Xe máy điện đổi pin bùng nổ tại Trung Quốc

Trong những năm gần đây, các đô thị lớn của Trung Quốc như Thâm Quyến, Thượng Hải, Quảng Châu, Nam Kinh chứng kiến sự bùng nổ của mô hình đổi pin (battery-swap) dành cho xe máy điện. Với hình thức này, người dân chỉ cần dừng lại vài phút tại trạm đổi là có thể "sạc" đầy pin cho xe, thay vì phải cắm sạc hàng giờ tại nhà hoặc các trạm sạc tập trung. Sự phát triển nhanh chóng này không chỉ xuất phát từ nhu cầu tiện lợi của người dân, mà còn phản ánh nhiều thay đổi về thị trường, an toàn và chính sách tại các đô thị.

Các lý do khiến đổi pin dần được ưa chuộng

Trung Quốc hiện là thị trường xe máy lớn nhất thế giới, với ước tính hơn 420 triệu phương tiện đang lưu thông, vốn chủ yếu cho mục đích di chuyển cá nhân, giao hàng và vận chuyển nội đô. Lượng xe quá lớn khiến việc sạc truyền thống gặp nhiều thách thức như hạ tầng điện dân dụng không đủ đáp ứng, nhiều tòa nhà không bố trí khu sạc riêng, tăng nguy cơ quá tải nguồn điện và cháy nổ. Chính vì thế, các trạm đổi pin đã phát triển mạnh để khắc phục những bất cập trên.

Bên cạnh đó, những vụ cháy lớn tại các khu dân cư ở Trung Quốc trong những năm gần đây, với nguyên nhân phổ biến là sạc pin xe máy điện trong hành lang hoặc căn hộ, đã khiến nhiều thành phố siết quy định về sạc xe trong tòa nhà, yêu cầu di dời khu sạc ra không gian riêng hoặc cấm hoàn toàn việc sạc trong khu dân cư không đạt chuẩn. Lúc này, các trạm đổi pin trở thành giải pháp khả thi, vì pin được các doanh nghiệp quản lý tập trung, sạc theo quy trình tự động, có cảm biến nhiệt, ngắt mạch, loại bỏ pin lỗi trước khi giao lại cho người dùng, và các trạm được trang bị hệ thống chữa cháy, cảnh báo khi có tình huống nguy hiểm.

Đáng chú ý, mô hình đổi pin cũng được những tài xế chạy dịch vụ ưa chuộng, vì không phải "mất trắng" hàng giờ cho việc sạc hoặc tìm địa điểm để sạc trong ngày làm việc. Chính đặc điểm này giúp hình thức đổi pin nhanh chóng được phía tài xế dịch vụ sử dụng nhiều hơn, đây là nhóm người dùng có tần suất sạc pin cho xe cao nhất.

Ngoài ra, pin là bộ phận đắt đỏ nhất của xe điện, chiếm khoảng 30-40% giá trị phương tiện. Khi chuyển sang mô hình thuê pin, trả phí theo tháng hoặc theo lần đổi, người dùng sẽ mua xe với giá thấp hơn đáng kể so với xe kèm pin, và không phải lo pin xuống cấp sau vài năm, vì doanh nghiệp chịu trách nhiệm bảo trì, thay thế và tái chế với những khối pin cũ. Điều này góp phần làm xe máy điện dễ tiếp cận hơn, và tăng tốc độ chuyển đổi sang xe điện của người dân.

Theo phân tích của Tycorun, doanh nghiệp cung cấp hạ tầng pin và sạc tại Trung Quốc, nhiều thành phố như Thâm Quyến, Quảng Châu, Thượng Hải, Nam Kinh đã ban hành quy định hỗ trợ triển khai trạm đổi pin. Một số nơi coi đổi pin là phương án nạp năng lượng chính cho xe điện đô thị, trong khi sạc cá nhân chỉ là phụ trợ. Các doanh nghiệp được hỗ trợ không gian lắp đặt trạm, cấp phép vận hành nhanh và ưu đãi chi phí đầu tư. Sự tham gia trực tiếp của chính quyền địa phương giúp hệ thống trạm phủ nhanh, tạo thành mạng lưới dày đặc ở các khu dân cư, tòa nhà văn phòng và điểm nóng giao thông.

Dù phát triển nhanh, mô hình đổi pin vẫn phải đối mặt với các rào cản cố hữu như chi phí đầu tư trạm lớn, mức độ chuẩn hóa pin chưa hoàn toàn thống nhất, khiến các hãng xe không thể sử dụng pin của nhau, và tâm lý của một bộ phận người dùng muốn sở hữu pin riêng. Tuy vậy, với quy mô thị trường lớn, nhu cầu di chuyển cao, đổi pin được xem là giải pháp thiết thực để cân bằng giữa nhu cầu di chuyển và sự an toàn của người dân tại Trung Quốc.

Mô hình đổi pin tại Việt Nam

Tại Việt Nam, mô hình đổi pin xe máy điện đã xuất hiện từ lâu, nhưng chưa thực sự phổ biến. VinFast thử nghiệm đổi pin vào 2020 với các mẫu Ludo, Impes và Klara S, nhưng dừng lại vào cuối 2022 vì nhu cầu thấp. Đến 2024, trước doanh số xe máy điện tăng và nhu cầu sạc nhanh của nhóm chạy dịch vụ, hãng quay lại mô hình này thông qua đối tác V-Green, đặt mục tiêu xây dựng 50.000 trạm đổi pin trong năm nay và 150.000 trạm sau ba năm, cùng việc ra mắt loạt xe có hậu tố "Max" hỗ trợ đổi pin.

Bên cạnh VinFast, Selex Motor là doanh nghiệp duy trì mô hình đổi pin liên tục từ 2023 với khoảng 100 trạm, hơn 523.000 lượt đổi pin và kế hoạch mở rộng lên 10.000 trạm, hướng mạnh đến nhóm giao hàng. Honda cũng bắt đầu tham gia từ giữa 2024 với mẫu CUV e: và 18 đại lý hỗ trợ đổi pin, dựa trên chuẩn pin Mobile Power Pack e: dùng chung cho nhiều xe. TMT dự kiến tham gia vào năm 2025 với hệ thống trạm đổi pin tại các cây xăng, dù quy mô và lộ trình cụ thể chưa được công bố.

Hồ Tân

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống