Các khu vực giáp với Biển Đen lâu nay luôn thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, từ các nhà di truyền học đến các nhà ngôn ngữ học. Một kết nối tự nhiên để kết nối các nền văn hóa khác nhau từ châu Âu và châu Á là dải đất bao kéo dài Balkan hướng về phía đông qua Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia. Nhiều dân tộc có thể lần theo nguồn gốc tổ tiên và ngôn ngữ của họ từ khu vực này, nơi đã có hàng thiên niên kỷ là điểm nóng về hoạt động của nhân loại. Nó tiếp tục là chủ đề nghiên cứu của các nhà sử học nhằm tìm kiếm những sợi chỉ chung ràng buộc các nền văn hóa châu Âu và Tây Á.
Một nhà nghiên cứu quan tâm đến khu vực này là Iosif Lazaridis. Mặc dù lớn lên ở Hy Lạp, quốc gia nổi tiếng với việc định hình lịch sử, văn hóa và ngôn ngữ Á-Âu, Lazaridis hiện đang làm việc tại Đại học Harvard. Từ lâu, Lazaridis đã tự hỏi về nguồn gốc tổ tiên và sự tiến hóa ngôn ngữ của những người đầu tiên sinh sống ở Hy Lạp và các vùng lân cận. Ông tự hỏi làm thế nào mà các nền văn minh cổ đại đã kết hợp với nhau và có tác động lẫn nhau ở khu vực này để tạo ra nền văn hóa và nhân chủng như ngày nay.
Để trả lời những câu hỏi này, các chuyên gia đã sử dụng các tài liệu khảo cổ học như chữ viết hoặc đồ gốm. Tài liệu này có thể không chính xác và khó giải thích một cách khách quan, mặc dù đã được nghiên cứu kỹ lưỡng.
DNA cổ đại: Bước đột phá trong di truyền học
Các nhà nghiên cứu đã có thể dựa vào nhiều thứ hơn là chỉ khảo cổ họ ở một số nơi trên thế giới. Chẳng hạn, họ có thể trích xuất DNA cổ đại từ hóa thạch. Điều này cho phép họ hiểu tổ tiên tiến hóa như thế nào và nghiên cứu lịch sử di truyền ở một địa điểm. Bởi vì DNA bị phân rất nhanh trong điều kiện đó, điều này từ lâu đã trở nên khó khăn hơn ở những khu vực có nhiệt độ cực cao. Tuy nhiên, một bước đột phá đã được thực hiện vào năm 2015 khi các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng DNA trong xương tai trong bị hóa thạch có thể tồn tại hàng thiên niên kỷ, ngay cả ở vùng khí hậu ấm áp.
Lazaridis đã tận dụng bước đột phá công nghệ này trong một nghiên cứu đột phá để tiến hành phân tích di truyền quy mô lớn về DNA cổ đại của 777 cá thể. Vùng được đề cập trong khảo sát là Vòng cung phía Nam. Khu vực này trải dài từ phía tây Croatia đến bán đảo Anatolian (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) và đến tận Iran. Trong nỗ lực quốc tế, Lazaridis, một nhà di truyền học được đào tạo, đã hợp tác với 206 nhà khảo cổ học, nhà ngôn ngữ học và nhà sử học địa phương từ 30 quốc gia. Công việc của họ được báo cáo thành công trong ba kỳ tạp chí Khoa học. Sự hiểu biết của chúng ta về lịch sử loài người trong khu vực quan trọng này bị ảnh hưởng rất nhiều bởi những phát hiện của họ.
Sự trỗi dậy của các ngôn ngữ Ấn-Âu và Yamnaya
Các nhà nghiên cứu đã tìm kiếm dữ liệu di truyền trong bài báo đầu tiên để hiểu được sự tiến hóa ngôn ngữ của ngôn ngữ Ấn-Âu. Các nhà nghiên cứu có thể xác định cơ hội để các ngôn ngữ gặp gỡ và hợp nhất bằng cách lập bản đồ gien của quá trình di cư.
Ngôn ngữ Ấn-Âu hiện được gần một nửa dân số thế giới sử dụng làm ngôn ngữ chính. Trong thời đại đồ đồng hàng ngàn năm trước, thảo nguyên Á-Âu, vùng thảo nguyên ngăn cách châu Âu và Trung Quốc, được cho là nơi ngôn ngữ xuất hiện lần đầu tiên. Trong phân tích này, Lazaridis và cộng sự đã sử dụng dữ liệu DNA từ trước và trong Thời đại đồ đồng để hình dung sự pha trộn văn hóa theo giả thuyết mà các nhà ngôn ngữ học đưa ra để giải thích sự truyền bá của các ngôn ngữ Ấn–Âu.
Theo nghiên cứu, người chăn gia súc thảo nguyên đã di chuyển qua Thảo nguyên Á-Âu từ 3.000 đến 5.000 năm trước. Đây là một dân tộc được gọi là Yamnaya (trong tiếng Nga có nghĩa là "văn hóa của những cái hố" và phiên âm tiếng Hán Việt là Nhan Na Á). Yamnaya, được đặt tên theo tục chôn cất đào hố độc đáo, đại diện cho một loại mai táng của Ấn-Âu nguyên. Người Yamnaya đã có tác động đến các nền văn hóa đa dạng mà từ đó tiếng Hy Lạp, Paleo-Balkan và Albania đã phát triển khi họ di chuyển về phía nam.
Ngoài ra, người Yamnaya đã tìm đường về phía đông, đi qua dãy núi Kavkaz và đến Armenia, nơi ngôn ngữ Armenia được tạo ra. Trên thực tế, một số đàn ông sống ở Armenia ngày nay là hậu duệ trực tiếp của người Yamnaya.
Tuy nhiên, nguồn gốc Yamnaya hầu như không được phát hiện trong DNA của các mẫu vật được tìm thấy ở Anatolian (Thổ Nhĩ Kỳ). Điều này khiến các tác giả ngạc nhiên vì ngôn ngữ Ấn-Âu và tiếng Anatolia cổ đại, chẳng hạn như Hittite, rất giống nhau. Mối liên hệ ngôn ngữ này cho thấy rằng người Anatolia đã tương tác với người Yamnaya khi dân chăn nuôi gia súc trên thảo nguyên di chuyển qua Vòng cung phía Nam. Tuy nhiên, bằng chứng di truyền mạnh mẽ bác bỏ ý kiến này.
Nguồn gốc của ngôn ngữ chung
Thông tin di truyền mới có sẵn được sử dụng bởi Lazaridis và cộng sự để tiết lộ hai luồng di chuyển riêng biệt vào một khu vực hơn là một sự di chuyển của Yamnaya đến Anatolia. Đầu tiên, các nhà nghiên cứu kiểm tra cách những người nông dân từ Levant, một vùng ở Trung Đông hiện đại giáp với Đông Địa Trung Hải, đã định cư ở khu vực này 11.000 năm trước. Sau đó, luồng thứ hai những người săn bắn hái lượm có tổ tiên từ vùng Kavkaz đã di chuyển đến Anatolia từ 5.000 đến 7.000 năm trước. Hai dòng người này kết hợp với nhau để tạo ra thứ mà các nhà khoa học gọi là sự đồng nhất phi thường.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng người Yamnaya, giống như người Anatolia, có chung một số tổ tiên từ Nam Kavkaz. Nguồn gốc chung này cho thấy rằng ảnh hưởng ngôn ngữ có thể đã xảy ra sớm, ở vùng cao nguyên Tây Á, rất lâu trước khi người Yamnaya chuyển đến các khu vực khác của Vòng cung phía Nam.
Dữ liệu tổ tiên này cũng tiết lộ rằng các ngôn ngữ Anatolia có thể đã sớm tách khỏi ngữ hệ Ấn-Âu và vẫn bị cô lập về mặt ngôn ngữ và di truyền. Nhóm của Lazaridis cho rằng chúng ta cần tìm kiếm "điểm gãy", điều đã khuyến khích sự biến đổi của Thảo nguyên Á-Âu và Anatolia về mặt ngôn ngữ. Họ nói: "Việc khám phá ra một "mối liên kết còn thiếu" như vậy sẽ chấm dứt cuộc tìm kiếm kéo dài hàng thế kỷ về một nguồn chung ràng buộc thông qua ngôn ngữ và chủng tộc của nhiều dân tộc ở Châu Á và Châu Âu."
Các tác giả cũng đưa ra một cảnh báo quan trọng: "Mối liên quan của di truyền học với các cuộc tranh luận về nguồn gốc ngôn ngữ là gián tiếp hơn vì ngôn ngữ có thể được thay đổi mà không cần hoặc có rất ít thay đổi về gien. Ngoài ra, các quần thể có thể di cư mà không hề hoặc rất ít thay đổi về ngôn ngữ. Tuy nhiên, việc phát hiện di cư rất quan trọng vì nó vẽ ra hành trình phát triển ngôn ngữ.
Các tác giả đã mở rộng phạm vi nghiên cứu của họ để xem xét hoạt động di truyền liên quan đến thời kỳ Mycenaean ở Hy Lạp, Đế chế La Mã và Trung cổ, cùng với cái nhìn sâu sắc đáng chú ý về sự di chuyển của các dân tộc qua Vòng cung phía Nam trong thời kỳ đồ đá và đồ đồng. Kỷ nguyên.
Ví dụ, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra dữ liệu di truyền gần đây từ thời Mycenaean của Hy Lạp, được thần thoại hóa trong Odyssey. Bởi vì nhiều người Yamnaya được chôn cất trong những ngôi mộ phức tạp ở phía bắc Hy Lạp, các nhà nghiên cứu trước đây đã cho rằng người Yamnaya có ảnh hưởng nặng nề đến thời đại Mycenaean. Điều này dường như gợi ý mối liên hệ giữa tổ tiên thảo nguyên và địa vị xã hội. Tuy nhiên, các tác giả đã không tìm thấy mối liên hệ như vậy. Trong một phân tích tương tự, các tác giả đã rất ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng người Anatolia đã đóng góp phần lớn DNA cho các dân tộc của Đế chế La Mã và thành phố Rome.
Mặc dù kích thước mẫu của nghiên cứu là lớn nhất trong lịch sử phân tích bộ gien cổ đại, nhưng vẫn còn nhiều mẫu trong 10.000 năm vẫn còn thiếu. Có 777 mẫu trong 10.000 năm.
Có rất nhiều thách thức để giải thích và giao tiếp khi sử dụng DNA để tái tạo lại quá khứ. Bất chấp điều đó, nghiên cứu này đại diện cho một bước đột phá quan trọng đối với nghiên cứu bộ gien cổ đại và củng cố DNA cổ đại như một công nghệ mới tiên phong, sẽ làm thay đổi đáng kể hiểu biết của chúng ta về lịch sử loài người sơ khai.
Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống
Nguồn tin: 1thegioi.vn
Tham gia bình luận