “giấc mơ”. Đây cũng là chiếc máy bay đầu tiên của Liên Xô được đặt tên theo tiếng Ukraine.

Tuy nhiên, khi An-225 ra đời và thực hiện chuyến bay chính thức đầu tiên cõng tàu con thoi của mình vào cuối năm 1988 sau khi thực hiện khoảng hơn chục lần bay thử nghiệm cõng tàu con thoi thì nhiệm vụ này của nó cũng chính thức đóng lại.

An-225 cõng Buran được đưa tới Triển lãm Hàng không Paris năm 1989, nhưng cũng kể từ đó, An-225 đã không còn đảm đương nhiệm vụ chính thức ban đầu của nó nữa. Đề xuất biến chiếc máy bay khổng lồ thành một khách sạn trên không có bể bơi và không gian cho 1.500 khách đã không bao giờ trở thành hiện thực và An-225 lừng danh ngậm ngùi lui vào nhà chứa máy bay và nằm đó gỉ sét trong suốt 7 năm.

Một chương mới bắt đầu

Năm 2001, An-225 được lau dọn, nâng cấp toàn diện với nhiều trang thiết bị hiện đại và đưa vào sử dụng trở lại. Cũng trong năm này, An-225 đã lập 124 kỷ lục thế giới, bao gồm năng lực chuyên chở, trần bay khi chuyên chở và lượng hàng hóa chuyên chở kỷ lục. Cụ thể, ngày 11-9-2001, An-255 đã cho nhập khoang và chuyên chở 5 chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực, mỗi chiếc nặng 50 tấn.

Máy bay An-225 cõng tàu vũ trụ Buran tại triển lãm hàng không Paris năm 1989. Ảnh: Getty Images.

Sở dĩ An-225 được “hồi sinh” là do hãng hàng không Antonov, công ty con của Công ty Antonov, khi đó đang vận hành khoảng hơn 10 máy bay vận tải hạng nặng nhận được nhiều đơn đặt hàng vận chuyển vượt quá khả năng vận tải của An-124, phiên bản mà từ đó An-225 được phát triển lên.

Theo ông Vitaliy Shost, Phó giám đốc cấp cao của Antonov Airlines, thì hãng hàng không nhanh chóng nhận ra rằng càng ngày càng có nhiều nhu cầu vận chuyển hàng hóa quá khổ, quá tải. An-225 có thể chứa tới 950m³ hàng hóa trong khi An-124 và Boeing 747 chỉ có khả năng vận chuyển lần lượt là 750m³ và 650m³.

Sức chứa như vậy cho phép An-225 chở tới 16 container vận chuyển hoặc 80 chiếc xe hơi. Khoang hàng của An-225 cũng được trang bị sàn bằng titan để tăng thêm khả năng chịu lực và hệ thống cần trục riêng để tải hàng hiệu quả. Trọng tải vận chuyển tối đa của An-225 là 250 tấn (được ghi nhận năm 2001 khi An-225 vận chuyển 5 xe tăng chiến đấu chủ lực). Mặt hàng nguyên khối nặng nhất An-225 từng vận chuyển là một chiếc máy phát điện có trọng lượng 187 tấn được vận chuyển từ Đức đến Armenia năm 2009. An-225 cũng lập kỷ lục khác như chở 2 tuabin gió dài gần 42m mỗi chiếc từ Trung Quốc đến Đan Mạch. Đây là mặt hàng được vận chuyển bằng đường không dài nhất trong lịch sử vận tải. Ngoài ra, An-225 cũng giành được kỷ lục Guinness thế giới khi Ukraine tổ chức một cuộc triển lãm nghệ thuật gồm 500 bức tranh của 120 họa sĩ ở độ cao hơn 10km.

Tháng 4-2020, An-225 thiết lập thêm một kỷ lục nữa khi vận chuyển 100 tấn trang bị bảo hộ, thuốc và kít xét nghiệm Covid-19 từ Thiên Tân (Trung Quốc) đến Warsaw (Ba Lan). Hình ảnh máy bay An-225 hạ cánh ở Ba Lan đã được truyền hình trực tiếp tới 80.000 khán giả. Trong suốt hơn hai tháng rưỡi trong giai đoạn đó, An-225 đã thực hiện 10 chuyến bay phục vụ hoạt động chống Covid-19 đến các địa điểm khác nhau trên thế giới.

Chiếc thứ hai chưa bao giờ hoàn thành

An-225 rất ít khi bay do chi phí vận hành cao. Theo Antonov, An-225 tiêu thụ hơn 20 tấn nhiên liệu mỗi giờ, tương đương 6.700 đô-la theo thời giá 2020. Do đó, nó chỉ được sử dụng đến đối với những đơn hàng vận chuyển có yêu cầu khắt khe nhất.

Hình ảnh vệ tinh của cho thấy một phần nhà chứa máy bay An-225 bị phá hủy. Ảnh: Maxar Technologies.

Năm 2019, máy bay vận tải chiến lược này thực hiện 20 chuyến bay. Năm 2020, An-225 bay 10 chuyến và vào tháng 6-2021, nó bay trở lại sau 10 tháng ngừng bay, rất có thể là do Covid-19.

Điều đó có nghĩa là An-225 có thể dễ dàng đáp ứng nhu cầu vận tải hiện tại. Mặc dù Antonov hiện có sẵn mọi trang bị cần thiết để sản xuất chiếc thứ hai, nhưng chiếc thứ hai chưa bao giờ được ra đời và Antonov cũng không có kế hoạch sớm sản xuất một chiếc máy bay vận tải như vậy. Trung Quốc đã từng đề nghị mua các trang bị và bộ phận từ Ukraine để chế tạo một chiếc An-225 thứ hai, nhưng việc vận chuyển những trang bị này ra nước ngoài là hết sức phức tạp nên kế hoạch này cũng chưa bao giờ thành hiện thực. Trên thực tế, An-225 là chiếc máy bay vận tải chiếc lược lớn nhất và duy nhất trên thế giới. Điều này càng làm tăng thêm vẻ huyền bí của nó.

Theo Phó Giám đốc Vitaliy Shost: “Chiếc máy bay này là niềm tự hào và nguồn hạnh phúc của chúng tôi. Nó là tấm danh thiếp, là bộ mặt của công ty Antonov và cả Ukraine. Lần đầu tiên tôi nhìn thấy nó là khi tôi còn đang đi học và tôi đã rất ấn tượng với nó. Tôi không thể tin rằng một chiếc máy bay to lớn như vậy có thể rời mặt đất. Nhưng bây giờ thì tôi chắc chắn rằng nó hoàn toàn có thể”.

Antonov đã không ngừng nâng cấp An-225 để theo kịp các quy định và yêu cầu hàng không quốc tế để có thể phục vụ trong ngành vận tải hàng không ít nhất 25 năm nữa. Tuy nhiên, những diễn biến chiến sự gần đây ở Ukraine đã khiến điều này có thể không bao giờ thành hiện thực. Hình ảnh vệ tinh của Maxar Technologies ngày 28-2 cho thấy một phần nhà chứa máy bay An-225 ở căn cứ quân sự Hostomel đã bị phá hủy. Rất có thể máy bay An-225 cũng đã bị phá hủy theo và người ta còn chưa rõ bên nào đã gây ra vụ việc này. 

HỮU DƯƠNG (tổng hợp)