Đoạn kết buồn của những startup Việt triệu USD

Dự án xe đạp in 3D nguyên khối bằng carbon Superstrata chính thức dừng hoạt động sau gần 3 năm hoạt động. Superstrata đã từng thu hút một lượng khá lớn nhà đầu tư cùng người ủng hộ nhờ danh tiếng của vợ chồng bà Lê Diệp Kiều Trang và ông Sonny Vũ, không chỉ nổi tiếng với việc sử dụng công nghệ in 3D hiện đại.

Dự án đã nhận về 7 triệu đô la từ hơn 4.000 nhà tài trợ chỉ trong vài tháng chạy chiến dịch gọi vốn cộng đồng trên nền tảng Indiegogo. Ngoài ra, bà Trang tuyên bố rằng bản thân cô và các nhà đầu tư khác đã thiệt hại khoảng 20 triệu USD từ dự án này.

Thất bại của các startup là điều thường xuyên xảy ra. Không ít startup do người Việt sáng lập đã phải chấp nhận dừng cuộc chơi trong vài năm trở lại đây, mặc dù trước đó chúng đã huy động được hàng chục triệu USD.

Covid-19 tàn phá

Cái tên gần đây nhất chịu chung số phận với Superstrata có lẽ là Propzy. Đây là startup proptech (công nghệ bất động sản) do ông John Lê thành lập từ năm 2015, hoạt động chính trong lĩnh vực cung cấp nền tảng dịch vụ trọn gói với mong muốn giúp người dùng tiếp cận giao dịch nhà đất an toàn, hiệu quả.

Propzy thông báo đóng cửa hoạt động vào ngày 12/9/2022. Công ty TNHH Dịch vụ Propzy (Propzy Services), một công ty thành viên của Propzy Việt Nam, cách đó vài tháng cũng thông báo giải thể và đóng cửa tất cả trung tâm giao dịch.

Trong một email nội bộ gửi tới nhân viên, startup này thừa nhận việc phải tiến hành kinh doanh trong bối cảnh đại dịch kéo dài cùng với nền tài chính toàn cầu bất ổn do xung đột giữa Nga và Ukraine đã tạo ra những khoản lỗ đáng kể. Do tình trạng cải cách xã hội liên tục ở Việt Nam, công ty đã không thể phục hồi được.

Số vốn đầu tư lớn nhất nhì thị trường proptech Việt Nam thuộc về Propzy. Ảnh: Propzy.

Trước đó, vào tháng 9/2021, khi dịch Covid-19 vẫn còn diễn biến phức tạp, công ty đã quyết định sa thải 50% nhân viên và phải trải qua một đợt tái cấu trúc hoạt động kinh doanh. Khoảng 1.200 nhân sự và hơn 30 trung tâm giao dịch đã có mặt trước đó tại Propzy.

Hoạt động gọi vốn ngày càng khó khăn do môi trường kinh doanh bất định. Dòng vốn bị đóng băng được coi là "nhát dao cuối cùng" kết liễu công ty khởi nghiệp non trẻ đối với một công ty vẫn còn trong giai đoạn đốt tiền để mở rộng như Propzy.

Tech in Asia báo cáo rằng Propzy đã yêu cầu thành công 30 triệu USD vốn đầu tư trong suốt quá trình hoạt động. Đây được coi là tổng số vốn đầu tư lớn nhất từ trước đến nay trên thị trường proptech Việt Nam.

Trước Propzy, ông John Lê đã có những dự án nổi bật như LoanTrader hay Portelles, khiến ông trở thành tên tuổi lớn trong lĩnh vực startup fintech của Mỹ. Tổng cộng, cá nhân này đã huy động thành công hơn 35 triệu đô la cho các doanh nghiệp của mình.

Cạn kiệt vốn

Tương tự Propzy, Startup WeFit của Công ty CP Công nghệ Onaclover - WeWow cũng phải dừng toàn bộ hoạt động kinh doanh từ tháng 5/2020 do cạn kiệt vốn. WeWow (WeFit và WeJoy) là ứng dụng di động cho phép người dùng đặt lịch tập thể dục, đi làm đẹp và chăm sóc sức ở trên 800 phòng tập và 500 spa ở Hà Nội và TP.HCM.

Nhiều phòng tập thể dục, spa và WeFit đã tuyên bố ngừng hợp tác vào cuối năm 2019. Sau khi thông báo thay đổi chính sách sử dụng vào tháng 3 năm 2020, WeFit đã phải gửi thư xin lỗi khách hàng và khiến nhiều khách hàng bị tổn thương.

Một nguyên nhân khác khiến hoạt động kinh doanh và tài chính gặp trục trặc là do công ty này chia sẻ dịch vụ Covid-19.

Trong lĩnh vực tập luyện, WeFit từng được so sánh với Uber. Ảnh: WeFit.

Với mục tiêu trở thành thương hiệu hàng đầu trong ngành fitness Việt Nam, WeFit được thành lập vào tháng 9/2016 bởi Nguyễn Khôi. Tuy nhiên, vào ngày 2/2, sau những lùm xùm về hoạt động kinh doanh và vấn đề tài chính, Phó tổng giám đốc Nguyễn Hải Đăng đã thay thế Nguyễn Khôi làm Tổng giám đốc.

Học viện Công nghệ Illinois (Chicago, Hoa Kỳ) là nơi sinh năm 1991 của kỹ sư máy tính Nguyễn Khôi. Trước khi về nhà ở Việt Nam khi bắt đầu sự nghiệp của mình, anh ấy đã từng làm việc cho Microsoft.

Trong quá trình hoạt động, WeFit đã được quỹ CyberAgent Capital của Shark Dũng, KBInvest của Hàn Quốc và một số nhà đầu tư khác rót 1 triệu USD. Trước đó, trong vòng gọi vốn do quỹ ESP Capital dẫn đầu, startup này đã nhận được 155.000 USD.

Áp lực từ nguồn vốn đầu tư

Do nguồn tiền huy động được từ các nhà đầu tư, The KAfe, một startup triệu USD khác, đã phải đóng cửa sau thời gian ngắn tăng trưởng nóng. Đào Chi Anh, sinh năm 1984, là người đứng sau dự án này và là một cá nhân nổi bật trong giới khởi nghiệp tại Việt Nam.

Với 4 thương hiệu The KAfe, The KAfe Village, The KAfe Box và The Burger Box, KAfe Group được thành lập vào năm 2013 và nhanh chóng trở thành chuỗi nhà hàng cà phê tiên phong trong lĩnh vực này.

Đầu năm 2015, The KAfe và quỹ đầu tư Hongkong New Asia Partners đã ký hợp đồng hợp tác chiến lược. Theo đó, quỹ sẽ sở hữu ít nhất 40% vốn của The KAfe và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp tục mở rộng trong năm 2015-2016, phát triển thương hiệu và mở thêm nhà hàng trên phạm vi toàn quốc.

Sau khoảng 3 năm phát triển, thương hiệu The KAfe đã bị loại bỏ. Ảnh: The KAfe.

The KAfe tiếp tục được rót 5,5 triệu USD bởi quỹ Cassia Investments, một quỹ góp vốn tư nhân tập trung vào ngành tiêu dùng ở thị trường Đông Nam Á và Trung Quốc. Vào thời điểm đó, KAfe Group đã thông báo rằng khoản đầu tư này sẽ phục vụ kế hoạch mở rộng The KAfe trên toàn quốc, dự kiến đưa tổng số nhà hàng trên toàn quốc lên con số 26 vào cuối năm 2016.

Tuy nhiên, The KAfe liên tiếp vướng vào lùm xùm do bị hai đối tác tố cáo chiếm dụng vốn kinh doanh trong khi không chịu thanh toán nợ. Khoảng 3 tỷ đồng là số tiền nợ mà chuỗi công bố.

Kế hoạch sở hữu 26 cửa hàng vào năm 2016 cũng thất bại khi doanh nghiệp phải giảm từ 16 cửa hàng trong năm 2015 xuống còn 14 cửa hàng tính đến tháng 9/2016.

Không lâu sau đó, bà Đào Chi Anh đã tạm biệt vị trí CEO KAfe Group với lý do không tìm được tiếng nói chung với HĐQT về hướng phát triển của KAfe Group. Quyền điều hành sau đó được chuyển sang phía nhà đầu tư nước ngoài.

The KAfe đóng cửa hàng loạt chi nhánh vào đầu năm 2017 do thời gian ngắn ngủi của tay chủ mới, điều này đã đánh dấu sự tan rã của một startup từng được nhiều nhà đầu tư kỳ vọng.

Đào Chi Anh đã bất ngờ công bố chiến dịch "mang The KAfe trở lại" vào năm 2019 trên nền tảng gọi vốn cộng đồng GoFundMe. Tuy nhiên, sau một tháng, chiến dịch này chỉ thu về hơn 2.200 đô la, tương đương 1% mục tiêu ban đầu là huy động 200.000 đô la từ cộng đồng.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống