Lao động công ích - cách nhiều nước xử lý vi phạm giao thông

Mới đây, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà vừa yêu cầu Bộ Công an nghiên cứu phương án xử phạt lao động công ích đối với người vi phạm giao thông trong dự thảo sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính, nhằm bổ sung lựa chọn thay thế phạt tiền truyền thống. Thực tế, nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai lao động công ích từ nhiều năm qua với các cách làm khác nhau.

Thái Lan, Đài Loan, Kenya: tài xế say rượu phải dọn nhà xác

Ở nhiều quốc gia, tài xế say rượu bị buộc làm lao động công ích tại nhà xác như một biện pháp răn đe. Tại Thái Lan, từ năm 2016, người vi phạm có thể phải lau giường, di chuyển thi hài, dọn dẹp và thậm chí đứng quanh thi thể nạn nhân tai nạn giao thông để cảm nhận trực tiếp hậu quả của hành vi lái xe khi say xỉn.

Ở Đài Loan, nhiều địa phương như Đài Đông, Cao Hùng hay Đài Bắc áp dụng hình thức cho tài xế lau dọn khu vực nhà xác, phòng ướp xác hoặc lò hỏa táng, dù không được tiếp xúc trực tiếp với thi thể, nhưng vẫn tạo ám ảnh mạnh. Người vi phạm sau đó còn phải tham gia tư vấn tâm lý và giáo dục cộng đồng. Tại Kenya, thành phố Nairobi từng đề xuất yêu cầu tài xế say xỉn dọn dẹp hoặc làm việc hành chính trong nhà xác quận, với mục tiêu nâng cao ý thức và giảm tai nạn do rượu bia.

Hình phạt lao động công ích tại nhà xác được nhiều chuyên gia đánh giá có tác động mạnh hơn các biện pháp phạt tiền hay tước bằng đơn thuần. Việc trực tiếp tiếp xúc với không gian tang thương, nhìn hoặc cảm nhận sự hiện diện của cái chết giúp người vi phạm đối diện với hậu quả mà hành vi của họ có thể gây ra. Nhiều tài xế sau khi trải qua lao động công ích bằng hình thức trên cho biết họ "ám ảnh" và "sợ hãi", từ đó cam kết không tái phạm.

Mỹ: quy đổi tiền phạt thành giờ công ích

Ở một số bang tại Mỹ, vi phạm giao thông nhẹ như chạy quá tốc độ ở mức thấp hoặc đỗ xe sai quy định có thể chuyển sang lao động công ích, hay còn gọi là phục vụ cộng đồng (community service). Ví dụ tại thành phố Baton Rouge (bang Louisiana), tài xế lần đầu vi phạm nồng độ cồn khi lái xe có thể phải thực hiện 32 giờ phục vụ cộng đồng, và khi tái phạm có thể lên đến 240 giờ. Đáng chú ý, một số địa phương cho phép "quy đổi" tiền phạt thành giờ công theo mức lương tối thiểu.

Thông thường, khi bị tòa án tuyên án lao động công ích, người vi phạm sẽ nhận quyết định chính thức ghi rõ thông tin, bao gồm số giờ phải thực hiện, thời hạn hoàn thành, và địa điểm được chỉ định, có thể là công viên, trường học, bệnh viện công, kho thực phẩm cộng đồng hoặc trung tâm hỗ trợ người vô gia cư.

Những công việc lao động công ích thường là dọn rác, sơn lại hàng rào, lau chùi graffiti trên tường, sắp xếp tài liệu trong bệnh viện, trường học, phân phát thực phẩm cho người nghèo, phát tờ rơi tuyên truyền về an toàn giao thông.

Sau đó, người vi phạm phải liên hệ với phòng giám sát cộng đồng (Community Service Office hoặc Probation Office) để đăng ký. Họ được phân công công việc cụ thể và phải có mặt theo lịch. Trong quá trình lao động, luôn có giám sát viên hoặc cán bộ cộng đồng quản lý, ghi nhận số giờ thực hiện.

Sau mỗi buổi làm việc, người vi phạm ký xác nhận vào phiếu chấm công (timesheet). Giám sát viên của cơ quan, tổ chức nơi họ lao động cũng phải ký xác nhận. Khi hoàn thành đủ số giờ, toàn bộ hồ sơ được nộp về tòa án hoặc cơ quan quản chế để đối chiếu. Nếu người vi phạm hoàn thành đúng hạn, tòa án ghi nhận và xem như đã chấp hành xong án. Trường hợp không hoàn thành (ví dụ bỏ buổi, thiếu giờ, hoặc không chấm công), người vi phạm có thể bị phạt bổ sung, tăng thời lượng lao động hoặc thậm chí chuyển thành tù giam.

Singapore: Mặc áo phản quang đi dọn rác

Tại Singapore, tuy chưa áp dụng lao động công ích cho các vi phạm giao thông, quốc gia này lại triển khai hình thức tương tự cho những lỗi khác. Cụ thể, những người xả rác hoặc vi phạm trật tự công cộng có thể bị áp dụng lao động công ích mang tên "Corrective Work Order" (CWO).

Mức phạt này kéo dài 3-12 giờ, tối đa 3 giờ mỗi ngày, tùy mức độ và số lần tái phạm. Người vi phạm được thông báo trước về địa điểm, thời gian lao động, và phải mặc áo phản quang màu nổi bật khi dọn vệ sinh nơi công cộng. Nếu không chấp hành hoặc vi phạm (đến trễ, không báo trước nếu không đủ sức khỏe, "thuê" người khác), họ có thể bị phạt tới 5.000 SGD (khoảng hơn 100 triệu đồng) hoặc 2 tháng tù giam, và vẫn phải hoàn thành CWO. Chính quyền cho rằng cách xử lý này vừa có tính răn đe, vừa gửi thông điệp rõ ràng đến cộng đồng.

Lao động công ích được đánh giá cao nhờ tính giáo dục và răn đe khi người vi phạm không chỉ chịu mất mát tài chính mà còn trực tiếp trải nghiệm công việc phục vụ cộng đồng. Biện pháp này cũng mang tính nhân văn khi giảm gánh nặng tài chính cho người thu nhập thấp, đồng thời tạo thêm nguồn nhân lực cho các công việc xã hội. Tuy vậy, việc triển khai lao động công ích không đơn giản. Các khó khăn thường thấy với hình thức phạt này là cần phải có lực lượng giám sát đủ "dày" và quy trình pháp lý rõ ràng.

Hồ Tân

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống