Tài sản số và thách thức cơ chế vận hành

Tại hội thảo Góp ý Dự thảo Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu Đề tài khoa học cấp Bộ: "Chính sách, pháp luật về quyền sở hữu đối với tài sản ảo: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam" do Viện Nghiên cứu Lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức ngày 1.6, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) cho rằng không nên né tránh khái niệm tài sản số trên các bộ luật, quy định hiện hành và phải đưa tài sản số vào khung pháp lý chung thay vì chỉ nhìn nhận nó dưới góc độ của luật chuyên ngành. Việc thí điểm tài sản số thông qua cơ chế giám sát thử nghiệm có điều kiện (Regulatory Sandbox) cũng là cần thiết.

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã ký sắc lệnh "Đảm bảo sự phát triển có trách nhiệm của tài sản kỹ thuật số" vào ngày 9.3.2022 nhằm chỉ đạo nghiên cứu, đánh giá các lợi ích và rủi ro của các lĩnh vực liên quan. Mục tiêu của Ủy ban châu Âu nhằm thiết lập khung pháp lý cho việc ứng dụng blockchain và tài sản số trong lĩnh vực dịch vụ tài chính được nêu rõ trong Đạo luật thị trường tài sản ảo (MiCA), được thông qua vào ngày 20.4.2023 bởi Nghị viện châu Âu.

Cơ quan quản lý Hồng Kông gần đây đã áp dụng chính sách mới cho tài sản số bắt đầu từ ngày 1.6.2023 với mục tiêu biến Hồng Kông thành trung tâm Fintech của châu Á. Văn bản luật được ban hành và điều chỉnh hướng vào tài sản số và tiền mã hóa do Ủy ban Chứng khoán và Hàng hóa tương lai (SFC) ban hành, nhằm mục đích thúc đẩy 3 nhóm: 1/ Sàn giao dịch tài sản ảo (Virtual Asset Trading Platforms - VATP), 2/ Quản lý tài sản ảo (virtual Asset Management), 3/ Các nhà cung cấp dịch vụ fintech/blockchain (General Fintech/Blockchain Services).

Tài sản số, còn được gọi là tài sản ảo, là các loại tài sản vật lý hoặc không vật lý được thể hiện dưới dạng số hóa và lưu trữ trên các hệ thống máy tính hoặc mạng internet. Các loại tài sản số bao gồm tài liệu, hình ảnh, video, âm thanh, sách điện tử, phần mềm, tiền mã hóa và tiền mã hóa... Thông qua các thiết bị điện tử và mạng internet, tài sản số có thể được chuyển đổi, sử dụng, lưu trữ và quản lý dễ dàng. Chúng đóng một vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm tài chính, bất động sản, giáo dục, y tế, truyền thông,...

Ở Việt Nam, mặc dù thực tế là pháp luật chưa công nhận tài sản số, nhưng cơ quan quản lý luôn tích cực thảo luận nhằm phát triển khung pháp lý cho ngành này, từ đó bảo vệ nhà đầu tư, khuyến khích phát triển các công nghệ liên quan và bắt kịp xu hướng toàn cầu, cũng như tăng cường hoạt động chống rửa tiền và chống khủng bố liên quan đến tài sản số.

Do đó, Viện Nghiên cứu Lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức hội thảo báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ: "Chính sách, pháp luật về quyền sở hữu đối với tài sản ảo: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam" vào ngày 1.6. Tiến sĩ Lê Hải Đường, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp, và Tiến sĩ Bùi Thị Hòe đã chủ trì hội thảo.

Trong khuôn khổ hội thảo, PGS-TS Đặng Văn Thanh - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội, ThS Đặng Đình Luyến - Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Pháp luật Quốc hội, TS Trần Văn Biên - Tổng Biên tập Tạp chí Nhà nước và Pháp luật đã đưa ra các ý kiến đóng góp về đề tài. Các phát biểu từ đại diện Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tư pháp cũng được đưa ra.

Thành phần tham dự hội thảo cũng bao gồm các đại diện từ Bộ Thông tin và Truyền thông, Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Viện Khoa học pháp lý và các đơn vị thuộc Viện Nghiên cứu Lập pháp.

Cần đưa tài sản số vào khung pháp lý chung

Tại hội thảo, ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam, đã có bài chia sẻ về "Tài sản số/Tài sản ảo: Kinh nghiệm quốc tế và kiến nghị", điểm qua khung pháp lý dành cho tài sản số của các khu vực lân cận như Hồng Kông (Trung Quốc), Singapore, Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc. Ông mô tả quá trình xây dựng khung pháp lý ở các khu vực này là bài học kinh nghiệm quý giá cho Việt Nam.

Ông Phan Đức Trung nêu quan điểm từ việc xem xét khung pháp luật của các quốc gia đi trước: "Tài sản số cần được đưa vào Khung pháp lý chung hơn là chỉ trong một hoặc vài luật chuyên ngành. Quyền sở hữu, tài sản và sở hữu trí tuệ là các nội dung cơ bản cần được xác định rõ hơn trong khung pháp lý chung đó. Đó là cách tiếp cận về kinh tế - chính trị (về quyền sở hữu) từ hệ thống luật cũ (như Luật Dân sự) trong khi chờ đợi hệ thống luật mới được tạo ra.

Ngoài ra, cần thí điểm ứng dụng chính sách tài sản số trong một số lĩnh vực, lĩnh vực cụ thể thông qua cơ chế giám sát thử nghiệm có điều kiện (Regulatory Sandbox) từ địa phương, như cách thực hiện mô hình kinh tế mở hoặc đặc khu.

Ông Trung khẳng định rằng xét thực tiễn ở Việt Nam hoàn toàn có thể tạo ra khung pháp lý phù hợp. Bởi vì Hoa Kỳ đã có cơ sở để xét xử các vụ án Dân sự và Hình sự liên quan đến lừa đảo và trộm cắp Bitcoin, chẳng hạn như vụ án truy thu thuế của thợ đào Bitcoin Cơ quan thuế Bến Tre năm 2016 hoặc vụ án hình sự cướp tài sản số diễn ra từ năm 2020 hiện đang được xét xử.

Theo Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam, "Không nên né tránh các khái niệm "tài sản ảo", "tài sản số" trên hàng trăm bộ luật, văn bản quy định hiện hành và từ những khái niệm tài sản vô hình, tài sản trí tuệ."

Để tài sản số trở nên rõ ràng về mặt pháp lý hơn ở Việt Nam, các quy định phải được xem xét. Theo Đại diện Viện Nghiên cứu Lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đây là những vấn đề rất mới và khó vì công nghệ sẽ tiếp tục phát triển nhanh chóng và khó lường. Do đó, chỉ có thể tiếp cận theo hướng theo dõi sự phát triển của công nghệ, thị trường, tăng cường học hỏi kinh nghiệm quốc tế và tham vấn các bên liên quan (doanh nghiệp, người tiêu dùng) để từng bước đưa ra các giải pháp chính sách phù hợp vào thời điểm này.

Cập nhật tin tức công nghệ mới nhất tại fanpage Công nghệ & Cuộc sống