Đột phát mới trong nghiên cứu vaccine HIV

Một nghiên cứu mới cho thấy một loạt vaccine có thể "huấn luyện" hệ miễn dịch sản xuất các kháng thể mạnh mẽ, có khả năng ngăn chặn một loạt các chủng HIV, kể cả những chủng thường khó đối phó nhất.

Nghiên cứu này, là sự hợp tác giữa các nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Scripps (Mỹ) và Viện Karolinska (Thụy Điển), đã chứng minh thành công rằng các kháng thể trung hòa rộng (bNAbs) – mục tiêu quan trọng của vaccine HIV - có thể được tạo ra ở động vật linh trưởng không phải người. Quan trọng hơn, nghiên cứu còn chỉ ra một mục tiêu mới trên protein gai của HIV mà các kháng thể trong tương lai có thể nhắm đến để vô hiệu hóa virus.

Do HIV đột biến nhanh chóng và có hàng triệu chủng khác nhau trên toàn cầu, việc tạo ra vaccine kích thích cơ thể sản xuất bNAbs có khả năng nhận diện nhiều chủng cùng lúc là một thách thức lớn.

Trong nghiên cứu mới, nhóm của Giáo sư Richard Wyatt tại Scripps Research đã thiết kế một bản sao protein gai của HIV không bị phân rã sau khi tiêm và có cấu trúc gần giống với protein gai tự nhiên của virus. Sau đó, họ áp dụng chiến lược tiêm chủng hai bước. Đầu tiên là giai đoạn "mồi", theo đó sử dụng phiên bản protein gai nhân tạo đã loại bỏ các phân tử đường bao phủ, giúp lộ ra vùng gắn kết CD4 quan trọng (nơi virus bám vào tế bào miễn dịch của người). Tiếp theo là giai đoạn tăng cường: sau hai liều "mồi", các nhà nghiên cứu tiêm năm liều tăng cường cách nhau khoảng 12 tuần, sử dụng protein gai từ các chủng HIV khác nhau và lần này có đầy đủ lớp vỏ đường. Việc này giúp "tái huấn luyện" hệ miễn dịch nhận diện cùng một vùng mục tiêu ngay cả khi nó bị che giấu một phần.

Kết quả cho thấy, một số động vật được tiêm chủng đã sản xuất ra các kháng thể có thể vô hiệu hóa các chủng HIV "cấp 2" (tier 2), vốn thuộc nhóm khó ngăn chặn nhất. Đáng chú ý, từ một mô hình động vật, các nhà nghiên cứu đã phân lập được một họ kháng thể mang tên LJF-0034, có khả năng trung hòa gần 70% trong số 84 chủng HIV trên toàn cầu được thử nghiệm.

Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng các kháng thể như LJF-0034 gắn vào một vị trí chưa từng được mô tả trước đây trên virus, kết nối hai phần của protein gai. Đây được xem là một mục tiêu mới đầy hứa hẹn cho việc phát triển các vaccine bổ sung trong tương lai.

Mặc dù đây chưa phải là vaccine cuối cùng, việc xác định được một mục tiêu mới hiệu quả cao là một bước tiến quan trọng, định hướng cho các nỗ lực tiếp theo. Một ứng cử viên vaccine được sử dụng trong nghiên cứu này hiện đã được thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 trên người, với kết quả ban đầu dự kiến sẽ sớm được công bố.