Tin giả - Virus internet nguy hiểm gấp nhiều lần sinh học

Ngày An toàn Internet (Safer Internet Day), bắt nguồn từ một sáng kiến trong dự án Biên giới An toàn của Liên minh Châu Âu (EU) năm 2004, hiện đã vượt qua mọi biên giới địa lý và được tổ chức thường niên vào tháng 2 tại gần 150 quốc gia trên toàn thế giới. Mỗi năm Ngày An toàn Internet lại nhằm mục đích nâng cao nhận thức về các vấn đề trực tuyến.

"Cùng nhau vì một mạng Internet tốt hơn" là chủ đề của Ngày An toàn Internet 2020, được quan sát vào ngày 11/2 và kêu gọi sử dụng công nghệ một cách hợp lý và có trách nhiệm để tạo ra một môi trường Internet lành mạnh, trong sạch cho tương lai.

Khi công nghệ thông tin phát triển như vũ bão kết nối mọi ngõ ngách trên thế giới với "thế giới ảo", chưa khi nào vấn đề an toàn Internet lại trở nên cấp thiết như ngày nay.

Theo thống kê từ cuối năm 2019, có hơn 4,5 tỷ người trên toàn thế giới sử dụng Internet, tương đương 58,8% dân số thế giới. Internet đã được đưa vào các thiết bị gia dụng hàng ngày để tạo nền tảng cho một không gian sống thông minh, trở nên quyền lực, giá trị, phục vụ đắc lực và mang lại lợi ích to lớn cho con người, nhưng nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn bao giờ hết.

Nếu trước đây, các vấn đề an toàn Internet chủ yếu liên quan đến cộng đồng web đen hoặc đánh cắp dữ liệu cá nhân, thì trong những năm gần đây, các vấn đề về tin giả, tin sai sự thật và tin xấu độc là mối đe lớn nhất đối với an toàn Internet.

Ngay trong những ngày này, khi thế giới đang nỗ lực đối phó dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng corona mới (2019-nCoV) gây ra, với 1.018 ca tử vong và 43.104 ca lây nhiễm tính đến chiều 11/2/2020, thì sự lây lan của "virus số" - xu hướng tin giả trên mạng xã hội - lại có phần nguy hiểm hơn.

Tin đồn liên quan đến virus 2019-nCoV đã lan truyền với tốc độ chóng mặt trên khắp các nền tảng mạng xã hội, gây hoang mang, khiến người dân sợ hãi, cản trở công tác chống dịch, kích động làn sóng phân biệt chủng tộc, bài người Trung Quốc nói riêng và người Á nói chung...

Một video về một người phụ nữ ăn súp dơi được chia sẻ trên mạng xã hội với tuyên bố rằng nó được quay tại thành phố Vũ Hán (Wuhan), hiện đang là tâm dịch ở Trung Quốc.

Trên thực tế, video này được quay vào năm 2016 tại Palau, một quần đảo ở phía tây Thái Bình Dương, để quảng bá cho một số món ăn địa phương trong khuôn khổ một chương trình du lịch.

Mặc dù WHO tuyên bố rằng số ca lây nhiễm từ một người mang virus chỉ là 1,4–2,5, một video khác cũng được cho quay ở Vũ Hán cho thấy một người phụ nữ mặc đồ bảo hộ y tế khẳng định rằng vi-rút đã biến thể và có thể lây nhiễm cùng lúc 14 người. Đặc biệt, những thông tin sai lệch về tốc độ lây lan, số người nhiễm bệnh và tử vong do vi-rút thực sự gây ra rối loạn xã hội.

Hình ảnh người chết trên đường phố Vũ Hán với dòng thông tin "dịch đã vượt tầm kiểm soát, mỗi ngày giết chết hàng nghìn người" và con số 112.000 người chết được tung lên mạng từ cuối tháng 1/2020 đã trở thành nỗi ám ảnh khủng khiếp đối với người dân toàn cầu.

Hàng loạt thông tin theo kiểu "thuyết âm mưu" rằng "virus được chính phủ tạo ra để kiểm soát dân số", là "vũ khí sinh học của Israel", có thể "rò rỉ từ Viện nghiên cứu virus tại Vũ Hán", do "quỹ nghiên cứu của tỷ phú Bill Gates (Bin Ghết) đầu tư" nhằm thu hút thêm ngân sách để phát triển một loại vaccine... cũng lan tràn trên Internet...

Không giống như virus có thể dễ dàng bị gỡ bỏ ở một nền tảng thì có thể dễ dàng chuyển sang một nền tảng mới, thông tin giả một khi được đưa lên mạng xã hội sẽ nhanh chóng lan rộng. Theo nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), tin giả có tỷ lệ được đăng lại cao hơn 70% so với nội dung thật và các thông tin chính xác được chia sẻ chậm hơn 6 lần so với nội dung giả mạo.

Ví dụ gần đây nhất về mức độ tàn phá của thông tin độc hại trên mạng Internet là "Virus" tin giả liên quan đến 2019-nCoV. Các chuyên gia an ninh ước tính rằng các chiến dịch tung tin giả đã diễn ra ở ít nhất 70 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới trong năm ngoái, không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của các cá nhân và tổ chức mà còn cả lợi ích của nhiều quốc gia và trật tự thế giới.

Tin giả, tin độc hại ngày càng trở nên nguy hiểm khi chúng được lan truyền có tổ chức, có chủ ý, bóp méo sự thật đến mức phi lý, góp phần bạo lực, gây rối loạn xã hội, làm bất ổn kinh tế và chế độ chính trị, thậm chí gây nguy hiểm trực tiếp đến an ninh quốc gia, như trong những vụ tung tin giả gây bất ổn ở Indonesia, Venezuela, Ấn Độ, kích động chia rẽ sắc tộc...

Ngoài vấn nạn tin giả, tin xấu độc, nguy cơ tấn công mạng và rò rỉ dữ liệu người dùng vẫn luôn là một thách thức đối với an toàn Internet. Thông tin từ một máy chủ chứa dữ liệu của hơn 419 triệu người dùng Facebook trên toàn thế giới đã bị rò rỉ trên mạng vào tháng 9/2019.

Bất kỳ ai cũng có thể truy cập dữ liệu của hơn 133 triệu người dùng Mỹ, 18 triệu người dùng Anh và 50 triệu người dùng Việt Nam mà không cần mật khẩu. ID của người dùng và số điện thoại liên kết với tài khoản được liệt kê trong hồ sơ này. Cách đó vài tháng, dữ liệu tài khoản cho 49 triệu người dùng Instagram, bao gồm cả những người có ảnh hưởng và tài khoản thương hiệu, cũng đã bị rò rỉ.

Trong khi đó, Capital One, ngân hàng thương mại lớn thứ bảy của Mỹ, đã xác nhận vụ đánh cắp dữ liệu liên quan đến 100 triệu thẻ tín dụng, 140.000 số an sinh xã hội và 80.000 số tài khoản của khách hàng. Tin tặc luôn là mục tiêu nhắm tới của các doanh nghiệp và các trang mạng của cơ quan chính phủ.

Các hồ sơ cá nhân của hầu hết người dân Ecuador đã bị rò rỉ vào năm ngoái, cho phép kẻ gian lấy cắp danh tính và tài sản của người dân đất nước này. Một trong những vi phạm dữ liệu lớn nhất trong lịch sử Ecuador được cho là do vụ rò rỉ này.

Có thể thấy rằng công nghệ càng phát triển thì sẽ càng có nhiều đối tượng lợi dụng để thực hiện những ý đồ xấu xa, điều này cũng có nghĩa là an toàn Internet càng trở nên nghiêm trọng.

Mặc dù các quốc gia, các tổ chức và các tập đoàn công nghệ đã đưa ra nhiều biện pháp tăng cường an toàn Internet, bao gồm chống vấn nạn tin giả, tăng cường tính bảo mật, bên cạnh việc xử lý nghiêm những hành vi sai phạm,..., nhưng sự lan truyền chóng mặt của "virus" tin giả về dịch 2019-nCoV hiện nay, hay những vụ đánh cắp dữ liệu thông tin người dùng Internet vẫn tiếp diễn với quy mô và mức độ tinh vi tăng cao, cho thấy "cuộc chiến" để bảo đảm an toàn trên không gian mạng vẫn còn cam go.

Một "không gian ảo" hoạt động an toàn, đáng tin cậy và an toàn hơn là một mạng Internet tốt hơn. Các mối đe thực tế trên "thế giới ảo" hiện nay đòi hỏi những biện pháp đồng bộ và kiên quyết hơn nữa, và đặc biệt là trách nhiệm của toàn xã hội, từ chính quyền và các công ty công nghệ trong việc ngăn chặn và kiểm soát, đến người dùng trong việc sàng lọc và chia sẻ thông tin, để Internet thực sự là một môi trường an toàn cho tất cả mọi người.