Chúng ta thường hay thấy những câu chuyện liên quan đến hiến tế mạng người sống trong sử thi hoặc thần thoại của loài người. Vua Agamemnon đã quyết định hiến sinh con gái Iphigenia của mình cho nữ thần Artemis trong thần thoại Hy Lạp để trả công cho việc giúp hạm đội Hy Lạp chinh phục thành Troy. Trong sách Sáng thế ký, Abraham suýt hy sinh con trai mình là Isaac cho Đức Chúa Trời.
Lịch sử hiến tế xa xưa của Trung Quốc
Tuy nhiên, tục hiến tế của con người không chỉ đơn thuần là những thứ được mô tả trong truyền thuyết; nó cũng không chỉ xảy ra ở phương Tây mà còn lan sang cả phương Đông. Sử ký Trong phần Hoạt kê liệt truyện nói về Tây Môn Báo: "Thời Ngụy Văn Hầu, Tây Môn Báo làm huyện lệnh ở ấp Nghiệp. Các vị trưởng lão hỏi dân tình tại ấp Nghiệp là gì khi họ đến thăm báo khi họ đến gặp các trưởng lão. Các vị trưởng lão nói: Khổ vì chuyện Hà Bá lấy vợ nên dân nghèo.
Quan tam lão và những người thuộc lại thu thuế trăm hàng năm được vài trăm vạn đô la, lấy ra hai mươi nghìn đô la để cưới vợ cho Hà Bá. Số dư còn lại được giao cho ông đồng bà cốt chia nhau mang về. Đến lúc đó, các bà cốt đã thấy nhà nào có con gái dọn dẹp thì nói nên gả cho Hà Bá và mang đồ sính lễ đến cưới. Sau khi tắm rửa cho cô ta xong, họ lấy lụa mặc cho cô ta mặc một mình, cho cô ta ăn chay, dựng nhà trai cung ở trên bờ sông Hoàng Hà, treo cờ đỏ trên màn the và cho người con gái sống trong cung. Cô ta có đủ thịt bò, rượu và cơm. Điều này đã xảy ra hơn mười ngày. Sau đó, đánh phấn tô điểm cho cô ta, chuẩn bị giường chiếu giống như cô dâu thật và để cô gái trên giường cho trôi ở trên sông Hoàng Hà. Lúc đầu còn trôi trên mặt nước, đi đến vài dặm trước khi chìm. Những cô gái xinh luôn khiến ông đồng bà cốt bắt gả cho Hà Bá. Do đó, nhiều người mang con gái đi nơi xa. Vì vậy, càng đói kém hơn trong thành vắng tanh không người. Tục này đã có từ lâu. Dân gian có câu tục ngữ tương truyền: “Nếu không lấy vợ tho Hà Bá thì nước dâng lên chết hết dân”.
Ghi chép từ Sử ký đã chứng minh rằng người ta đã ý thức được việc hiến tế là hủ tục vào thời Tư Mã Thiên sống (thế kỷ thứ hai trước Công nguyên). Ngô Thừa Ân, một tiểu thuyết gia thời Minh, sau này đã viết Tây du ký lấy bối cảnh nhà Đường cũng có lần nhắc chuyện hiến tế liên quan đến Hà Bá.
Hồi 47 tả khi thầy trò nhà Tôn Ngộ không đi đến sông Thông Thiên thì dừng nghỉ ở Trần Gia Trang và phải chứng kiến nhà này khóc lóc chuẩn bị mang một bé trai và một bé gái đi hiến tế cho Linh Cảm đại vương.
"Hành Giả hỏi: Xin cụ nói rõ thế nào là Linh cảm?
Hai cụ già (Trần Trừng và Trần Thanh) đều sa nước mắt khi nói: Các ngài, đại vương ấy:
Cảm ứng một phương xây miếu vũ,
Uy linh nghìn dặm hỗ dân tình.
Quanh năm đồng ruộng rơi mưa ngọt.
Suốt tháng thôn cư rợp ráng vàng.
Hành Giả nói: Mưa ngọt, ráng vàng thì tốt quá, tại sao các cụ lại buồn rầu về não?
Cụ già giậm chân vỗ ngực, hừ một tiếng, nói: Các ngài ơi!
Tuy đội ơn sâu thành oán nặng,
vô nhân hóa từ tâm mà không phải là vô nhân.
Trẻ con nộp mạng xã hội ăn thịt,
Chẳng phải chiêu chương chính trực thần!
Hành Giả nói: Đòi ăn thịt trẻ con trai gái à?
Thưa vâng, một cụ già nói.
Hành Giả hỏi: Chắc lần này đến lượt nhà cụ?
Cụ già nói: "Năm nay đến lượt nhà tôi." Nơi chúng tôi đây có khoảng trăm gia đình cư trú, phần lớn trong số họ là người gốc Tây Nguyên Hội, còn được gọi là Trần gia trang. Vị đại vương này phải dâng cho chúng tôi một đứa bé trai, một đứa bé gái, một con lợn, dê, rượu và một bữa ăn tối trước khi phù hộ cho chúng tôi mưa thuận gió. Nếu điều này không xảy ra, thì gieo tai giáng ngay.
Cảnh hiến tế được mô tả ở hồi 48 thế này:
"Người thôn Trần Gia Trang khiêng đồ cúng tế dê, lợn, rượu cùng Hành Giả, Bát Giới rầm rầm, rộ rộ đến bày trong miếu Linh Cảm. Trên cùng là hai đưa trẻ trai và gái. Hành Giả ngảnh đầu nhìn thấy trên bàn thờ bày hương đèn nến chính giữa một cỗ bài vị chữ vàng có dòng chữ "Thần Linh Cảm đại vương" và không có bất kỳ tượng thần nào khác. Mọi người bày biện xong xuôi, đoạn quay mặt vào miếu dập đầu khấn rắng:
- Tâu đại vương, năm nay, tháng này, ngày này, giờ này, tế chủ Trần Gia Trang là Trần Trừng cùng với mọi người lớn bé, già trẻ kính kính tuân lệ thường, xin hiến một bé trai tên là Trần Quan Bảo, một bé gái tên là Nhất Xứng Kim, cùng lợn, dê, rượu đủ số, dâng đại vương hưởng dùng để phù hộ cho mưa thuận gió, mùa màng tươi tốt."
Nếu chúng ta để ý một chút, chúng ta sẽ khám phá ra rằng Ngô Thừa Ân đã khéo léo đặt tên cho dòng sông là Thông Thiên, tức là thông lên trời và Linh cảm là Lay động thần linh. Việc hiến tế này đã được gọi là Thông Thiên và Linh Cảm bằng danh từ riêng của nó để làm cảm động bầu trời để làm mưa thuận gió. Vì sao việc hiến tế trong Sử ký hay Tây du ký đều liên quan đến thần sông? Trận lụt là nỗi lo lớn nhất ở các vùng đất canh tác nông nghiệp trong quá khứ vì nó thường là mối lo lớn nhất trong thời bình. Vì không có nước hoặc nước nhiều quá thì cũng phá sản xuất gây ra nạn đói nên người ta chỉ biết mê muội hiến tế sinh mạng để cầu mưa thuận gió. Hà Bá cần người cưới vợ hay "kinh dị" hơn là ăn thịt, theo giải thích ngây ngô. Tuy nhiên, dẫu sao dù từ tác phẩm hư cấu Tây du ký hay tác phẩm lịch sử là Sử ký thì vẫn chỉ là ghi chép. Cần có bằng chứng khảo cổ để làm rõ hơn.
Tìm kiếm bằng chứng khảo cổ
Bằng chứng về nó đã được thu thập trên khắp thế giới bởi các nhà khảo cổ học. Kinh đô cuối cùng của triều đại nhà Thương (Trung Quốc) là Ân Khư, nơi có các hố hiến tế rải rác, đây là một ví dụ đáng chú ý. Thời đại nhà Thương, kéo dài từ khoảng năm 1.600 trước Công nguyên đến năm 1.000 trước Công nguyên, là thời đại sớm nhất của Trung Quốc vẫn còn tồn tại trong hồ sơ khảo cổ học. Theo các nhà khoa học, hơn 13.000 người đã bị hiến tế tại Ân Khư trong khoảng thời gian 200 năm, với mỗi nghi lễ hiến tế trung bình có 50 nạn nhân là con người.
Nghiên cứu gần đây đang mở rộng kiến thức khảo cổ học về thực hành hiến tế trong lịch sử. Công việc này, thường sử dụng các phương pháp từ các lĩnh vực bên ngoài khảo cổ học truyền thống, đang cung cấp những hiểu biết mới về các nạn nhân - họ đến từ đâu, họ đóng vai trò gì trong xã hội, họ sống như thế nào trước khi bị hiến tế và tại sao họ lại bị chọn làm nạn nhân.
Những phát hiện này cũng có thể hỗ trợ trả lời một cách hiệu quả hơn những câu hỏi cơ bản hơn về các vai trò mà vật hiến tế phục vụ và bản chất của các xã hội thực hiện chúng.
Theo nhà khảo cổ học Glenn Schwartz của Đại học Johns Hopkins, hiến tế chắc chắn đã đóng góp đáng kể vào các vấn đề của con người trong lịch sử cổ đại, nhưng những nghi lễ đẫm máu này đã gây khó khăn cho nghiên cứu.
Theo Schwartz, "Nếu chúng ta đang thảo luận về các vấn đề tôn giáo như niềm tin vào vũ trụ và siêu nhiên, làm thế nào để chúng ta suy ra những điều đó từ các vật thể thu lượm được? "Khảo cổ học liên quan đến việc phân tích các tàn tích của hoạt động con người còn sót lại. Đối với các nhà khảo cổ học, việc nghiên cứu các vấn đề kinh tế hoặc chính trị của xã hội trong quá khứ dễ dàng hơn nhiều so với việc nghiên cứu những gì người xưa có thể đã tin vào thế giới siêu nhiên và tại sao họ lại làm thế trong bối cảnh tôn giáo.
Giờ đây, nhiều phương pháp mới đang giúp việc nghiên cứu sâu rộng vật hiến tế ngày càng đơn giản hơn, đặc biệt là trong lĩnh vực khảo cổ sinh học, nghiên cứu hài cốt người và động vật.
Chẳng hạn, trong một nghiên cứu năm 2017 về các đồng vị carbon, nitơ và lưu huỳnh trong xương người được phát hiện ở một nghĩa trang ở Ân Khư, nhà khảo cổ sinh học Christina Cheung tại Đại học Simon Fraser ở Burnaby (Canada) và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng những vật hiến tế có thể có nguồn gốc từ kinh đô nhà Ân.
Thông tin cho các ghi chép trên "giáp cốt văn", loại chữ viết sớm nhất được biết đến ở Trung Quốc, thường liên quan đến việc các nhà tiên tri khắc các câu hỏi trên mai rùa hoặc xương bò, đã được phát hiện ở Ân Khư. Những dòng chữ này cho thấy rằng nhiều nạn nhân bị hiến tế là tù binh nước khác bị bắt giữ trong các cuộc chiến tranh với nhà Thương. Phân tích đồng vị sau đó đã bổ sung thêm bằng chứng hiện vật để hỗ trợ giả thuyết đó. Ngoài ra, nó cho thấy rằng những người bị bắt có thể đã bị giam giữ ở Ân Khu trong nhiều năm trước khi bị đem hiến tế.
Vậy những người bị hiến tế ở Trung Quốc cổ đại xưa đã sống như thế nào trước khi từ giã cõi đời? Căn cứ theo lời trong Sử ký thì cuộc sống 10 ngày cuối của "đủ thịt bò, rượu cơm" là khá tốt. Theo lời kể của Ngô Thừa Ân, "Trẻ con nào có biết sống chết gì đâu, nhét đầy hai tay áo hoa quả, nhảy nhót múa may vừa ăn vừa đùa," cho thấy nạn nhân trước khi nạp mạng được đối xử khá tử tế.
Cheung và các đồng nghiệp của ông cho rằng những người bị bắt làm nô lệ mà không còn khả năng lao động sẽ trở thành nạn nhân của hiến tế khi việc giam giữ họ không mang lại ích lợi gì. Phải chăng, có nhiều loại hiến tế khác nhau mà nạn nhân bị đối xử theo những cách khác nhau.
Tuy nhiên, Cheung cũng thừa nhận: "Khảo cổ học ngày càng trở nên liên ngành hơn, ngày càng kết hợp nhiều phương pháp từ các ngành khoa học khác cho phép chúng ta nhìn vào quá khứ với mức độ chi tiết và chính xác hoàn toàn mới." Do đó, việc sử dụng ghi chép lịch sử và văn hóa dân gian cũng giúp củng cố những suy luận mà không có bằng chứng khảo cổ.
Trên thực tế, cuộc sống cuối đời của các nạn nhân hiến tế đang được các nhà khoa học khám phá với những chi tiết mới.
Ba xác ướp khoảng 500 năm tuổi được phát hiện gần đỉnh đóng băng của núi lửa Llullaillaco ở Argentina vào năm 2013 bởi nhà khảo cổ học Andrew Wilson tại Đại học Bradford ở Vương quốc Anh và các đồng nghiệp của ông. Những nạn nhân trong độ tuổi từ 4 đến 13 được chôn cất riêng biệt trong một tập tục hiến tế trẻ em của người Inca.
Theo các phân tích hóa học về tóc trên da đầu của xác ướp trẻ em, chúng đã được cung cấp ngày càng nhiều lá coca và men ngô (bắp) trong những năm gần qua đời. Ngay cả người lớn tuổi nhất, được gọi là "Thiếu nữ Llullaillaco", còn có lá coca giữa hai hàm răng nghiến chặt. Những phát hiện này, cùng với nghiên cứu trước đó cho thấy rằng họ ăn nhiều thịt và ngô hơn trong năm cuối đời, cho thấy rằng người Inca có thể đã cho các nạn nhân được sống khá no đủ trước ngày bị hiến tế.
Tuy nhiên, những người bị hiến tế khác phải sống cuộc sống đạm bạc hơn và kết thúc buồn thảm hơn. Các chi tiết giải phẫu như số lượng lỗ sâu trên răng cho thấy nạn nhân thường không được sống đầy đủ trước khi mất mạng trong số những người Maya bị hiến tế.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống
Nguồn tin: 1thegioi.vn
Tham gia bình luận