Trung Quốc nghiên cứu địa chất chuẩn bị cho kế hoạch lập trạm nghiên cứu trên Mặt Trăng

Theo South China Morning Post ngày 21/9, một nhóm nhà khoa học Trung Quốc cho biết đã phát hiện nhiều vụ sạt lở đang diễn ra trên Mặt Trăng, chủ yếu bắt nguồn từ những cơn địa chấn (moonquakes). Phát hiện này được công bố trên tạp chí National Science Review ngày 11/9, do Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc giám sát, được kỳ vọng sẽ hỗ trợ lựa chọn địa điểm an toàn hơn cho kế hoạch thiết lập các trạm nghiên cứu lâu dài trên Mặt Trăng.

Nhóm nghiên cứu đến từ Đại học Tôn Trung Sơn, Đại học Phúc Châu và Đại học Sư phạm Thượng Hải cho biết đã xác định 41 vụ sạt lở kể từ năm 2009. Để làm được điều này, họ so sánh 562 cặp ảnh vệ tinh chụp trước và sau tại 74 địa điểm vốn được xem là ít ổn định nhất trên bề mặt Mặt Trăng. Kết quả cho thấy khoảng 30% vụ sạt lở có thể do các vụ va chạm thiên thạch gây ra nhưng phần lớn dường như xuất phát từ hoạt động địa chấn nội sinh của Mặt Trăng.

Giáo sư Xiao Zhiyong, tác giả chính của nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Môi trường và Sinh học vũ trụ thuộc Đại học Tôn Trung Sơn, cho biết các sạt lở được quan sát có quy mô nhỏ, đa số dài dưới 1 km và rộng chưa tới 100 m. Ông đánh giá đây là tín hiệu tích cực vì mức độ tác động của các vụ sạt lở không lớn, song nhấn mạnh việc đánh giá rủi ro từ Trái Đất có thể chưa phản ánh đúng môi trường đặc thù trên Mặt Trăng.

Ông cho rằng kết quả này mang ý nghĩa quan trọng cho việc chọn địa điểm và áp dụng biện pháp an toàn khi xây dựng căn cứ hoặc tổ chức các sứ mệnh dài hạn. Lịch sử thám hiểm từng cho thấy các nhiệm vụ Apollo 15 và 17 đều hạ cánh tại các thung lũng gần sườn dốc, khu vực dễ xảy ra sạt lở.

Theo Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA), các máy đo địa chấn do phi hành gia Apollo triển khai đã ghi nhận hàng nghìn rung động trên Mặt Trăng trong giai đoạn 1969-1977. Khác với động đất trên Trái Đất, địa chấn trên Mặt Trăng có thể kéo dài nhiều giờ do bề mặt khô, thiếu nước, khiến sóng địa chấn mất năng lượng chậm hơn và tiềm ẩn sức phá hủy lớn hơn.

Ông Xiao lưu ý điều này có thể khiến địa chấn trên Mặt Trăng gây thiệt hại nghiêm trọng hơn so với động đất có cùng cường độ, như làm hỏng cấu trúc, ảnh hưởng đến phương tiện phóng hoặc cản trở các hoạt động trên bề mặt.

Nhóm nghiên cứu cho biết Trung Quốc sẽ triển khai thêm thiết bị đo địa chấn trong các sứ mệnh sắp tới. Đặc biệt, tàu thăm dò Hằng Nga-8, dự kiến phóng vào khoảng năm 2029, sẽ mang theo máy đo đặt gần cực nam Mặt Trăng để ghi nhận các thông tin về địa chấn. Khi có dữ liệu, vệ tinh có thể được điều động tới tâm chấn để chụp ảnh, qua đó đối chiếu hình ảnh trước và sau nhằm xác minh hiện tượng sạt lở.

Giáo sư Zhang Wuming, đồng tác giả từ Trường Kỹ thuật và Khoa học Địa không gian thuộc Đại học Tôn Trung Sơn, nhấn mạnh nhóm đã phát triển kỹ thuật đối chiếu hình ảnh vệ tinh có độ phân giải dưới 1 mét mỗi điểm ảnh, giúp khớp chính xác hai thời điểm khác nhau.

Trung Quốc đặt mục tiêu xây dựng trạm nghiên cứu quốc tế tại khu vực cực nam Mặt Trăng vào năm 2035. Các phát hiện về sạt lở và trăng chấn được đánh giá sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho cơ sở hạ tầng và các sứ mệnh có người tham gia. Nhóm tác giả nhấn mạnh: “Nền văn minh nhân loại chưa bao giờ tiến gần đến việc thiết lập cơ sở hạ tầng lâu dài trên Mặt Trăng như hiện nay.”