Thị trường xe máy điện vào đà tăng tốc

Thị trường xe máy Việt Nam đang đứng trước những thay đổi mang tính bước ngoặt khi Chính phủ ngày càng quyết liệt hơn trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh ở mảng giao thông. Từ chỗ là lựa chọn tùy thích với khách hàng thì giờ đây, ở một số khu vực tại Hà Nội hay sắp tới có thể là TP HCM, xe máy điện trở thành phương tiện ưu tiên thay thế xe máy xăng.

Lựa chọn xe máy điện trên thị trường hiện rất đa dạng về sản phẩm, đến từ nhiều thương hiệu khác nhau. Mỗi hãng theo đuổi định hướng riêng dựa trên tiềm lực tài chính, công nghệ và tầm nhìn về cách người dân sẵn sàng thay đổi thói quen, chuyển từ xe máy xăng sang điện.

Đa chiều cách tiếp cận

Bức tranh tổng thể ngành xe máy Việt Nam có thể chia làm hai nửa, bao gồm các hãng nội địa và liên doanh. Cách tiếp cận về xe máy điện cũng có sự khác biệt rõ rệt giữa các bên.

Dat Bike, DKBike, Pega, Selex Motors, Detech, Anbico, VinFast... hợp thành nhóm các thương hiệu xe máy nội địa. Hầu hết trong số này có xuất phát điểm ngay từ đầu là làm xe máy điện. Các hãng này hoặc là những start-up non trẻ, tiềm lực tài chính vừa phải, hoặc là các công ty lớn đầu tư vào sản xuất, kinh doanh xe máy điện.

Detech là một trong những hãng nội địa thành lập sớm nhất (1999). Công ty chọn hướng kinh doanh xe máy điện và một số dòng động cơ đốt trong 50 phân khối, phân khúc các hãng Nhật còn bỏ ngỏ. Sau đó, đến 2010, nhiều thương hiệu xe máy điện mới ra đời. Gần nhất là 2018, 2019 với những cái tên như Dat Bike, VinFast.

Theo các chuyên gia trong ngành, lựa chọn xe máy điện gần như là cách tiếp cận duy nhất đối với các hãng Việt nếu muốn cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ ngoại quốc. Bởi sự hiện diện và tầm ảnh hưởng của Honda, Yamaha, SYM, Piaggio, Kymco... là quá lớn đối với thị trường trong nước.

Với lợi thế ít linh kiện, công nghệ chế tạo, đặc biệt môtơ truyền động, đòi hỏi độ phức tạp thấp hơn xe động cơ đốt trong, chọn xe máy điện, địa hạt mà các ông lớn chưa đầu tư mạnh cũng là cách để tránh đối đầu trực diện và tạo dựng lợi thế từ sớm. Nhưng dù có cách tiếp cận chung về xe máy điện, nhưng các hãng nội địa cũng có những hướng đi riêng về mặt sản phẩm.

Nhóm các công ty như Pega, DKBike, Detech, Anbico có cách đầu tư sản phẩm dàn trải, chủ yếu hướng đến nhóm khách ưu tiên chi phí sở hữu rẻ. Giá các mẫu xe máy điện, đạp điện của những hãng này thuộc hàng thấp nhất thị trường. Ưu điểm về giá giúp thu hút nhóm học sinh, sinh viên, bà nội trợ. Tuy nhiên, điểm hạn chế là thiết kế xe chưa được trau chuốt, một số sao chép thiết kế sản phẩm của hãng khác.

Tiếp cận thận trọng hơn, lựa chọn một vài phân khúc tiềm năng là cách làm của Dat Bike, Selex Motors, những start-up với tiềm lực tài chính hạn chế. Với Dat Bike, những mẫu Weaver 200 gần như là liều thuốc thử của hãng với thị trường. Thiết kế xe như những dòng môtô cổ điển, hướng đến những khách hàng trẻ cá tính, thích những trải nghiệm mới. Đến Quantum S với tạo hình như xe ga, hãng cho thấy tham vọng ở nhóm khách hàng đại chúng hơn.

Khác với hầu hết các hãng nội địa Việt, Selex Motors chọn hướng đi ban đầu là những mẫu xe máy với công năng giao hàng, chở người (dịch vụ) là chủ yếu. Hãng có chiếc Camel và Camel 2 phục vụ cho hai kiểu dịch vụ này. Theo đại diện công ty, so với những nhóm người dùng khác, khách dùng xe để kinh doanh có khuynh hướng dễ chấp nhận xe máy điện hơn. Bởi lợi ích chi phí vận hành và thu nhập được tối ưu hơn so với xe máy xăng truyền thống.

VinFast, nhờ tiềm lực tài chính mạnh và chiến lược dài hạn, tiếp cận thị trường bằng loạt sản phẩm từ phổ thông đến cao cấp. Phần lớn sản phẩm đều có tạo hình giống xe ga chạy xăng.

Với dải sản phẩm đa dạng, đầu tư thiết kế và công nghệ, VinFast là hãng sở hữu thị phần lớn nhất mảng xe máy điện tại Việt Nam. Ngoài khách hàng cá nhân, doanh số của hãng còn được thúc đẩy bởi Xanh SM, công ty công nghệ cung cấp dịch vụ di chuyển bằng ôtô, xe máy VinFast.

Khác với hướng đi tập trung vào xe máy điện, các hãng nước ngoài như Honda, Yamaha, SYM, Piaggio, Suzuki... có phần dè dặt hơn. Honda thống trị thị trường xe máy Việt Nam hàng chục năm qua với thị phần trên 80% nhờ vào các sản phẩm dùng động cơ đốt trong. Nhưng đến tháng 4/2025, mẫu xe máy điện đầu tiên (ICON e:) mới được bán ra.

Yamaha bán xe máy điện trước Honda với mẫu Neo's ra mắt thị trường vào cuối 2022 nhưng đến nay chưa có thêm sản phẩm chạy điện nào mới. Suzuki bỏ ngỏ kế hoạch cho xe máy điện trong bối cảnh thị phần xe máy xăng của hãng này ngày càng thu hẹp.

Kymco và SYM là những hãng xe máy Đài Loan thành danh ở thị trường trong nước chủ yếu nhờ những mẫu xe máy xăng không cần bằng lái với động cơ từ 50 phân khối trở xuống hoặc xe ga giá rẻ. Còn mảng xe điện, cả hai chưa có bước đi nào tại Việt Nam.

Một chuyên gia lâu năm ngành xe máy ở TP HCM cho rằng, việc sở hữu hệ sinh thái khổng lồ, từ sản xuất, cung ứng linh kiện đến đại lý phân phối khiến việc chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe máy điện của các hãng xe máy truyền thống không thể diễn ra nhanh. "Điều này cũng giống như mảng ôtô", vị này nói. "Với các hãng Nhật, việc thay đổi càng thận trọng hơn bởi triết lý của họ luôn đề cao sự ổn định, hiệu quả đường dài".

Nhóm các hãng nước ngoài còn có Yadea, Tailg. Đây là hai hãng xe máy điện, đạp điện lớn hàng đầu Trung Quốc về doanh số. Điểm chung của cả hai là đầu tư xây dựng nhà máy quy mô lớn và dải sản phẩm đa dạng ở nhiều phân khúc khác nhau.

Cuộc đua tăng tốc

2025 có thể xem là cột mốc làm thay đổi bộ mặt của mảng xe máy điện tại Việt Nam. Nguyên nhân từ việc xe máy xăng bắt đầu bị hạn chế, đầu tiên là Hà Nội.

Theo Chỉ thị số 20 của Chính phủ, từ ngày 1/7/2026, Hà Nội có thể cấm môtô và xe gắn máy chạy xăng trong vành đai 1. Đến 1/1/2028, phạm vi hạn chế mở rộng sang vành đai 2, bao gồm cấm xe máy và hạn chế xe ôtô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đến năm 2030, lộ trình tiếp tục được mở rộng đến vành đai 3.

Tuy chưa ấn định mốc thời gian hạn chế xe máy xăng như Hà Nội, nhưng TP HCM đang lập đề án phân vùng, ưu tiên cho xe năng lượng xanh. Đồng thời hạn chế ôtô, xe máy xăng, dầu tại các khu vực như trung tâm TP HCM, Cần Giờ (cũ), đặc khu Côn Đảo...

Hà Nội và TP HCM là hai trong số những thị trường có lượng tiêu thụ xe máy lớn nhất cả nước. Việc cấm xe máy xăng sẽ tác động lớn đến thói quen mua sắm của người dân. Theo các chuyên gia trong ngành, đây là động lực thúc đẩy doanh số xe máy điện trong những năm tới.

Sau thông tin hạn chế xe máy xăng tại Hà Nội, gần như ngay lập tức, các hãng như Dat Bike, Yadea tăng tốc hoạt động kinh doanh bằng việc triển khai chương trình hỗ trợ khách đổi xe máy xăng lấy xe máy điện. Đây là cách thức được VinFast thực hiệu từ lâu và đang dần đẩy mạnh các tháng gần đây. Trong khi các hãng bán xe điện khác như Honda, Yamaha, Pega, DKBike kích cầu bằng cách giảm giá.

"Dễ thấy là khi xe máy điện được khuyến khích, các hãng bán sản phẩm này được hưởng lợi, thị trường vì thế sôi động hơn", ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, giám đốc điều hành Selex Motors, nhận định. "Nhưng điều quan trọng khác cần nhìn nhận trong chiến lược dài hạn, là chính sách từ nhà nước giúp tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, ưu tiên hỗ trợ các nhà sản xuất có đóng góp lớn vào ngành sản xuất xe máy nội địa".

Theo ông Phước Nguyên, nếu quyết định hạn chế xe máy xăng được thực hiện trên diện rộng, nhu cầu xe máy điện sẽ gia tăng nhanh chóng. Đây là điểm thu hút không chỉ các công ty Việt thành lập mới, mà còn là những ông lớn từ nước ngoài.

Gần nhất, hôm 28/7, TMT, công ty phân phối ôtô điện Wuling cho biết sẽ kinh doanh 5 dòng xe điện mới vào cuối 2025. Đi cùng là kế hoạch xây dựng trạm sạc, đổi pin cho xe máy điện. Tuy nhiên, hãng vẫn chưa nói rõ là xe gì và bán với hình thức lắp ráp hay nhập khẩu.

Một chuyên gia bán hàng cho rằng, chính sách của các cơ quan quản lý sẽ giúp các hãng thuần bán xe điện có cơ hội tiếp cận được nhiều người dùng hơn, và cơ hội là rộng mở, công bằng cho tất cả người chơi. Mặt khác, hãng xe chưa mặn mà với xe điện cần có những điều chỉnh chiến lược cho phù hợp.

Một ví dụ là Honda, hãng xe máy số một về thị phần tại Việt Nam, đang có những bước đầu ở mảng xe máy điện bằng việc cho thuê mẫu CUV e: với giá gần 1,5 triệu đồng/tháng. Mẫu xe bán thương mại duy nhất là ICON e: với giá 26,9-27,3 triệu đồng hướng đến nhóm học sinh, sinh viên.

Tuy chậm chân ở khía cạnh số lượng sản phẩm thuần điện nhưng trong chiến lược dài hạn của Honda, thương hiệu Nhật muốn mình tiếp tục là số một về thị phần xe máy điện trên toàn cầu. Năm 2028, nhà máy chuyên biệt sản xuất xe máy điện đầu tiên của Honda sẽ đi vào hoạt động tại Ấn Độ. Từ 2030, hãng sẽ giới thiệu khoảng 30 mẫu xe máy thuần điện và doanh số xe điện trong năm này đạt khoảng 5% toàn cầu, tức khoảng 4 triệu chiếc. Trước đó, vào 2026, mục tiêu doanh số xe máy điện trên toàn cầu của Honda là một triệu chiếc.

Cách tiếp cận của Honda ở mảng xe điện có nét tương đồng với Selex Motors. Hãng Nhật tập trung vào những mẫu xe phục vụ chủ yếu cho mục đích thương mại, sau đó mới đến người dùng cá nhân. Tại Nhật, trước ICON e:, CUV e:, hãng đã bán các dòng Benly e: I, II, Pro. Ở Việt Nam, dòng Benly e: cũng đã được Bưu điện Việt Nam sử dụng để giao hàng.

Bên cạnh số lượng sản phẩm thuần điện, Honda còn tạo dựng Mobile Power Pack e: (MPP), công nghệ pin có thể tháo rời, sạc ngoài hoặc đổi tại các trạm công cộng. Ở Ấn Độ, nền tảng đổi pin này đã được Honda áp dụng và hãng sẽ mở rộng đến những thị trường khác, giúp giải quyết điểm yếu cố hữu của xe điện như sạc lâu, pin giảm hiệu suất, đồng thời gia tăng phạm vi hoạt động.

"Hãng xe nào cũng cần sẵn sàng với mọi kịch bản", ông Phước Nguyên nói. "Khi thị trường thay đổi, khả năng thích ứng là thước đo năng lực cạnh tranh của công ty với các đối thủ".

Thành Nhạn

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống