Áp dụng trí tuệ nhân tạo phát hiện hóa đơn "bất thường"

"Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý hóa đơn điện tử" đã được Tổng cục Thuế công bố triển khai vào ngày 24.4.

Do đó, việc đưa vào vận hành, triển khai hệ thống này sẽ giúp cơ quan thuế các cấp tập trung thực hiện rà soát, phân tích để kịp thời phát hiện các dấu hiệu rủi ro trong việc phát hành hóa đơn điện tử.

Từ đó giúp ngăn ngừa, xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về hóa đơn chứng từ nói riêng và về thuế nói chung, góp phần cải thiện hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, bình đẳng cho cộng đồng doanh nghiệp và người nộp thuế.

Trong xã hội đương đại, việc triển khai hóa đơn điện tử cũng là một xu hướng. Với hơn 4 tỷ hóa đơn điện tử đã được phát hành tính đến thời điểm hiện tại, công tác triển khai đã đạt được những kết quả tích cực.

Tuy nhiên, theo Tổng cục Thuế, trong thời gian qua đã xuất hiện tình trạng một số tổ chức, cá nhân gian lận trong việc phát hành, sử dụng hóa đơn điện tử để chiếm đoạt tiền thuế của người nộp thuế. Để thực hiện công tác quản lý rủi ro trong toàn ngành thuế, Tổng cục Thuế đã triển khai Trung tâm Cơ sở dữ liệu hóa đơn điện tử với chức năng phân tích hóa đơn điện tử.

"Danh sách người nộp thuế có số liệu chênh lệch giữa giá trị kê khai và giá trị thực tế trên hóa đơn đã lập" sẽ được lập ra bằng cách đối chiếu giữa tờ khai thuế theo nghĩa vụ phát sinh và hóa đơn điện tử.

Cơ quan thuế quản lý sử dụng các biện pháp nghiệp vụ thích hợp để đánh giá tình hình thực hiện và tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế trên cơ sở danh sách đó. Ngoài ra, hệ thống có nhiệm vụ đánh giá tình hình sử dụng hóa đơn của người nộp thuế trong tháng để có thể thấy được sự biến động tăng giảm đột biến từ đó đưa ra các biện pháp quản lý kịp thời và phù hợp.

Đáng chú ý, hệ thống cũng sử dụng phân tích nâng cao trong công tác quản lý hóa đơn để xác định các hóa đơn có giá mua bán bất thường. Cụ thể hơn, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) được sử dụng để phân tích ngôn ngữ tự nhiên, xác định các hóa đơn mua bán cùng loại hàng hóa, từ đó xác định hóa đơn có giá mua bất thường.

Công cụ này hỗ trợ cơ quan thuế lọc các hóa đơn mua bán mặt hàng trọng điểm để phân tích chuyên sâu khi cần tập trung kiểm soát hàng hóa trọng điểm rủi ro. Trên thực tế, có những trường hợp gian lận hoàn thuế xuất khẩu đã làm tăng giá hàng hóa xuất khẩu gấp hàng chục lần. Do đó, kiểm soát giá bất thường hỗ trợ sàng lọc các trường hợp cần giám sát và giúp ngăn chặn kịp thời gian lận hoàn thuế.

Hệ thống cũng thiết lập được một chuỗi các doanh nghiệp có phát sinh giao dịch mua bán bằng công nghệ mạng Bayes. Cơ quan thuế có thể truy cập nguồn gốc của hàng hóa và giá trị gia tăng giữa các khâu từ xâu chuỗi các doanh nghiệp có giao dịch mua bán cùng loại mặt hàng. Hệ thống sử dụng phân tích chuỗi để xác định các chuỗi có đặc điểm bất thường nhằm xác định các đầu mối nghi ngờ có hành vi mua bán hóa đơn bất hợp pháp. Để xác định các trường hợp nghi ngờ gian lận hoàn thuế, hệ thống cũng kết hợp phân tích chuỗi mua bán mặt hàng rủi ro, doanh nghiệp ở cuối chuỗi có đề nghị hoàn lớn.

Theo Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Mai Xuân Thành, ngành thuế đang ứng dụng các thành quả của cách mạng công nghệ thông tin, cách mạng 4.0 vào việc kiểm soát, đấu tranh chống gian lận hóa đơn điện tử. Mặc dù việc triển khai hệ thống này mới chỉ là bước đầu trong đề án xây dựng cơ sở dữ liệu hóa đơn điện tử và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong việc phân tích, xử lý, phát hiện gian lận hóa đơn, nhưng nó tuân thủ các yêu cầu cấp bách đối với công tác quản lý hóa đơn điện tử.

Trên cơ sở đó, cơ quan thuế có công cụ, nguồn dữ liệu để tập trung thực hiện rà soát, phân tích, phát hiện các dấu hiệu rủi ro trong việc phát hành, sử dụng hóa đơn điện tử. Từ đó, ngăn chặn, xử lý kịp thời theo quy định pháp luật đối với các trường hợp vi phạm về hóa đơn, cũng như các hành vi gian lận, trốn thuế, hoàn thuế giá trị gia tăng sai quy định, góp phần cải thiện hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh hơn cho doanh nghiệp.

Để chủ động hơn trong công tác quản lý thuế, ông Thành cũng cho biết, Tổng cục Thuế sẽ triển khai đồng thời nhiều hệ thống bổ sung trong thời gian tới.

Tổng cục Thuế đã ban hành bộ chỉ số tiêu chí đánh giá, xác định người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro trong quản lý và sử dụng hóa đơn vào tháng 2.2023, để triển khai "Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý hóa đơn điện tử". Bộ chỉ số tiêu chí này hỗ trợ cơ quan thuế trong việc phân tích dữ liệu, xác định người nộp hồ sơ có dấu hiệu rủi ro cao để chuyển sang hình thức sử dụng hóa đơn có mã của cơ quan thuế hoặc để đưa vào diện kiểm tra việc quản lý và quản lý hóa đơn.

Tổng cục Thuế hiện đang nghiên cứu xây dựng quy trình hướng dẫn áp dụng quản lý rủi ro trong quản lý và sử dụng hóa đơn được thực hiện tự động bằng ứng dụng công nghệ thông tin. Bộ chỉ số tiêu chí được thống nhất tại cơ quan thuế các cấp sẽ được triển khai thực hiện nhờ quy trình này, dự kiến sẽ được phát hành trong tháng Tư.2023.

Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Mai Xuân Thành đã yêu cầu Ban Quản lý rủi ro phối hợp với các đơn vị liên quan và các Cục Thuế địa phương tiếp tục tập trung nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm qua quá trình triển khai thực tế tại các địa phương.

Phát triển, tăng cường khả năng phân tích, xử lý tự động, phát hiện nhanh các dấu hiệu và giao dịch bất thường trên cơ sở các kỹ thuật phân tích dữ liệu quan trọng đã được sử dụng trong quá khứ. Truy vết, xác định các chuỗi mua bán hóa đơn, gian lận hoàn thuế giá trị gia tăng để áp dụng, triển khai trong toàn ngành.

Để có đánh giá về hiệu quả thực hiện, phát hiện những tồn tại, bất cập trong việc quản lý và sử dụng hóa đơn của người nộp thuế, từ đó tiếp tục hoàn thiện ứng dụng, hoàn thiện cơ chế chính sách và đáp ứng tốt nhất yêu cầu quản lý, đồng thời tập hợp kết quả xử lý của cơ quan thuế các cấp trong công tác quản lý hóa đơn điện tử.

Ngoài ra, ông Thành nhấn mạnh cần tiếp tục gửi cảnh báo đến các doanh nghiệp nhằm ngăn chặn, phòng ngừa việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp từ sớm, từ xa. Chủ động triển khai các biện pháp nghiệp vụ và tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng trong công tác quản lý hóa đơn điện tử.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống