Skoda và Việt Nam - cần gì hơn tình hữu nghị?

Với nhiều người Việt, kỹ nghệ chế tác cơ khí là thứ nổi tiếng nhất khi nhắc tới Cộng hòa Czech, đất nước ở vị trí "trái tim của châu Âu". Hàng chục năm qua, đã có hàng trăm nghìn người Việt làm việc tại Czech rồi về nước, mang theo các sản phẩm từ đất nước này và lưu giữ chúng với niềm trân quý to lớn. Nhắc tới Czech với Việt Nam là nhắc tới những điều tốt đẹp, và Skoda thừa hưởng giá trị to lớn đó. Cùng sự hậu thuẫn từ tập đoàn mẹ - gã khổng lồ Đức Volkswagen - Skoda có một nhiệm vụ nặng gánh: chinh phục thị trường Việt Nam, cửa ngõ để tiến vào Đông Nam Á.

Skoda có gì khi vào Việt Nam

Skoda ra đời năm 1895, đến nay đã 130 năm tuổi, tức là còn lâu đời hơn cả hãng mẹ Volkswagen, hiện 87 tuổi. Giống như nhiều hãng xe châu Âu khác, đặc biệt với xuất phát điểm từ một quốc gia đỉnh cao về cơ khí, hệ thống khung gầm là thế mạnh của Skoda.

Trong buổi chiều thu giữa tháng 10, giữa trung tâm thành phố Prague, ánh nắng xiên vàng ruộm đổ xuống những mảng màu vàng, đỏ của các tòa lâu đài cổ hàng trăm, hàng nghìn năm tuổi, bức tranh có thể khiến người ta chìm đắm mà quên đi không gian xung quanh, thì có một thứ âm thanh nhắc bạn nhớ đang ở Prague. Đó là tiếng phần phật của lốp xe quất lên những con đường lát đá.

Khung cảnh này nhìn rất cổ kính, nhưng không hề dễ chịu cho người ngồi trên xe, và là nơi lý tưởng để kiểm thử NVH - Noise, Vibration, Harshness (ồn, rung, xóc), những yếu tố quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp tới trải nghiệm của người dùng ôtô. Tần số rung động thay đổi liên tục trong phần trăm giây, nếu không có một hệ khung gầm cứng vững và mức độ hoàn thiện cao trong lắp ráp, xe có thể kêu đủ thứ chỉ sau một tháng sử dụng.

Czech là quê nhà của Skoda, với gần 40% thị phần, nếu không đủ cứng vững, rất khó để thuyết phục khách hàng nội địa. Skoda là một biểu tượng quốc gia. Trên những con đường đá nơi ôtô đi chung với tàu điện, đưa điện thoại lên chụp một bức ảnh đường phố, gần như tấm ảnh nào cũng sẽ lọt vào một logo mũi tên gắn đôi cánh của Skoda. Vì ngay cả khi bạn chụp tàu điện, thì chiếc tàu đó cũng do Skoda sản xuất.

Hiện nay, sau khi đã về chung nhà với Volkswagen hơn 20 năm, Skoda còn thừa hưởng toàn bộ nền tảng cơ khí, công nghệ, tài chính của tập đoàn Đức. Tức là, bên dưới lớp sơn, một khung gầm của xe Skoda cũng tương đồng với xe của Audi, Porsche hay cả Bentley. Ở châu Âu, Skoda cũng được người dùng gọi với một cái tên không chính thức là "Audi phổ thông", bởi cách thiết kế chuộng đường nét thẳng tương tự Audi, và dùng chung nền tảng.

Cơ khí là lợi thế "cứng", Skoda khi tới Việt Nam còn một lợi thế "mềm" khác, mà các hãng xe mới vào thị trường không thể có, đó là sự gần gũi về văn hóa và sự cảm mến giữa hai quốc gia, dân tộc.

Hiện ở Czech có khoảng hơn 100.000 người Việt sinh sống, và không phải là "người nước ngoài". Bởi tại đây, người Việt là dân tộc thiểu số lớn thứ ba, chiếm 1% dân số nước này, sau người Ukraine và Slovakia. Những câu chuyện về con người, văn hóa, cuộc sống ở Czech được kể với gia đình ở Việt Nam, tạo ra tình hữu nghị như những giọt mưa được thấm tự nhiên vào đất.

Một đất nước ở Trung Âu và một đất nước ở Đông Nam Á lại có nét tương đồng về văn hóa, đặc biệt là sự cởi mở. Trong buổi làm việc của các lãnh đạo Skoda Czech với giới truyền thông Việt Nam hồi đầu tháng 10, trước khi vào giờ họp chính thức, một quản lý của Skoda "tranh thủ" giới thiệu địa điểm ăn tối, là một nhà hàng chuyên bia tươi Tiệp rất nổi tiếng, thường phải đặt bàn trước nhiều ngày. Từng dự nhiều buổi làm việc với các lãnh đạo các hãng xe châu Âu, nhưng chưa khi nào tôi thấy người châu Âu lại cởi mở đến vậy. Nếu đó là một hãng xe của Đức, các gương mặt sẽ nghiêm nghị và có phần hơi lạnh lùng, hạn chế phát ngôn, cả buổi sẽ không nói gì khác ngoài công việc, với tông giọng cẩn trọng, chặt chẽ.

Skoda cũng không nói quá nhiều về mình, mà tập trung vào "chất Czech" với các câu chuyện về các tòa lâu đài, nơi ẩn chứa kho tàng lịch sử, mỹ thuật, âm nhạc, văn hóa của không chỉ những dòng tộc danh giá nhất đế quốc Áo - Hung, mà còn là của những nghề thủ công truyền thống như pha lê, hay trí tuệ của loài người với chiếc đồng hồ thiên văn đã 600 năm tuổi vẫn còn hoạt động.

Tiếp cận bằng giá trị văn hóa, lịch sử không phải là cách mới trong kinh doanh, nhưng lại rất kén chọn và chỉ thực sự phù hợp với những thương hiệu "có bột mới gột nên hồ". Skoda đã có sẵn rất nhiều bột, nhưng tất cả những điều đó mới chỉ là khởi đầu, có gột nên hồ hay không, còn phụ thuộc vào cách hãng này vượt qua các chướng ngại tại thị trường Việt.

Chướng ngại cho người mới

Tại Châu Âu, Skoda có đường tăng trưởng dựng đứng khi đi từ vị trí thứ 10 về doanh số vào năm 2022 lên thứ 3 sau khi hết 8 tháng năm 2025. Skoda cũng là hãng có tỷ suất lợi nhuận cao nhất tại châu Âu với 8,3%, tăng 41% trong giai đoạn 2020-2024.

Dù đang đứng trên podium tại lục địa già, áp lực mở rộng thị trường với Skoda là rất lớn, khi lượng xe bán ở châu Âu đang dần tới hạn. Tỷ lệ doanh số của hãng ở châu Âu và những thị trường khác là 86/14 vào năm 2024, 79/21 vào 2025 và hãng đặt mục tiêu 70/30 vào năm 2030. Điều này có nghĩa, hãng xe Czech kỳ vọng thị trường ngoài châu Âu sẽ đóng góp ngày càng nhiều, bớt phụ thuộc vào châu Âu.

Trong những vùng đất còn lại trên hành tinh, Đông Nam Á là mảnh đất màu mỡ, nơi nhiều hãng xe đang coi là địa bàn chiến lược để tập trung nguồn lực trong thời gian tới. Skoda cũng không phải ngoại lệ.

Trả lời câu hỏi của VnExpress về việc tại sao lựa chọn Việt Nam là cửa ngõ vào Đông Nam Á, Chủ tịch, CEO Skoda Auto Klaus Zellmer cho biết có 3 lý do cho việc này: một là Việt Nam và Czech có sự kết nối tự nhiên về lịch sử, văn hóa; hai là dân số trẻ, thị trường tăng trưởng nhanh; ba là các thị trường lớn như Thái Lan, Indonesia đã có sự hiện diện mạnh mẽ của nhiều hãng châu Âu trong khi Việt Nam là thị trường tiềm năng chưa được khai phá.

Từ phía đối tác của Skoda tại Việt Nam, TC Motor, sau thời gian dài thành công với Hyundai (doanh số thương hiệu Hàn đang có dấu hiệu đi ngang), ông lớn này rất cần một thương hiệu ôtô khác để đa dạng sản phẩm, giảm rủi ro "bỏ trứng vào một giỏ", giống như cách Thaco làm với Kia, Mazda, Peugeot và BMW.

Sự sẵn sàng của Skoda và TC có thể là lời cam kết cho việc họ phải đối đầu với một thị trường nhiều biến động. Trong các bài viết đầu tiên trên VnExpress về việc Skoda sắp vào Việt Nam hay TC Motor là nhà phân phối, phần lớn bình luận nói về nguồn gốc, chất lượng châu Âu, chung tập đoàn Volkswagen hay "kẻ ngáng đường Audi" vì giống nhiều thứ nhưng giá rẻ hơn. Nhưng đến những bài báo tiếp theo, khi Skoda giới thiệu các mẫu xe kèm giá bán thì câu chuyện bàn luận lại chỉ xoay quanh "đắt hay rẻ".

Ở một thị trường mà những người theo dõi ngành dùng từ "kỳ lạ" như Việt Nam, mức giá luôn là thứ quan trọng nhất, đứng trên cả tính năng, chất lượng sản phẩm hay nguồn gốc thương hiệu. Điều này dễ hiểu, vì giá xe vẫn quá cao so với thu nhập bình quân của người Việt. Khách hàng thì không quá sành sỏi trong việc đánh giá chất xe, và kể cả có sành sỏi, thì hầu bao vẫn là thứ có thể khiến ai đó bỏ qua một mẫu xe lái hay hơn, đầm chắc hơn để chọn một mẫu khác rẻ hơn 100-200 triệu đồng.

Skoda hiểu điều đó. TC Motor hiểu điều đó. Vì vậy, ông Đàm Đình Thông, Tổng giám đốc Skoda Auto Việt Nam nói rằng hai năm qua vẫn là giai đoạn làm quen của thương hiệu, kiên nhẫn chờ thời. Skoda đang chờ đợi sản phẩm chiến lược cho thị trường này, sớm nhất vào cuối 2026, có thể là một mẫu gầm cao ở phân khúc B đến C, có thể được lắp ráp. Đó sẽ là một sản phẩm vừa miếng hơn về giá, ở phân khúc đang được quan tâm nhất thị trường, và hứa hẹn bùng nổ, theo lời ông Thông.

Skoda sẽ thay đổi gì ở Việt Nam

Người Việt không phải là người lạ tại Czech, nhưng Skoda vẫn là hãng xe lạ tại Việt Nam. Ngoài vấn đề giá, còn nhiều vấn đề khác như chi phí sử dụng, phong cách sản phẩm cần có sự tương đồng với gu của người Việt.

Về chi phí sử dụng, tại châu Âu, Skoda được biết đến với sự bền bỉ, tiết kiệm và chi phí sử dụng rẻ bậc nhất trong các thương hiệu của gia đình Volkswagen, tương đương các hãng xe Nhật. Giá phụ tùng, phụ kiện cũng tương tự. Minh chứng là món đồ nhỏ được bán trong showroom của Skoda tại Czech có giá tương đương, thậm chí rẻ hơn so với các món đồ tương tự mua ở Việt Nam, trong showroom hay trên các sàn thương mại điện tử.

Sự thay đổi sản phẩm như ông Thông kỳ vọng mới là thứ cả người bán và người mua chờ đợi. Skoda đang âm thầm chuẩn bị cho việc này, với danh mục sản phẩm tới 2030, với nhiều điểm mới trong triết lý thiết kế và công nghệ, nhưng có thể tựu chung bằng các yếu tố: gia đình, công nghệ, tinh giản và vượt thời gian.

Dải sản phẩm 12 mẫu xe của Skoda ở các phân khúc sẽ được làm mới theo từng giai đoạn trong thời gian tới, cùng các sản phẩm mới sắp xuất hiện. Điểm chung của các mẫu xe concept sẽ ra mắt từ 2026-2030 là hướng tới gia đình, với sự ưu tiên vào không gian nội thất, một triết lý phù hợp với khách hàng Á đông, cũng như Việt Nam, nơi chiếc xe phục vụ cả gia đình.

Trong buổi giới thiệu các mẫu xe này cho số lượng nhỏ đại diện truyền thông từ Việt Nam, vị thiết kế trưởng của hãng xe Czech nhấn mạnh nhiều lần vào hai yếu tố "timeless" (vượt thời gian) và "simplicity" (tinh giản). Giữa một rừng các hãng xe đang ngày càng thiết kế xe rườm rà, cầu kỳ không cần thiết, bất tuân các quy luật hình học cơ bản, thì ngôn ngữ trên những chiếc Skoda thể hiện được sự tinh tế và đảm bảo "bền dáng". Thiết kế ôtô cũng tương tự thời trang, các xu hướng luôn có vòng lặp, dù có bay bổng đến thế nào, khi các ý tưởng đã cạn kiệt, đến cuối cùng, "simple is the best".

Các thương hiệu xe châu Âu ở Việt Nam được chia thành hai lớp trong nhận thức của người dùng. Một là các hãng xe sang và hai là xe phổ thông nhưng cao cấp. Cả hai lớp này đều đi cùng chất lượng cao và giá không rẻ, kể cả chi phí sử dụng. Skoda đứng trước cơ hội để xóa bỏ định kiến giá, tạo ra lớp thứ ba, là những dòng xe châu Âu vẫn có chất lượng tốt nhưng giá cả, chi phí phù hợp với túi tiền người Việt.

Nhưng không phải một mình Skoda hướng tới điều này. Cửa vào sân chơi đang mở rộng và nhiều đối thủ cũng nỗ lực để làm vừa lòng khách hàng. Trong cuộc chơi này, Skoda và TC Motor không chỉ cần tiền, mà còn cần nhiều hơn những giá trị khác, có thể lay động khách hàng. Những cảm xúc đó có thể giống như sự yên tâm khi bấm cụp ổ khóa Việt Tiệp đen tuyền, to bằng nửa bàn tay người lớn, hoặc như sự tự hào khi trong nhà có một chùm đèn pha lê Tiệp Khắc.

Đức Huy

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống