Bát nháo kinh doanh, kiếm tiền trên TikTok ở Việt Nam

Theo dữ liệu từ DataReportal, với 49,9 triệu người dùng tính đến tháng 2, Việt Nam xếp thứ 6 trong top 10 quốc gia có lượng người dùng TikTok lớn nhất thế giới. Theo báo cáo của Q&Me hồi năm ngoái, trong bối cảnh các mạng xã hội khác như Facebook và YouTube bắt đầu có dấu hiệu dậm chân tại chỗ, TikTok là ứng dụng chứng kiến mức tăng trưởng tốt nhất tại thị trường Việt Nam.

Mặc dù đã đến Việt Nam kể từ năm 2017, nhưng phải đến cuối năm 2019, nền tảng mới có cơ hội bùng nổ mạnh mẽ, đặc biệt là trong thời gian dịch bệnh. Mô hình hoạt động của TikTok đã giải quyết hàng loạt vấn đề và để lại hệ lụy cả bên trong lẫn bên ngoài nền tảng chỉ trong một thời gian ngắn.

Ứng dụng hàng đầu nhưng quản lý như “chợ trời”

Ứng dụng quay video ngắn là điều mà hầu hết người dùng đều quen thuộc với TikTok. Sau khi ra mắt kênh TikTok Shop vào tháng 4 năm ngoái, trên thực tế, TikTok còn là một sàn thương mại điện tử.

Tương tự như Shopee, Lazada hoặc Tiki, TikTok cũng nghiêm cấm hàng giả, yêu cầu tất cả hàng hóa được bán trên nền tảng là hàng thật và bảo vệ chủ sở hữu khỏi bị vi phạm bản quyền và thương hiệu. Tuy nhiên, hàng giả, hàng nhái vẫn có đất sống, thậm chí sống tốt và hoành hành tương đối phổ biến trên nền tảng. Không khó để người dùng nhận ra những sản phẩm kém chất lượng khi chúng rẻ hơn niêm yết 5–20 lần.

Người dùng chỉ cần sử dụng một số thủ tục đơn giản có thể được sử dụng qua mặt ứng dụng trước khi kiểm soát lỏng lẻo. Các mặt hàng thời trang phải được che mọi logo nhận diện để tránh bị TikTok quét và phát hiện.

Hàng giả và hàng nhái được quảng cáo công khai. Ảnh: TikTok.

Ngoài ra, người bán không được lồng ghép tên thương hiệu khi tạo sản phẩm; thay vào đó, họ thiết lập những mô tả, tên sản phẩm tiêu chuẩn, chẳng hạn như áo nữ, giày nam, thắt lưng... Những mánh lới này cũng giúp chủ gian hàng không phải lo lắng về mọi rủi ro khi bán hàng trên livestream.

Nền tảng quay video ngắn vẫn có thể là kênh quảng bá hàng giả, hàng nhái hoàn toàn miễn phí và hiệu quả ngay cả khi không bán hàng trên TikTok Shop. Người dùng có thể tự do giới thiệu sản phẩm, thậm chí không cần sử dụng bất kỳ kỹ thuật nào như che logo thương hiệu hay đổi tên, chỉ cần tạo tài khoản, đăng video sản phẩm và đính kèm đường dẫn sang trang Facebook cá nhân.

Chủ cửa hàng phải cung cấp bằng chứng về quyền thương hiệu cho TikTok để bán hàng có thương hiệu. Nếu vi phạm, thuộc vào mức độ và tần suất, ứng dụng sẽ có biện pháp cảnh cáo, cưỡng chế, xử phạt hoặc báo cáo cơ quan chức năng xử lý.

Bản thân TikTok không thể quản lý hoạt động kinh doanh của chủ gian hàng hoặc chính các TikToker nổi tiếng, bất chấp những chính sách quản lý rõ ràng và khắt khe của nó.

Trang Facebook chính thức của hai công ty mỹ phẩm Estee Lauder Vietnam và MAC Cosmetics lần lượt đăng cảnh báo khách hàng về việc sản phẩm giả, không rõ nguồn gốc tràn lan trên TikTok Shop vào cuối năm ngoái.

"Nhiều thủ đoạn tinh vi để lừa đảo khách hàng và bán hàng giả, thậm chí bán hàng qua những KOL hàng triệu follow trên nền tảng TikTok. Hãy tỉnh táo và cảnh giác trước những chương trình khuyến mại bất ngờ (70%), lời mời chào "hàng công ty" hoặc "hàng cửa hàng miễn thuế" để không gây hại cho sức và làn da của bạn. Công ty mỹ phẩm đưa ra cảnh báo đính kèm với hình ảnh của Trương Nhã Dinh, một TikToker sở hữu 2,6 triệu người theo dõi bị tố bán mỹ phẩm giả, không rõ nguồn gốc.

Ngoài việc xuất hiện các mặt hàng thời trang, mỹ phẩm và làm đẹp, TikTok cũng không thể kiểm soát sự xuất hiện của các mặt hàng như vũ khí, đồ chơi tình dục và các mặt hàng khác vốn bị chính nền tảng cấm...

Theo thống kê của Metric từ tháng 11/2022, TikTok Shop ghi nhận 13 triệu sản phẩm được bán ra và 32.000 gian hàng phát sinh đơn hàng. Doanh thu phát sinh trên kênh này đạt 1.698 tỷ đồng, tương đương 80% doanh thu bán hàng trên Lazada và gấp 4 lần doanh thu của Tiki.

Doanh thu bán hàng trung bình hàng ngày của TikTok Shop là 56,6 tỷ đồng và 434.000 sản phẩm được bán ra. Giá trị trung bình của mỗi sản phẩm là 130.000 USD.

Nội dung bẩn vẫn hái ra tiền

Không giống như YouTube, TikTok Việt Nam không có chính sách trả tiền cho nhà sáng tạo nội dung dựa trên lượt xem. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là các kênh TikTok không thể kiếm tiền. Các TikToker có thể kiếm tiền bằng cách nhận hợp đồng quảng cáo và tiếp thị liên kết ngoài TikTok Shop.

Sàn thương mại điện tử (Shopee, Lazada), người tiếp thị (TikToker) và khách hàng là ba chủ thể tạo nên mô hình tiếp thị liên kết. Phần hoa hồng được sàn chia sẻ từ doanh thu của đơn hàng bán thành công cho khách hàng được gọi là thu nhập của người tiếp thị.

Khách hàng có nhu cầu đặt sản phẩm sẽ truy cập vào đường dẫn trên trang cá nhân và được chuyển sang một website trung gian hiển thị danh sách sản phẩm. Mỗi sản phẩm đều dẫn tiếp đến giao diện của sàn thương mại điện tử. Với mỗi đơn hàng được người dùng mua tại đây, sàn sẽ chia hoa hồng với TikToker.

Thu nhập của TikToker tăng lên khi có nhiều lượt xem và người theo dõi hơn. Để thực hiện điều này, TikToker phải tạo nội dung liên tục và đảm bảo các video thu hút người xem.

Phạm Đức Tuấn tiếp tục kiếm tiền từ nội dung gây tranh cãi trên TikTok. Ảnh: TikTok.

Tuy nhiên, không phải nhà sản xuất nội dung nào cũng phát triển kênh từ việc tạo ra nội dung hữu ích. Nhiều người chấp nhận đẩy nhanh quy trình bằng nội dung bẩn để câu view, chẳng hạn như phát ngôn phản cảm, ăn mặc thiếu vải, hành vi gây sốc, review sai sự thật để khủng bố hàng quán, nhãn hàng để đưa video lên xu hướng, như trường hợp của TikToker Nờ Ô Nô (tên thật Phạm Đức Tuấn).

Sau khi đăng tải video chứa nhiều ngôn từ xúc phạm, thiếu tôn trọng người già neo đơn núp bóng nội dung giúp đỡ người nghèo, kênh Nờ Ô Nô liên tục bị cộng đồng mạng chỉ trích gay gắt. Theo thực tế, nội dung bẩn do Nờ Ô Nô sản xuất đã thu hút hơn 3,6 triệu lượt xem trong vòng một ngày.

Trước phản ứng của người dùng, TikTok Việt Nam đã vĩnh viễn kênh Nờ Ô Nô, kênh có hơn 600.000 người theo dõi, vì lý do không phù hợp với tiêu chuẩn cộng đồng của nền tảng. Bản thân TikToker này cũng đã bị thanh tra Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM lập biên bản vi phạm và phạt 7,5 triệu đồng về hành vi cung cấp thông tin không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc.

Với tài khoản mới mang tên Tuấn Không Cận, Song, Phạm Đức Tuấn vẫn tiếp tục hoạt động, sản xuất nội dung và kiếm tiền trên TikTok. Hiện kênh TikTok này vẫn đăng tải hàng trăm video gây tranh cãi và thu về 250.000 người theo dõi, tức là đã lấy lại gần một nửa lượng video ban đầu.

Đáng chú ý, vẫn có nhiều nhà hàng và quán ăn chọn hợp tác với TikToker này để quảng bá. Các video của Tuấn cũng giới thiệu người dùng sang cửa hàng thời trang online do cá nhân này làm chủ, ngoài việc thu tiền từ hợp đồng quảng cáo.

Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết sẽ có cuộc thanh tra, kiểm tra kỹ lưỡng TikTok tại Việt Nam và xử lý nghiêm nếu có sai phạm trước tình trạng loạn nội dung xấu độc. Bộ cũng sẽ phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện nhiều giải pháp mạnh tay, triệt để để đối với tình trạng này.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống